Καρκίνος του παχέος εντέρου: Οι επιστήμονες ανακάλυψαν τον ιό που συνδέεται με την αύξηση στους νέους

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου πιθανώς προκαλείται από μια τοξίνη που προέρχεται από κοινή μικροβιακή λοίμωξη. Νέες γονιδιωματικές αναλύσεις σε εκατοντάδες ασθενείς εντόπισαν ένα μοναδικό αποτύπωμα μεταλλάξεων που συνδέεται με αυτές τις πρώιμες εκθέσεις, ιδιαίτερα σε όσους διαγνώστηκαν με καρκίνο πριν τα 50. Με τη βλάβη να καταγράφεται ήδη πριν την ηλικία των δέκα ετών, ο κίνδυνος φαίνεται να εγκαθίσταται από νωρίς, επιταχύνοντας την πορεία μιας ασθένειας που θεωρούταν ως επί το πλείστον ότι έπληττε τους ηλικιωμένους. Καθώς τα περιστατικά αυξάνονται διαρκώς στους νεότερους ενήλικες, οι επιστήμονες εστιάζουν σε αυτά τα βακτήρια ως κλειδί για την πρόληψη.

Έρευνα-σοκ: Έστω και λίγο κοτόπουλο την εβδομάδα μπορεί να αυξήσει 27% τον κίνδυνο καρκίνου και θανάτου

Βρέθηκε ιός που παράγει τοξίνες και σχετίζονται με τον καρκίνο του παχέος εντέρου στους νέους

Σε μια ανατρεπτική ανακάλυψη, οι επιστήμονες εντόπισαν ότι μια ισχυρή βακτηριακή τοξίνη, που ονομάζεται colibactin, μπορεί να αφήσει μόνιμα σημάδια στο DNA όταν η έκθεση συμβεί πριν την ηλικία των δέκα ετών — σημάδια που ίσως επιταχύνουν την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου κατά δεκαετίες. Καθώς καταγράφει ένα διακριτό αποτύπωμα μετάλλαξης σε υγιή κύτταρα νωρίς στη ζωή, το colibactin ουσιαστικά ρυθμίζει το βιολογικό ρολόι πιο μπροστά, βοηθώντας να εξηγηθεί γιατί ο καρκίνος του παχέος εντέρου αυξάνεται απότομα στους ανθρώπους κάτω των 50.

Καθώς οι ερευνητές χαρτογραφούν αυτές τις κρυφές γονιδιωματικές βόμβες χρόνου, αναμορφώνουν την κατανόηση μας για την πραγματική προέλευση του καρκίνου — και δείχνουν προς νέα χρονικά παράθυρα για πρόληψη πολύ πριν εμφανιστούν συμπτώματα.

Καρκίνος του παχέος εντέρου: Αίτια

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου δεν εμφανίζεται τυχαία. Bρίσκει πρόσφορο έδαφος σε έναν συνδυασμό κληρονομικών ευαλωτοτήτων, χρόνιας φλεγμονής και σύγχρονου τρόπου ζωής. Βασικοί παράγοντες είναι:

• Κληρονομικά σύνδρομα όπως το Lynch και το FAP, που ευθύνονται για περίπου το 5% των περιπτώσεων και προκαλούνται από μεταλλάξεις στη σειρά DNA που επιδιορθώνει το γενετικό υλικό και στα γονίδια APC,
• Ανθυγιεινές συνήθειες, όπου η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, η παχυσαρκία και η σωματική αδράνεια συνδυάζονται για να αυξήσουν τον κίνδυνο μέσω οξειδωτικού στρες και αυξητικών μηχανισμών που συνδέονται με την ινσουλίνη,
• Διατροφικές ανισορροπίες, κυρίως υψηλή κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος με χαμηλή πρόσληψη φυτικών ινών, που ενισχύουν την παραγωγή καρκινογόνων νιτροζαμινών και αλλάζουν το μικροβίωμα του εντέρου,
• Χρόνια φλεγμονή από φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου ή περιβαλλοντικές τοξίνες, που τροφοδοτεί την εκκίνηση όγκων μέσω αγγειογένεσης από κυτοκίνες και γενετικές βλάβες.

