Οι φραγμένες αρτηρίες εμφανίζονται όταν λιπαρές εναποθέσεις που ονομάζονται πλάκα συσσωρεύονται στο εσωτερικό των αιμοφόρων αγγείων, κάνοντας πιο δύσκολη τη ροή του αίματος. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα όπως καρδιακές προσβολές, εγκεφαλικά επεισόδια ή προβλήματα κυκλοφορίας σε άλλα μέρη του σώματος.
Αντιστρέφεται η αρτηριακή πλάκα; Πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε φυσικά
Τι μπορεί να συμβαίνει όταν φράζουν οι αρτηρίες
Οι αρτηρίες είναι αιμοφόρα αγγεία που μεταφέρουν οξυγονωμένο αίμα από την καρδιά σε κάθε σημείο του σώματος, από τον εγκέφαλο μέχρι τα δάχτυλα των ποδιών. Όταν είναι υγιείς, τα εσωτερικά τους τοιχώματα είναι λεία και επιτρέπουν την ελεύθερη ροή του αίματος, αλλά με την πάροδο του χρόνου ορισμένοι άνθρωποι αναπτύσσουν συσσώρευση λιπαρών εναποθέσεων που ονομάζονται αρτηριακή πλάκα.
Αυτή η κατάσταση, που συχνά αναφέρεται ως «φραγμένες αρτηρίες», περιορίζει τη ροή του αίματος και μερικές φορές μπορεί να την εμποδίσει πλήρως. Τέτοια μπλοκαρίσματα αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής, εγκεφαλικού επεισοδίου και ακόμη και θανάτου, καθιστώντας απαραίτητο – σε κάθε ηλικία – να κατανοήσει κανείς τις αιτίες της αρτηριακής πλάκας και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να προληφθεί ή να αντιμετωπιστεί.
Παράγοντες κινδύνου για αρτηριακή πλάκα
Σύμφωνα με εργασία του 2025 με τίτλο «Coronary Artery Disease and Atherosclerosis in Other Vascular Districts: Epidemiology, Risk Factors and Atherosclerotic Plaque Features», τα άτομα με στεφανιαία νόσο έχουν συχνά πλάκα και σε άλλες αρτηρίες, και αυτό καθιστά τα καρδιακά προβλήματα πιο σοβαρά.
Η μελέτη δείχνει ότι συνηθισμένοι κίνδυνοι όπως η ηλικία, η υψηλή αρτηριακή πίεση, ο διαβήτης, το κάπνισμα και η υψηλή χοληστερίνη επηρεάζουν όλες τις αρτηρίες, αλλά κάποιοι κίνδυνοι – όπως το κάπνισμα – είναι ισχυρότεροι για τις αρτηρίες των ποδιών, ενώ η χοληστερίνη είναι πιο σημαντική για τις αρτηρίες της καρδιάς.
Άλλες πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν το ότι η αρτηριακή πλάκα (ή αλλιώς αθηροσκλήρωση) προκύπτει από έναν συνδυασμό κλασικών καρδιομεταβολικών κινδύνων και νέων παραγόντων. Τα παραδοσιακά στοιχεία όπως η χοληστερίνη, η υψηλή αρτηριακή πίεση, ο διαβήτης και το κάπνισμα παραμένουν κεντρικά, αλλά η φλεγμονή, το οξειδωτικό στρες, το μικροβίωμα του εντέρου και οι περιβαλλοντικές εκθέσεις παίζουν επίσης βασικό ρόλο στην έναρξη και την εξέλιξη της πλάκας.
