Ο εγκέφαλος ενός μουσικού μπορεί να αντιλαμβάνεται τον πόνο διαφορετικά. Νέα έρευνα δείχνει ότι τα χρόνια μουσικής εκπαίδευσης μπορεί να αναδιαμορφώσουν τον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να υπάρξουν και διαφορετικές φυσιολογικές αντιδράσεις. Ποια ήταν τα συμπεράσματά της;
Οι επιστήμονες βρήκαν το τραγούδι που μειώνει το στρες κατά 65% και μας κάνει ευτυχισμένους
Μουσική εκπαίδευση, νευροπλαστικότητα και αντίληψη του πόνου – Πώς τα σχετίζει η νέα μελέτη;
Η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου είναι γνωστό ότι προσφέρει οφέλη πολύ πέρα από τη μουσική δεξιότητα, ενισχύοντας παράλληλα και τις λεπτές κινητικές δεξιότητες, την απόκτηση γλώσσας, την ομιλία, τη μνήμη και ακόμη και σε μια πιο υγιή γήρανση του εγκεφάλου. Ωστόσο, μαζί με αυτά τα πλεονεκτήματα, οι μουσικοί συχνά υποφέρουν από πόνο που προκαλείται από αμέτρητες επαναλαμβανόμενες κινήσεις κατά τη διάρκεια της εξάσκησης και των παραστάσεων. Αυτό εγείρει ένα σημαντικό ερώτημα: αν η μουσική εκπαίδευση μπορεί να αναμορφώσει τον εγκέφαλο σε τόσους τομείς, μήπως μπορεί και να αλλάξει τον τρόπο που οι μουσικοί αντιλαμβάνονται τον πόνο;
Ο ίδιος ο πόνος είναι ένα πολύπλοκο σήμα που επηρεάζει την προσοχή μας, τις σκέψεις μας, την κίνηση και τη συμπεριφορά, συχνά μειώνοντας τη δραστηριότητα στον κινητικό φλοιό για να προστατευθεί το σώμα από περαιτέρω βλάβη. Παρότι αυτοί οι βραχυπρόθεσμοι μηχανισμοί είναι προστατευτικοί, ο παρατεταμένος πόνος μπορεί να διαταράξει τη δραστηριότητα του εγκεφάλου, να συρρικνώσει τον «χάρτη του σώματος» που ελέγχει τις μυϊκές εντολές και τελικά να εντείνει την ταλαιπωρία.
Αξιοσημείωτο είναι ότι δεν επηρεάζονται όλοι με τον ίδιο τρόπο – ορισμένοι παρουσιάζουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε αυτές τις αλλαγές και διατηρούν λιγότερο ευαίσθητη νευρική απόκριση στον πόνο, κάτι που αποτελεί αντικείμενο αυξανόμενου ενδιαφέροντος στη νευροεπιστήμη.
Φυσιολογικές και νευρολογικές διαφορές των μουσικών από τον γενικό πληθυσμό
Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι οι μουσικοί διαφέρουν από τους μη μουσικούς τόσο στη δομή όσο και στη λειτουργία του εγκεφάλου, αντανακλώντας τις επιδράσεις της μακροχρόνιας εκπαίδευσης.
Σύμφωνα με δημοσίευση του 2019 με τίτλο «Brain Laterality During Melody Processing in Musicians and Non-Musicians», οι μουσικοί χρησιμοποιούν κυρίως την αριστερή πλευρά του εγκεφάλου όταν αναγνωρίζουν μελωδίες, ενώ οι μη μουσικοί βασίζονται περισσότερο στη δεξιά πλευρά. Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι ανέφεραν ότι επεξεργάζονται τη μουσική (αναλυτικά ή ολιστικά) δεν συμφωνούσε ιδιαίτερα με τη δραστηριότητα του εγκεφάλου, αν και υπήρχαν μικρές διαφορές μεταξύ των φύλων.
Βασικές διαφορές περιλαμβάνουν:
- Δομική πλαστικότητα – Οι μουσικοί έχουν αυξημένη φαιά ουσία και συνδεσιμότητα σε ακουστικές και κινητικές περιοχές.
- Λειτουργική συνδεσιμότητα – Η μουσική εξειδίκευση διαμορφώνει δυναμικές καταστάσεις του εγκεφάλου κατά την ακρόαση, με μεγαλύτερη ολοκλήρωση γνωστικών, συναισθηματικών και αισθησιοκινητικών δικτύων.
- Ακουστική ακρίβεια – Οι μουσικοί κωδικοποιούν τις τονικές συχνότητες με μεγαλύτερη ακρίβεια από τους μη μουσικούς.
- Ανθεκτικότητα στη γήρανση – Οι μεγαλύτερης ηλικίας μουσικοί διατηρούν πιο «νεανική» συνδεσιμότητα σε εργασίες λόγου και μνήμης.
- Αντίσταση στον πόνο – Η μουσική εκπαίδευση σταθεροποιεί τους αισθησιοκινητικούς χάρτες υπό επώδυνες συνθήκες, μειώνοντας την ενόχληση.
