Οι περισσότεροι από εμάς αποδίδουμε έναν ξαφνικό, έντονο πονοκέφαλο στο στρες ή την έλλειψη ύπνου — αλλά τι γίνεται αν είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι που δεν πρέπει να αγνοήσετε; Σε σπάνιες περιπτώσεις, αυτός ο κεραυνοβόλος πονοκέφαλος μπορεί να σημαίνει ότι ένα ανεύρυσμα στον εγκέφαλο είναι έτοιμο να σπάσει. Ειδικά όταν συνοδεύεται από κάποια άλλα συμπτώματα, αυτό το είδος πονοκέφαλου απαιτεί άμεση παρέμβαση. Σε αυτό το άρθρο θα αναφερθούμε στο τι προκαλεί τους πονοκεφάλους, πότε ένας πονοκέφαλος είναι προειδοποιητικό σημάδι για ανεύρυσμα και τι αυξάνει τον κίνδυνο για ρήξη ανευρύσματος.
Γιατί ξυπνάμε με πονοκέφαλο; 4 αιτίες και πότε πρέπει να ανησυχήσουμε
Πότε είναι σημάδι για ανεύρυσμα οι ασυνήθιστοι πονοκέφαλοι – Πώς να τους καταλάβετε και τι να κάνετε
Από τον αμβλύ πόνο των καθημερινών πονοκεφάλων έντασης έως την εκτυφλωτική λάμψη μιας ημικρανίας, οι περισσότεροι από εμάς μαθαίνουμε νωρίς ποιοι πόνοι μπορούν να αγνοηθούν και ποιοι απαιτούν ενυδάτωση, ξεκούραση και παυσίπονα. Όμως υπάρχει ένα προειδοποιητικό σημάδι που δεν πρέπει να αγνοηθεί: ένας διαφορετικός πονοκέφαλος από τους συνηθισμένους — ειδικά ένας ξαφνικός και οξύς πόνος με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.
Αν και σπάνιος, αυτός ο τύπος πονοκεφάλου μπορεί να υποδηλώνει διαρροή ή ρήξη εγκεφαλικού ανευρύσματος, δηλαδή επικίνδυνη διόγκωση του τοιχώματος αιμοφόρου αγγείου που, αν σπάσει, μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλικό ή και θάνατο. Σε αυτό το άρθρο, θα διερευνήσουμε πώς σχηματίζονται τα ανευρύσματα, γιατί ορισμένοι πονοκέφαλοι και αλλαγές στην όραση είναι ανησυχητικά σημάδια, και ποιοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο. Η έγκαιρη αναγνώριση αυτών των ενδείξεων μπορεί να κάνει τη διαφορά και να σώσει ζωές.
Γιατί πονάει το κεφάλι μας – Ποιοι είναι οι διαφορετικοί πονοκέφαλοι
Οι πονοκέφαλοι προκύπτουν από ενεργοποίηση ή ερεθισμό ευαίσθητων στον πόνο δομών μέσα και γύρω από το κεφάλι και τον αυχένα. Οι πρωτογενείς πονοκέφαλοι (ημικρανία, τύπου τάσης, αθροιστικός) προέρχονται από ενδογενείς νευροαγγειακές, μυοπεριτονιακές ή υποθαλαμικές–τριδυμικές διαδικασίες, ενώ οι δευτερογενείς εμφανίζονται όταν κάποια άλλη πάθηση (π.χ. λοίμωξη, αιμορραγία, όγκος) ερεθίζει αυτές τις δομές.
- Ημικρανία: Στην αρχή «ξυπνούν» τμήματα του φλοιού του εγκεφάλου και δημιουργείται ένα κύμα αλλαγής της δραστηριότητας (αποπόλωση). Αυτό ενεργοποιεί το τρίδυμο νεύρο και τα γύρω αιμοφόρα αγγεία, με απελευθέρωση μιας ουσίας που λέγεται CGRP, η οποία προκαλεί πόνο και φλεγμονή. Κάποιοι άνθρωποι έχουν κληρονομικές αλλαγές στα κανάλια ιόντων των νεύρων τους, που κάνουν ευκολότερη αυτή τη διαδικασία. Με την πάροδο του χρόνου, ακόμα και το ίδιο το κεντρικό νευρικό σύστημα γίνεται πιο «ευαίσθητο» στον πόνο.
- Πονοκέφαλος τύπου τάσης: Οφείλεται κυρίως σε σφιγμένους ή ευερέθιστους μύες γύρω από το κεφάλι και τον αυχένα. Παίζει ρόλο και μία γενικότερη αύξηση της ευαισθησίας στον πόνο στο νωτιαίο μυελό ή τον εγκέφαλο. Επίσης, μικρές αλλαγές στα μονοπάτια της σεροτονίνης και του αερίου νιτρικού οξειδίου μπορεί να επιδεινώνουν το πρόβλημα.