Κύριοι παράγοντες κινδύνου:
- Δυσλιπιδαιμία, υπέρταση, διαβήτης, παχυσαρκία
- Κάπνισμα και παράγοντες τρόπου ζωής (διατροφή, αδράνεια, αλκοόλ)
- Χρόνια φλεγμονή και οξειδωτικό στρες
- Μικροβίωμα εντέρου και μεταβολίτες (TMAO)
- Περιβαλλοντικές εκθέσεις και στρες
- Γενετική προδιάθεση, ηλικία, διαφορές φύλου
- Βάρος/υποχώρηση πλάκας ως δείκτης πρόγνωσης
Τι προκαλεί την αρτηριακή πλάκα;
Η πλάκα που συσσωρεύεται στα εσωτερικά τοιχώματα των αρτηριών αποτελείται από διάφορες ουσίες που κυκλοφορούν στο αίμα. Αυτές περιλαμβάνουν ασβέστιο, λιπαρά, χοληστερίνη, κυτταρικά απόβλητα και ινική, μια ουσία που συμμετέχει στην πήξη του αίματος. Ως απάντηση στη συσσώρευση πλάκας, τα κύτταρα στα τοιχώματα των αρτηριών πολλαπλασιάζονται και εκκρίνουν επιπλέον ουσίες που μπορεί να επιδεινώσουν την κατάσταση των φραγμένων αρτηριών.
Καθώς οι εναποθέσεις πλάκας μεγαλώνουν, προκύπτει μια κατάσταση που ονομάζεται αθηροσκλήρωση. Αυτή η κατάσταση προκαλεί τη στένωση και σκλήρυνση των αρτηριών. Αν και οι ειδικοί δεν γνωρίζουν με βεβαιότητα τι ξεκινά την αθηροσκλήρωση, η διαδικασία φαίνεται να ξεκινά από βλάβη στην επένδυση του αρτηριακού τοιχώματος.
«Είμαι καρδιολόγος – Αυτές είναι οι 4 εξετάσεις που δείχνουν αν έχετε φραγμένες αρτηρίες»
Αυτή η βλάβη, η οποία επιτρέπει την απόθεση πλάκας, μπορεί να προκύψει από:
- Υψηλή «κακή» χοληστερίνη και χαμηλή «καλή» χοληστερίνη. Υψηλά επίπεδα «κακής» χοληστερίνης, ή LDL χοληστερόλης, αποτελούν σημαντικό παράγοντα δημιουργίας αρτηριακής πλάκας. Όλοι έχουμε επίσης «καλή» χοληστερίνη, ή HDL χοληστερόλη, στο αίμα. Θεωρείται ότι η HDL απομακρύνει μέρος της κακής χοληστερίνης από την πλάκα στις φραγμένες αρτηρίες και τη μεταφέρει πίσω στο ήπαρ, όπου αποβάλλεται.
- Υψηλή αρτηριακή πίεση. Η υψηλή αρτηριακή πίεση αυξάνει τον ρυθμό με τον οποίο δημιουργείται αρτηριακή πλάκα. Επιταχύνει επίσης τη σκλήρυνση των φραγμένων αρτηριών.
- Κάπνισμα. Ο καπνός από τσιγάρο φαίνεται να αυξάνει τον ρυθμό αθηροσκλήρωσης στις αρτηρίες της καρδιάς, των ποδιών και της αορτής – της μεγαλύτερης αρτηρίας του σώματος.
- Ο διαβήτης, ή τα αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, αποτελούν επίσης βασικό παράγοντα. Ακόμη και άτομα με αυξημένο σάκχαρο, χωρίς να έχουν διαβήτη, όπως συμβαίνει στο μεταβολικό σύνδρομο, έχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο δημιουργίας πλάκας.
- Άλλοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν το οικογενειακό ιστορικό, το στρες, την καθιστική ζωή και την παχυσαρκία. Είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς το οικογενειακό του ιστορικό.
