Η απώλεια οστικής μάζας συνήθως ξεκινά χωρίς συμπτώματα — αλλά οι συνέπειές της μπορεί να αλλάξουν τη ζωή σας. Η οστεοπόρωση αποδυναμώνει τα οστά σας από μέσα προς τα έξω, συχνά χωρίς καν να το καταλαβαίνετε. Ο οδηγός αυτός αποκαλύπτει τι συμβαίνει πραγματικά κάτω από την επιφάνεια και πώς να μείνετε ένα βήμα μπροστά.
Οστεοπόρωση: Πότε προσβάλλει νεότερες γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση;
Τι είναι η οστεοπόρωση, πώς γίνεται η διάγνωση και ποιες οι θεραπείες – Πώς επηρεάζει η ηλικία τον κίνδυνο
Η οστεοπόρωση αποκαλείται συχνά «σιωπηλή νόσος» επειδή η απώλεια οστικής μάζας συμβαίνει αργά και χωρίς προφανή προειδοποιητικά σημάδια — μέχρι να συμβεί κάποιο κάταγμα. Παρά τη σιωπηλή φύση της, η πάθηση αυτή επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως και γίνεται πιο συχνή με την ηλικία, ειδικά στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Αυτός ο οπτικός οδηγός σας δείχνει τι είναι η οστεοπόρωση, ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο, πώς να αναγνωρίσετε τα σημάδια και τι μπορείτε να κάνετε για να την προλάβετε ή να τη διαχειριστείτε αποτελεσματικά.
Γιατί η οστεοπόρωση έχει μεγαλύτερη σημασία καθώς γερνάμε
Σύμφωνα με τόμο που δημοσιεύθηκε το 2021 με τίτλο «Pathophysiology and treatment of osteoporosis: challenges for clinical practice in older people», η οστεοπόρωση είναι μια κοινή πάθηση που καθιστά τα οστά εύθραυστα και προκαλεί σχεδόν 9 εκατομμύρια κατάγματα παγκοσμίως κάθε χρόνο. Ο κίνδυνος κατάγματος αυξάνεται με την ηλικία, ειδικά σε άτομα άνω των 80 ετών, και τα κατάγματα ισχίου μπορεί να είναι απειλητικά για τη ζωή εντός του πρώτου έτους. Το άρθρο επισημαίνει επίσης πως η κατανόηση του τρόπου λειτουργίας των οστών και η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή μπορούν να βοηθήσουν τους ηλικιωμένους να διαχειριστούν την πάθηση και να αποφύγουν σοβαρές επιπλοκές.
Η οστική απώλεια γίνεται επικίνδυνη – Πώς ξεκινά η οστεοπόρωση
Η οστεοπόρωση είναι μια πάθηση που εμφανίζεται όταν χάνετε περισσότερο οστό απ’ όσο παράγετε. Το «οστεο» σημαίνει οστό και το «πόρωση» σημαίνει πορώδες (δηλαδή, γεμάτο τρύπες). Η απώλεια οστικής μάζας στην οστεοπόρωση κάνει τα οστά σας αδύναμα, εύθραυστα και επιρρεπή σε κατάγματα. Πιθανότατα δεν θα έχετε συμπτώματα στα πρώιμα στάδια της οστεοπόρωσης.
Όταν τα οστά σας αποδυναμωθούν αρκετά, μπορεί να αρχίσετε να έχετε πόνο στην πλάτη από σπονδύλους που έχουν σπάσει ή καταρρεύσει. Μπορεί επίσης να αρχίσετε να γέρνετε προς τα εμπρός με σκυμμένη στάση και να είστε τρία ή 5 εκατοστά πιο κοντοί απ’ ό,τι πριν την απώλεια οστού.
Κάποιες φορές, ένα κάταγμα είναι ο πρώτος τρόπος με τον οποίο θα μάθετε ότι έχετε οστεοπόρωση. Τα κατάγματα μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε οστό, αλλά είναι πιο συχνά στο ισχίο, τον καρπό και τη σπονδυλική στήλη. Δεν χρειάζεται απαραίτητα πτώση για να προκληθεί κάταγμα σε αδύναμα οστά. Μπορεί να συμβεί ανεβαίνοντας σκάλες, σηκώνοντας βαριά αντικείμενα ή ακόμη και σκύβοντας προς τα εμπρός. Αυτού του είδους τα κατάγματα μπορούν να προκαλέσουν χρόνια προβλήματα υγείας.