- Αθροιστικός πονοκέφαλος (cluster headache): Υπάρχει δυσλειτουργία σε μια περιοχή του υποθαλάμου, που είναι το «ρολόι» του σώματος και ρυθμίζει τους κύκλους ύπνου-αφύπνισης. Αυτό προκαλεί εκρήξεις πόνου γύρω από το μάτι, ανά τακτά διαστήματα, κυρίως το βράδυ.
- Δευτερογενής πονοκέφαλος: Είναι συμπτωματικός: π.χ. όταν κάποιο άλλο πρόβλημα (όπως λοίμωξη, όγκος, τραυματισμός) ερεθίζει ή φλεγμαίνει τις μεμβράνες γύρω από τον εγκέφαλο, τα αιμοφόρα αγγεία ή τα νεύρα.
- Παράγοντες που ευνοούν κρίσεις πονοκεφάλου:
▸Στρες: ένταση, άγχος
▸Διαταραχές ύπνου: πολύς ή λίγος ύπνος
▸Ορμόνες: π.χ. έμμηνος ρύση
▸Περιβαλλοντικοί παράγοντες: φως, θόρυβος, καιρικές αλλαγές
▸Διατροφικοί παράγοντες: πχ. τυρί, κρασί, καφές
Όλοι αυτοί οι παράγοντες μειώνουν το «κατώφλι» πόνου, δηλαδή κάνουν ευκολότερη την έναρξη μιας κρίσης.
Νέες προσεγγίσεις στη θεραπεία των ανευρυσμάτων στον εγκέφαλο
Στην ανασκόπηση του 2024 με τίτλο The Management of Intracranial Aneurysms: Current Trends and Future Directions, που δημοσιεύτηκε στο Neurology International, οι συγγραφείς εξηγούν ότι τα ανευρύσματα εγκεφάλου — διογκώσεις και αποδυναμωμένα σημεία στα αιμοφόρα αγγεία — ενέχουν υψηλό κίνδυνο, με περίπου τους μισούς από τους ασθενείς με ανευρύσματα που έχουν υποστεί ρήξη να χάνουν τη ζωή τους μέσα σε έναν μήνα αν δεν αντιμετωπιστούν.
Τα τελευταία 30 χρόνια, οι ιατροί έχουν μεταβεί κυρίως από την ανοιχτή κρανιοτομία στη χρήση μικροσκοπικών εργαλείων που καθοδηγούνται μέσω των αγγείων (ενδοαγγειακή θεραπεία) για να φράξουν ή να ενισχύσουν τα ανευρύσματα, με ισχυρά κλινικά δεδομένα να δείχνουν καλύτερη ασφάλεια για τους ασθενείς των οποίων τα ανευρύσματα έχουν ήδη σπάσει.
Επισημαίνουν επίσης ότι η θεραπεία ανευρυσμάτων που δεν έχουν υποστεί ρήξη είναι πλέον πιο συχνή, με διαθέσιμη τόσο τη παραδοσιακή μέθοδο απολίνωσης όσο και τις νεότερες επιλογές με καθετήρα. Πρωτοποριακές συσκευές όπως τα στεντ εκτροπής ροής και τα ενδοσακκικά εμφυτεύματα επιτρέπουν στους ειδικούς να αντιμετωπίζουν πολύπλοκα ανευρύσματα που παλαιότερα θεωρούνταν μη αντιμετωπίσιμα, και η συνεχιζόμενη καινοτομία υπόσχεται ακόμη πιο ασφαλείς επεμβάσεις και ταχύτερη ανάρρωση.
Ο πονοκέφαλος μπορεί να είναι προειδοποιητικό σημάδι ανευρύσματος εγκεφάλου
Ειδικός προειδοποιεί να μην αγνοείτε έναν πονοκέφαλο που νιώθετε ότι είναι «διαφορετικός», λέγοντας πως μπορεί να προκληθεί από ανεύρυσμα. Αυτό μπορεί στη συνέχεια να οδηγήσει σε εγκεφαλικό επεισόδιο, το οποίο σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να αποβεί θανατηφόρο. Σε βίντεο που κοινοποιήθηκε σε πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, ο Doctor Sermed Mezher ανέφερε τα σημάδια εγκεφαλικού ανευρύσματος «που δεν πρέπει να αγνοήσετε». Περίπου σε μία στις 10.000 περιπτώσεις αυτά μπορεί να σπάσουν, προκαλώντας εγκεφαλικό επεισόδιο.
View this post on Instagram
Ένα ανεύρυσμα περιγράφεται από το NHS ως ένα «εξόγκωμα» σε αιμοφόρο αγγείο που προκαλείται από αδυναμία στο τοίχωμα του αγγείου. «Καθώς το αίμα περνάει μέσα από το εξασθενημένο αιμοφόρο αγγείο, η πίεση του αίματος προκαλεί μια μικρή περιοχή να διογκώνεται προς τα έξω σαν μπαλόνι», αναφέρει ο οργανισμός υγείας.