Η πλάκα συχνά αρχίζει να αναπτύσσεται κατά την παιδική ή την εφηβική ηλικία. Έπειτα, οι φραγμένες αρτηρίες εμφανίζονται στη μέση ηλικία ή αργότερα.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από την αρτηριακή πλάκα και τις φραγμένες αρτηρίες;
Αυτό εξαρτάται από το πού συσσωρεύεται η αρτηριακή πλάκα. Οι φραγμένες αρτηρίες σε διαφορετικά σημεία του σώματος μπορεί να οδηγήσουν σε διάφορες ιατρικές παθήσεις, όπως:
- Στεφανιαία νόσος. Όταν η πλάκα συσσωρεύεται στις αρτηρίες που μεταφέρουν αίμα στην καρδιά, προκύπτει στεφανιαία νόσος, ή καρδιοπάθεια. Η στεφανιαία νόσος μπορεί να προκαλέσει πόνο στο στήθος ή δύσπνοια. Αυτή η κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακή προσβολή και αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου στις Ηνωμένες Πολιτείες.
- Καρωτιδική νόσος. Οι καρωτιδικές αρτηρίες διατρέχουν και τις δύο πλευρές του λαιμού. Παρέχουν οξυγόνο στον εγκέφαλο. Η συσσώρευση αρτηριακής πλάκας στις καρωτιδικές αρτηρίες μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλικό επεισόδιο.
- Περιφερική αρτηριακή νόσος. Αν η πλάκα συσσωρευτεί στα αιμοφόρα αγγεία που μεταφέρουν αίμα στα πόδια, μπορεί να μειώσει την ποσότητα οξυγόνου που φτάνει εκεί. Η μειωμένη ροή αίματος μπορεί να προκαλέσει πόνο, μούδιασμα ή σοβαρές λοιμώξεις στα πόδια και τα πέλματα.
Προκαλούν συμπτώματα οι φραγμένες αρτηρίες;
Σε πολλές περιπτώσεις, οι φραγμένες αρτηρίες δεν προκαλούν κανένα σύμπτωμα μέχρι να συμβεί ένα σημαντικό περιστατικό, όπως καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό επεισόδιο.
Άλλες φορές, ειδικά όταν η αρτηρία έχει μπλοκαριστεί κατά 70% ή και περισσότερο, η συσσώρευση αρτηριακής πλάκας μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως:
- Πόνο στο στήθος
- Δύσπνοια
- Αίσθημα παλμών (καρδιακές παλινδρομήσεις)
- Αδυναμία ή ζάλη
- Ναυτία
- Εφίδρωση
Το πρώτο σύμπτωμα, ο πόνος στο στήθος, ονομάζεται και στηθάγχη. Μπορεί να προκύψει από μειωμένη ροή αίματος στην καρδιά. Αυτή η μειωμένη ροή προκαλείται από πλάκα στις αρτηρίες που οδηγούν στην καρδιά.
Οι φραγμένες αρτηρίες στην καρωτιδική νόσο μπορεί να προκαλέσουν προειδοποιητικά σημάδια εγκεφαλικού επεισοδίου, γνωστά ως παροδικά ισχαιμικά επεισόδια (TIAs).
Τα TIAs μπορεί να προκαλέσουν τα εξής συμπτώματα:
- Αίσθηση αδυναμίας ή μουδιάσματος στη μία πλευρά του σώματος
- Αδυναμία κίνησης χεριού ή ποδιού
- Απώλεια όρασης στη μία ή και στις δύο πλευρές
- Δυσκολία στην ομιλία
Οι φραγμένες αρτηρίες στην περιφερική αρτηριακή νόσο μπορεί να προκαλέσουν:
- Πόνο στα πόδια
- Έντονο πονοκέφαλο χωρίς προφανή αιτία
- Καθυστερημένη επούλωση τραυμάτων στα πέλματα
- Κρύα πόδια
- Γάγγραινα
Υπάρχουν εξετάσεις για τις φραγμένες αρτηρίες;
Ναι. Υπάρχουν αρκετές εξετάσεις για τις φραγμένες αρτηρίες. Ο γιατρός σας θα καθορίσει ποιες εξετάσεις να σας προτείνει με βάση τα συμπτώματά σας και το ιατρικό σας ιστορικό.