Κοινά σημάδια και συμπτώματα της οστεοπόρωσης
Αν και τα πρώιμα στάδια μπορεί να είναι ασυμπτωματικά, καθώς η νόσος προχωρά, μπορεί να εμφανιστούν τα εξής σημάδια:
- Κατάγματα από ελαφρά περιστατικά: Κατάγματα, ειδικά στο ισχίο, τον καρπό ή τη σπονδυλική στήλη, μπορεί να συμβούν από ελάχιστο τραυματισμό, όπως μια μικρή πτώση ή ακόμα και καθημερινές κινήσεις όπως το σκύψιμο ή το βήξιμο.
- Απώλεια ύψους: Μείωση του ύψους με την πάροδο του χρόνου, συχνά λόγω καταγμάτων συμπίεσης στους σπονδύλους.
- Σκυμμένη ή καμπουριασμένη στάση (κύφωση): Κατάγματα συμπίεσης στη σπονδυλική στήλη μπορεί να οδηγήσουν σε ορατή καμπυλότητα, με αποτέλεσμα σκυμμένη στάση.
- Πόνος στην πλάτη: Ξαφνικός ή χρόνιος πόνος στην πλάτη, ιδιαίτερα στο κάτω μέρος, μπορεί να υποδηλώνει κάταγμα σπονδύλου.
- Δύσπνοια: Σοβαρά κατάγματα της σπονδυλικής στήλης μπορεί να μειώσουν τη χωρητικότητα των πνευμόνων, προκαλώντας δυσκολία στην αναπνοή.
- Αποδυναμωμένη δύναμη λαβής και εύθραυστα νύχια: Αυτά μπορεί να είναι πρώιμα σημάδια μειωμένης οστικής πυκνότητας.
Η Νο1 διατροφή για την πρόληψη της οστεοπόρωσης – Ποιες τροφές διατηρούν τα οστά υγιή χωρίς φάρμακα
Τι αυξάνει τον κίνδυνο για οστεοπόρωση;
Τα οιστρογόνα είναι μια ορμόνη που σας βοηθά να χτίσετε και να προστατεύσετε τα οστά σας. Όταν τα επίπεδα των οιστρογόνων είναι χαμηλά, χάνετε οστική μάζα. Επίσης, χάνετε οστό κατά τη διάρκεια και μετά την εμμηνόπαυση, όταν οι ωοθήκες σταματούν να παράγουν οιστρογόνα. Ο κίνδυνός σας για εμφάνιση οστεοπόρωσης αυξάνεται εάν δεν χτίσατε αρκετή οστική μάζα ως παιδί λόγω διατροφικής διαταραχής, έλλειψης βιταμίνης D ή ασβεστίου, έλλειψης άσκησης ή άλλου προβλήματος υγείας.
Η οστεοπόρωση μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά είναι πιο συχνή σε ενήλικες άνω των 50. Οι γυναίκες είναι τέσσερις φορές πιο πιθανό να την εμφανίσουν απ’ ό,τι οι άνδρες. Η πιθανότητα απώλειας οστού αυξάνεται σε γυναίκες με καυκάσια ή Ασιατική καταγωγή, στις μικρόσωμες, και σε όσες έχουν συγγενή με οστεοπόρωση — ειδικά αν εκείνο το άτομο έχει υποστεί κάταγμα.
Καθώς οι ορμόνες του φύλου σας (τεστοστερόνη και οιστρογόνα) μειώνονται με την ηλικία, ο κίνδυνος αυξάνεται. Ορισμένες θεραπείες για τον καρκίνο μειώνουν επίσης αυτές τις ορμόνες. Οι ορμόνες του θυρεοειδή, ο υπερδραστήριος παραθυρεοειδής ή επινεφρίδιος αδένας μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο, όπως και άλλες παθήσεις όπως η κοιλιοκάκη, νεφρική ή ηπατική νόσος, λύκος, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου και ρευματοειδής αρθρίτιδα. Τα κορτικοστεροειδή, όπως η πρεδνιζόνη, μπορούν επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο.