Ημικρανία: Πότε μπορεί να είναι σύμπτωμα για εγκεφαλικό ή μηνιγγίτιδα;
Τα ανευρύσματα μπορούν να αναπτυχθούν σε οποιοδήποτε αιμοφόρο αγγείο στο σώμα, αλλά τα δύο πιο συνηθισμένα σημεία είναι η αρτηρία που μεταφέρει το αίμα από την καρδιά προς το σώμα και ο εγκέφαλος. Αναφερόμενος συγκεκριμένα στα εγκεφαλικά ανευρύσματα, ο Dr Mezher εξήγησε: «Αυτά είναι τα σημάδια ενός εγκεφαλικού ανευρύσματος που δεν πρέπει να αγνοήσετε. Είναι σημαντικό γιατί περίπου ένα στα 10.000 άτομα ετησίως παθαίνει ρήξη ανευρύσματος, που μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλικό».
Ο κεραυνοβόλος πονοκέφαλος είναι επικίνδυνος όταν είναι νέος και συνδυάζεται με αλλαγές στα μάτια
Σύμφωνα με τον ειδικό, το πρώτο σημάδι που πρέπει να προσέξετε είναι ένας «κεραυνοβόλος πονοκέφαλος». Περιέγραψε: «Είναι ένας πονοκέφαλος έντασης 10 στα 10, που οι άνθρωποι λένε ότι μοιάζει σαν να τους χτύπησε κάποιος στο πίσω μέρος του κεφαλιού, αλλά όταν γυρνούν δεν υπάρχει κανείς». Αυτό το σύμπτωμα συσχετίζεται συχνότερα με ανεύρυσμα της οπίσθιας συνδετικής αρτηρίας (PCoA). Η PCoA βρίσκεται στον εγκέφαλο.
Προειδοποίησε ότι άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Νέο στραβισμό
- Διπλωπία
- Πεσμένο βλέφαρο
- Διευρυμένη κόρη στο ένα μάτι
Μπορεί επίσης να εμφανιστεί πονοκέφαλος εβδομάδες πριν από τη ρήξη ενός ανευρύσματος. Συνέχισε: «Τώρα, λίγες εβδομάδες πριν τη ρήξη, μερικές φορές οι άνθρωποι έχουν αυτό που λέγεται σηματοδοτικός πονοκέφαλος, που είναι σημάδι ότι επίκειται ρήξη. Και αυτός είναι ένας νέος πονοκέφαλος, πιο έντονος και επίμονος από τους συνηθισμένους πονοκεφάλους που ίσως έχετε». Τα εγκεφαλικά ανευρύσματα ίσως είναι πιο συχνά απ’ όσο φαντάζεστε.
Πόσο συχνό είναι ένα ανεύρυσμα, ποιοι οι παράγοντες κινδύνου και γιατί είναι σημαντική η έγκαιρη ανίχνευση
Ο Dr Mezher δήλωσε ότι μπορούν να επηρεάσουν ένα στα 30 άτομα «κάποια στιγμή στη ζωή τους». Αν και αυτά τα συμπτώματα μπορεί να σχετίζονται με άλλες παθήσεις, πρέπει να ελέγχονται. «Τα σημάδια που ανέφερα μπορεί να εμφανιστούν και με άλλες παθήσεις, απλώς συχνά εμφανίζονται σε άτομα που είχαν ρήξη ή διαρροή ανευρύσματος», πρόσθεσε. «Όμως δεν χρειάζεται να αντιμετωπίζονται όλα τα ανευρύσματα που εντοπίζονται. Αν είναι μικρά, μπορούν να παρακολουθούνται».
«Απλώς αν είναι μεγάλα, τότε έχουν υψηλότερο κίνδυνο ρήξης». Στη λεζάντα του βίντεο, πρόσθεσε ότι ορισμένοι παράγοντες μπορούν επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο ρήξης ανευρύσματος. Ο Dr Mezher είπε: «Ο κίνδυνος ρήξης αυξάνεται με το μέγεθος του ανευρύσματος, την υψηλή αρτηριακή πίεση και άλλους παράγοντες όπως το κάπνισμα ή το οικογενειακό ιστορικό. Γι’ αυτό είναι κρίσιμη η έγκαιρη ανίχνευση».
Εγκεφαλικό: Τα 3 συμπτώματα που προειδοποιούν μια εβδομάδα πριν εκδηλωθεί
«Όταν τα ανευρύσματα εντοπίζονται πριν σπάσουν — συχνά μέσω απεικονιστικού ελέγχου για άσχετους λόγους — μπορούν να παρακολουθηθούν ή να αντιμετωπιστούν με χειρουργική επέμβαση ή ενδοαγγειακές διαδικασίες για να προληφθεί η ρήξη και να μειωθεί σημαντικά ο κίνδυνος σοβαρών συνεπειών. Η ευαισθητοποίηση, ο έγκαιρος έλεγχος σε άτομα υψηλού κινδύνου και η σωστή διαχείριση της καρδιαγγειακής υγείας είναι τα κλειδιά για τη μείωση της επίπτωσης αυτής της σπάνιας αλλά σοβαρής πάθησης».