Καρκίνος του παχέος εντέρου: Συμπτώματα

Συχνά αποκαλείται «σιωπηλός δολοφόνος» καθώς παρουσιάζεται με ύπουλα συμπτώματα που μπορεί να εκληφθούν ως μικρές ενοχλήσεις.

• Αιμορραγία από το ορθό, αλλαγές στις εντερικές συνήθειες και κοιλιακό άλγος, που αναφέρονται από πάνω από τους μισούς ασθενείς και συχνά επιμένουν για μήνες πριν τη διάγνωση,
• Ανεξήγητη απώλεια βάρους και σιδηροπενική αναιμία, που αντικατοπτρίζουν χρόνια απώλεια αίματος και τις μεταβολικές απαιτήσεις ενός αυξανόμενου όγκου,
• Διάρροια ή δυσκοιλιότητα που διαρκεί πάνω από τρεις μήνες, συχνά μαζί με άλλα «καμπανάκια» σε ποσοστό 85% των περιπτώσεων,
• Πολλά συμπτώματα ταυτόχρονα, καθώς πάνω από εννέα στους δέκα ασθενείς εμφανίζουν δύο ή περισσότερα προειδοποιητικά σημάδια κατά τη διάγνωση.

Η έκθεση σε colibactin από το E. coli κατά την παιδική ηλικία συνδέεται με την άνοδο του καρκίνου του παχέος εντέρου στους νέους

Βακτηριακή τοξίνη, που προκαλείται από ορισμένα στελέχη του E. coli, ίσως τροφοδοτεί την ανησυχητική άνοδο του καρκίνου του παχέος εντέρου στους νέους ανθρώπους όταν η έκθεση συμβαίνει πριν την ηλικία των 10 ετών. Το πρόβλημα είναι το colibactin, μια βακτηριακή τοξίνη που μπορεί να προκαλέσει μεταλλάξεις και αφήνει πίσω της ένα συγκεκριμένο γενετικό αποτύπωμα.

Μια εξέταση των γονιδιωμάτων καρκίνου του παχέος εντέρου σε 981 ασθενείς — με πρώιμο και προχωρημένο καρκίνο — βρήκε ότι το colibactin ήταν 3,3 φορές πιο κοινό σε ασθενείς με πρώιμη εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου, σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature.

Η βιταμίνη που μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου έως και 58%, σύμφωνα με νέα μελέτη

«Αυτά τα μοτίβα μεταλλάξεων είναι ένα είδος ιστορικού αρχείου στο γονιδίωμα, και δείχνουν την έκθεση σε colibactin στην πρώιμη ζωή ως κινητήρια δύναμη πίσω από την πρώιμη έναρξη της νόσου», δήλωσε ο Αμερικανός επικεφαλής συγγραφέας Ludmil Alexandrov, καθηγητής στο Shu Chien-Gene Lay Department of Bioengineering και στο Department of Cellular and Molecular Medicine στο UC San Diego, σε δελτίο Τύπου, σύμφωνα με το People.

Πόσα άτομα έχουν λοίμωξη από E. coli;

Πάνω από το 90% των υγιών ενηλίκων φιλοξενούν αβλαβή στελέχη E. coli στο έντερό τους, αλλά κάποιοι «κακοί» τύποι προκαλούν ασθένεια: ο ένας (ETEC) ευθύνεται για περίπου 840 εκατομμύρια επεισόδια διάρροιας και έως 380.000 θανάτους κάθε χρόνο (κυρίως σε μικρά παιδιά σε φτωχότερες χώρες), ενώ ο άλλος (STEC/EHEC) προκαλεί επιπλέον εκατομμύρια περιστατικά παγκοσμίως.

Στις ΗΠΑ, αυτές οι λοιμώξεις προκαλούν γύρω στις 265.000 ασθένειες και 100 θανάτους ετησίως, και στην Ευρώπη αναφέρθηκαν περίπου 8.500 περιστατικά το 2022. Άλλα παθογόνα στελέχη επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο τον παγκόσμιο επιδημιολογικό χάρτη, ειδικά στα παιδιά κάτω των πέντε ετών σε αναπτυσσόμενες περιοχές.