Αν δεν ασκείστε αρκετά, τα οστά σας εξασθενούν με τον καιρό. Η κατανάλωση περισσότερων από δύο αλκοολούχων ποτών την ημέρα αυξάνει τον κίνδυνο, όπως και το κάπνισμα.
Πώς διαγιγνώσκεται και πώς αντιμετωπίζεται η οστεοπόρωση
Για να διαπιστωθεί αν έχετε οστεοπόρωση, ο γιατρός θα πρέπει να ελέγξει την οστική πυκνότητα (BMD). Η πιο συνηθισμένη εξέταση για τη μέτρηση της BMD είναι ένας ειδικός τύπος ακτινογραφίας που ονομάζεται κεντρική μέτρηση οστικής πυκνότητας με διπλή ενεργειακή ακτινογραφία (DXA). Το αποτέλεσμά σας, ή T-score, λέει στον γιατρό σας αν η οστική σας πυκνότητα είναι φυσιολογική ή αν έχετε ήπια απώλεια οστού (οστεοπενία) ή οστεοπόρωση.
Ο γιατρός σας μπορεί να σας συνταγογραφήσει φάρμακο που εμποδίζει την απώλεια οστού ή ενισχύει την παραγωγή νέου οστού. Κάποια από αυτά τα φάρμακα, όπως οι διφωσφονικές ενώσεις και οι επιλεκτικοί τροποποιητές υποδοχέων οιστρογόνων (SERMs), είναι χάπια. Ένα είναι ένεση. Άλλα, συμπεριλαμβανομένου ενός τύπου ορμόνης και μιας ανοσοθεραπείας, χορηγούνται επίσης με ενέσεις. Ο γιατρός μπορεί επίσης να σας πει να πάρετε περισσότερο ασβέστιο και βιταμίνη D, μαζί με περισσότερη άσκηση.
Το ασβέστιο και η βιταμίνη D είναι βασικά για την υγεία των οστών. Χρειάζεστε τη βιταμίνη D για να απορροφήσετε το ασβέστιο. Μπορεί να πάρετε κάποια ποσότητα από τον ήλιο, αλλά θα χρειαστεί επίσης να τρώτε τροφές πλούσιες σε βιταμίνη D. Πολλοί άνθρωποι χρειάζονται και συμπλήρωμα διατροφής. Τροφές πλούσιες σε ασβέστιο περιλαμβάνουν γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά, φυλλώδη λαχανικά, σολομό ή σαρδέλες με κόκαλα, σόγια και δημητριακά ή χυμούς πορτοκαλιού εμπλουτισμένους με ασβέστιο.
Η άσκηση, ιδιαίτερα ασκήσεις με βάρος, διατηρεί τα οστά δυνατά καθώς γερνάτε. Το περπάτημα είναι επίσης σημαντικό. Στοχεύστε σε 30 λεπτά σωματικής δραστηριότητας 5 ημέρες την εβδομάδα, ή συνολικά 2,5 ώρες. Οι μύες σας θα επωφεληθούν επίσης και θα μπορείτε να αποτρέψετε καλύτερα τις πτώσεις.
Γιαούρτι: Θερμίδες και οφέλη – Τι θα συμβεί στο σώμα σας αν τρώτε καθημερινά
Η μη αντιμετωπισμένη οστεοπόρωση μπορεί να οδηγήσει σε πολλαπλά κατάγματα με την πάροδο του χρόνου. Τα κατάγματα στη σπονδυλική στήλη και το ισχίο είναι τα πιο σοβαρά. Μπορούν να σας αφήσουν με μόνιμη αναπηρία και να αυξήσουν τον κίνδυνο θανάτου εντός του πρώτου έτους μετά το κάταγμα.
Πηγές: WebMD, Cleveland Clinic, NHS, UW Medicine, Cleveland Clinic, Springer Nature