Οι εξετάσεις μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Έλεγχο χοληστερίνης
- Ακτινογραφία θώρακα
- Αξονική τομογραφία (CT scan)
- Υπέρηχο
- Υπερηχοκαρδιογράφημα και/ή καρδιακή δοκιμασία κόπωσης
- Ηλεκτροκαρδιογράφημα
- Μαγνητική τομογραφία (MRI) ή τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET)
- Αγγειογραφία
Πώς αντιμετωπίζονται οι φραγμένες αρτηρίες ή η αρτηριακή πλάκα;
Υπάρχουν διάφορες επιλογές πρόληψης και θεραπείας για τις φραγμένες αρτηρίες. Αυτό που θα σας προτείνει ο γιατρός σας για να μειώσετε την αρτηριακή πλάκα και να προλάβετε τις φραγμένες αρτηρίες θα εξαρτηθεί από τη σοβαρότητα της κατάστασης και το ιατρικό σας ιστορικό. Ο γιατρός μπορεί να συστήσει ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω:
1. Αλλαγές στον τρόπο ζωής
Ένας υγιεινός τρόπος ζωής είναι απαραίτητος για τη διαχείριση της αρτηριακής πλάκας και τη θεραπεία των φραγμένων αρτηριών.
Αυτό περιλαμβάνει:
- Διατροφή χαμηλή σε κορεσμένα λιπαρά και χοληστερίνη, με λιγότερα σάκχαρα και απλούς υδατάνθρακες, και πλούσια σε φρούτα και λαχανικά
- Διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους
- Αποφυγή καπνίσματος
- Τακτική άσκηση
- Διαχείριση των επιπέδων στρες
- Έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και της χοληστερίνης
- Διατήρηση χαμηλών επιπέδων σακχάρου στο αίμα
2. Χειρουργικές ή επεμβατικές διαδικασίες
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση για τη θεραπεία των φραγμένων αρτηριών και την πρόληψη περαιτέρω συσσώρευσης αρτηριακής πλάκας.
Αυτές οι διαδικασίες μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Τοποθέτηση stent. Ένας μικρός σωλήνας που ονομάζεται stent, ο οποίος μπορεί να περιέχει φαρμακευτική ουσία, τοποθετείται σε μια αρτηρία για να διατηρήσει τη ροή του αίματος. Χρησιμοποιείται καθετήρας μέσα από την αρτηρία του ποδιού για να φτάσει στην καρδιά και το stent τοποθετείται στο σημείο του μπλοκαρίσματος.
- Αορτοστεφανιαία παράκαμψη (bypass). Σε αυτή την επέμβαση, αρτηρίες από άλλα μέρη του σώματος μεταφέρονται για να παρακάμψουν τις φραγμένες αρτηρίες και να βοηθήσουν το οξυγονωμένο αίμα να φτάσει στον προορισμό του.
- Αγγειοπλαστική με μπαλόνι. Αυτή η διαδικασία βοηθά στο άνοιγμα φραγμένων αρτηριών που έχουν μπλοκαριστεί μερικώς ή πλήρως, ανοίγοντας το μπλοκάρισμα με μια συσκευή που σπρώχνει την πλάκα στα τοιχώματα της αρτηρίας.
Πώς θα διατηρήσετε υγιείς τις αρτηρίες σας; 4 «χρυσοί κανόνες» από καρδιολόγο
3. Φαρμακευτική αγωγή
Ορισμένα φάρμακα μπορεί να βοηθήσουν στον έλεγχο παραγόντων που συμβάλλουν στη συσσώρευση αρτηριακής πλάκας.
Αυτά περιλαμβάνουν:
- Φάρμακα για τη μείωση της χοληστερίνης
- Φάρμακα για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης
- Ασπιρίνη και άλλα αντιπηκτικά φάρμακα, τα οποία μειώνουν την πιθανότητα σχηματισμού επικίνδυνων θρόμβων
Πηγές: WebMD, MDPI, PMC, Oxford Academic, MDPI, Oxford Academic, JAMA Cardiology