Colibactin: Τι είναι και τι μπορεί να προκαλέσει;

Το colibactin, μια ύπουλη τοξίνη που παράγεται από περίπου το 20% των βακτηρίων E. coli στο έντερο και παρόμοια βακτήρια, υπονομεύει αθόρυβα το DNA μας και έχει συνδεθεί με καρκίνο του παχέος εντέρου. Σημαντικά στοιχεία:

• Τι το προκαλεί: παράγεται από ένα αφιερωμένο γονιδιακό σύμπλεγμα 54 kb «pks» μέσω ενζύμων πολυκετιδίων/μη ριβοσωμικών πεπτιδίων και στη συνέχεια μεταφέρεται από ειδικό μεταφορέα.
• Επιτίθεται στο DNA: μόλις απελευθερωθεί, προσκολλάται σε αντίθετα σκέλη της διπλής έλικας, δημιουργώντας επίμονους διασταυρούμενους δεσμούς που προκαλούν ρήξεις και αναγκάζουν τα κύτταρα σε διακοπή ή θάνατο.
• Το αποτύπωμά του προκαλεί καρκίνο: η ζημιά που αφήνει — ένα μοναδικό μοτίβο μεταβολών βάσεων και μικροσκοπικών εισαγωγών — βρίσκεται πλέον χαραγμένο σε ανθρώπινους όγκους και σε εργαστηριακά καλλιεργημένα οργανοειδή.
• Επιδρά και στο μικροβίωμα του εντέρου: πέρα από τα κύτταρά μας, το colibactin μπορεί να «ξυπνήσει» ανενεργούς ιούς σε γειτονικά βακτήρια, αναδιαμορφώνοντας τις κοινότητες του εντέρου με τρόπους που μόλις αρχίζουμε να κατανοούμε.

Η έκθεση σε colibactin στην παιδική ηλικία πιθανώς επιταχύνει την εμφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου δεκαετίες νωρίτερα

Συγκεκριμένα, η έκθεση στο colibactin συμβαίνει στην πρώτη δεκαετία της ζωής. «Αν κάποιος αποκτήσει μία από αυτές τις μεταλλάξεις-οδηγούς μέχρι την ηλικία των 10 ετών», είπε ο Alexandrov στο δελτίο Τύπου, «θα μπορούσε να εμφανίσει καρκίνο του παχέος εντέρου δεκαετίες νωρίτερα, στα 40 αντί στα 60 έτη». Φέτος, η American Cancer Society δημοσίευσε αναφορά που αναγράφει ότι τα ποσοστά καρκίνου του παχέος εντέρου σε άτομα κάτω των 50 έχουν αυξηθεί κατά 2,4% ετησίως — και οι θάνατοι αυξήθηκαν κατά 1% τον χρόνο.

Μελέτη της National Library of Medicine βρήκε ότι «η δυτικού τύπου δίαιτα (δηλαδή μια δίαιτα πλούσια σε κόκκινο και επεξεργασμένο κρέας και ζάχαρη) αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου που περιέχει υψηλά επίπεδα συγκεκριμένων στελεχών E. coli που παράγουν τοξίνες». Τα ευρήματα για την επίδραση του colibactin στον πρώιμο καρκίνο, δήλωσε ο Alexandrov, «αναμορφώνουν το πώς σκεφτόμαστε τον καρκίνο».

Ποιο γιαούρτι μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου – Πώς να προστατευτείτε;

«Ίσως να μην έχει να κάνει μόνο με όσα συμβαίνουν στην ενήλικη ζωή — ο καρκίνος θα μπορούσε να επηρεάζεται από γεγονότα στην πρώιμη ζωή, ίσως ακόμη και στα πρώτα χρόνια. Η σταθερή επένδυση σε αυτόν τον τύπο έρευνας θα είναι κρίσιμη στη διεθνή προσπάθεια πρόληψης και θεραπείας του καρκίνου πριν να είναι πολύ αργά».

Πηγές: People, MDPI, ScienceDirect, NIH, PMC, JAMA Network, MDPI (2), PMC (2), PubMed, BMC, Nature, PMC (3), Oxford Academic