Το τραγούδι κάνει καλό κι ας τραγουδάμε φάλτσα
Μουσική εκπαίδευση και πόνος
Σε αυτή τη μελέτη, οι ερευνητές επιδίωξαν να εξετάσουν κατά πόσο οι εκτεταμένες αλλαγές στον εγκέφαλο που σχετίζονται με τη μουσική εκπαίδευση μπορούν επίσης να επηρεάσουν το πώς οι μουσικοί αισθάνονται και διαχειρίζονται τον πόνο. Για να το διερευνήσουν αυτό, προκλήθηκε σκόπιμα πόνος στο χέρι για αρκετές ημέρες σε μουσικούς και μη μουσικούς, ώστε να συγκριθούν οι αντιδράσεις τους.
Για να μιμηθούν με ασφάλεια τον μυϊκό πόνο, η ομάδα χρησιμοποίησε νευροτροφικό αυξητικό παράγοντα – μια πρωτεΐνη που συνήθως υποστηρίζει την υγεία των νεύρων αλλά, όταν εγχέεται στους μύες του χεριού, προκαλεί προσωρινό πόνο χωρίς να προκαλεί βλάβη. Η δραστηριότητα του εγκεφάλου μετρήθηκε στη συνέχεια με τη χρήση διακρανιακής μαγνητικής διέγερσης (TMS), η οποία στέλνει μικρούς μαγνητικούς παλμούς για να χαρτογραφήσει το πώς ο εγκέφαλος ελέγχει το χέρι.
Αυτοί οι χάρτες δημιουργήθηκαν πριν την ένεση πόνου και ξανά δύο και οκτώ ημέρες αργότερα, επιτρέποντας στους ερευνητές να παρακολουθήσουν τις αλλαγές με την πάροδο του χρόνου. Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν σαφείς διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων. Ακόμη και πριν την πρόκληση του πόνου, οι μουσικοί εμφάνιζαν πιο εκλεπτυσμένους χάρτες του χεριού στον εγκέφαλο, και ο αριθμός των ωρών εξάσκησης συσχετιζόταν με μεγαλύτερη εκλέπτυνση.
Μετά την πρόκληση πόνου, οι μουσικοί ανέφεραν συνολικά λιγότερη ενόχληση, και ενώ οι μη μουσικοί εμφάνισαν συρρίκνωση των χαρτών του χεριού τους μετά από μόλις δύο ημέρες, οι χάρτες στον εγκέφαλο των μουσικών παρέμειναν σταθεροί. Αξιοσημείωτο είναι ότι όσο περισσότερη εκπαίδευση είχαν συσσωρεύσει οι μουσικοί, τόσο λιγότερο πόνο ανέφεραν.
Παρότι η μελέτη βασίστηκε σε σχετικά μικρό δείγμα 40 συμμετεχόντων, τα ευρήματα αυτά δείχνουν ότι οι εγκέφαλοι των μουσικών αντιδρούν διαφορετικά στον πόνο, υποδηλώνοντας ότι η μακροχρόνια εκπαίδευση προσφέρει προστασία απέναντι τόσο στην ενόχληση όσο και στην κινητικοφλοιϊκή διαταραχή.
Οι ερευνητές τονίζουν ότι αυτό δεν σημαίνει πως η μουσική αποτελεί θεραπεία για τον χρόνιο πόνο, αλλά αναδεικνύει το πώς η μακροχρόνια εκπαίδευση και εμπειρία δεξιοτήτων μπορεί να διαμορφώσει την αντίληψη του πόνου. Αυτά τα ευρήματα ίσως οδηγήσουν στο μέλλον σε νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις για άτομα που ζουν με χρόνιο πόνο. Η ερευνητική ομάδα συνεχίζει να εξετάζει το κατά πόσο η μουσική εκπαίδευση μπορεί επίσης να προστατεύει από τις επιδράσεις του πόνου στην προσοχή και τη γνωστική λειτουργία, με στόχο την ανάπτυξη παρεμβάσεων που θα «επαναεκπαιδεύουν» τον εγκέφαλο.
«Για μένα, αυτό είναι το πιο συναρπαστικό σημείο: η ιδέα ότι ως μουσικός, αυτό που μαθαίνω και εξασκούμαι κάθε μέρα δεν με κάνει απλώς καλύτερο σε μια δεξιότητα, αλλά μπορεί κυριολεκτικά να αναδιαμορφώσει τον εγκέφαλό μου με τρόπους που αλλάζουν το πώς βιώνω τον κόσμο – ακόμη και κάτι τόσο θεμελιώδες όσο ο πόνος», ανέφερε η Anna M. Zamorano, σύμφωνα με το The Conversation, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Aarhus University, της οποίας η έρευνα επικεντρώνεται στη φυσικοθεραπεία, τη γνωστική νευροεπιστήμη, τη νευροφυσιολογία και τους νευροβιολογικούς μηχανισμούς που συνδέουν την εκτεταμένη αισθησιοκινητική εξάσκηση με τη ρύθμιση του πόνου και την εσωτερική αντίληψη.
Πηγές: The Conversation, ScienceDirect, Frontiers, ScienceDirect, PLOS Biology, Frontiers, Hellenic Journal of Psychology