Ο προδιαβήτης επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, αλλά νέα έρευνα προσφέρει μια διαφορετική οπτική, πέρα από τις συνήθεις προσεγγίσεις. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι ακόμη και χωρίς απώλεια βάρους, ορισμένοι μπορούν να τον αντιστρέψουν και να μειώσουν δραματικά τον μελλοντικό τους κίνδυνο για διαβήτη.
Εμμηνόπαυση πριν τα 40: Πώς μπορεί να σχετίζεται με διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2
Νέα στοιχεία δείχνουν ότι μπορεί να αντιστραφεί ο προδιαβήτης ακόμη και χωρίς απώλεια βάρους
Ο προδιαβήτης είναι μια κατάσταση κατά την οποία τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα είναι υψηλότερα από το φυσιολογικό, αλλά όχι τόσο ώστε να θεωρηθεί διαβήτης. Περίπου το 70% αυτών των ατόμων θα αναπτύξουν τελικά διαβήτη, εκτός κι αν λάβουν προληπτικά μέτρα. Η σωστή διαχείριση του προδιαβήτη μπορεί να βοηθήσει στην καθυστέρηση ή την πρόληψη του διαβήτη τύπου 2 και των επιπλοκών του, όπως προβλήματα στην καρδιά, τα νεφρά και τα νεύρα.
Συνήθως, οι προσπάθειες πρόληψης επικεντρώνονταν στην απώλεια βάρους μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής ή φαρμακευτικής αγωγής. Ωστόσο, νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Nature Medicine αποκαλύπτει ότι η αντιστροφή του προδιαβήτη και η αποτροπή εξέλιξής του σε διαβήτη μπορεί να είναι εφικτή ακόμη και χωρίς απώλεια βάρους.
Μπορεί να αντιστραφεί ο προδιαβήτης; Πώς;
Ναι — ο προδιαβήτης μπορεί συχνά να αντιστραφεί, ιδιαίτερα με έγκαιρες και συνεπείς αλλαγές στον τρόπο ζωής.
Σύμφωνα με εργασία του 2022 με τίτλο «Interventions for Reversing Prediabetes: A Systematic Review», άτομα που άλλαξαν τη διατροφή τους και άρχισαν να ασκούνται είχαν 18% περισσότερες πιθανότητες να επιστρέψουν σε φυσιολογικά επίπεδα σακχάρου στο αίμα σε σύγκριση με εκείνους που δεν έκαναν αλλαγές. Η μελέτη διαπίστωσε ότι η υποστήριξη περίπου έξι ατόμων με αυτές τις αλλαγές τρόπου ζωής θα μπορούσε να αντιστρέψει τον προδιαβήτη σε ένα από αυτά.
Άλλες έρευνες δείχνουν ότι πολλοί μπορούν να επανέλθουν σε φυσιολογικά επίπεδα σακχάρου στο αίμα μέσω διατροφής, άσκησης και απώλειας βάρους — μερικές φορές ακόμη και χωρίς σημαντική απώλεια βάρους.
- Υγιεινή διατροφή: Λιγότεροι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες και ζάχαρη, περισσότερα δημητριακά ολικής άλεσης, λαχανικά και υγιεινά λιπαρά.
- Τακτική άσκηση: Πάνω από 150 λεπτά την εβδομάδα μέτριας ή έντονης δραστηριότητας βοηθούν το σώμα να χρησιμοποιεί καλύτερα την ινσουλίνη.
- Απώλεια βάρους: Η απώλεια μόλις 5–10% του σωματικού βάρους αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες επαναφοράς της γλυκόζης σε φυσιολογικά επίπεδα.
- Έγκαιρη παρέμβαση: Η δράση σύντομα μετά τη διάγνωση έχει πολύ καλύτερα αποτελέσματα από την αναμονή.
- Δομημένα προγράμματα ή υποστήριξη: Η συνεχής καθοδήγηση και η τακτική παρακολούθηση βοηθούν στη διατήρηση φυσιολογικού σακχάρου.
Συνδέεται ο κίνδυνος διαβήτη με την αποθήκευση λίπους στο σώμα;
Οι δύο ομάδες στη μελέτη παρουσίασαν διαφορετικά πρότυπα αποθήκευσης λίπους, παρόλο που είχαν παρόμοια συνολικά επίπεδα λίπους. Όσοι αντιστρέψαν τον προδιαβήτη είχαν μεγαλύτερη μείωση στο λίπος στην κοιλιά (σπλαχνικό λίπος) μετά από ένα έτος σε σύγκριση με όσους δεν επανήλθαν σε φυσιολογικά επίπεδα σακχάρου. Πέρα από τον κίνδυνο για διαβήτη, ο προδιαβήτης συνδέεται επίσης με αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου. Δεδομένου ότι η μακροχρόνια απώλεια βάρους είναι δύσκολη για τους περισσότερους, η εστίαση στην αποκατάσταση των φυσιολογικών επιπέδων γλυκόζης μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των μελλοντικών κινδύνων για την υγεία.
Ο συγγραφέας της μελέτης Andreas Birkenfeld, MD, PhD, από το University Hospital Tübingen, εξήγησε ότι «μια παρέμβαση στον τρόπο ζωής μπορεί να φέρει τον προδιαβήτη σε ύφεση, δηλαδή πίσω σε φυσιολογικές τιμές γλυκόζης, ακόμη και χωρίς απώλεια βάρους (ακόμη και με μέτρια αύξηση βάρους), και αυτή η ύφεση μειώνει τον μελλοντικό κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2 κατά περίπου 70% για διάστημα έως και 10 ετών», σύμφωνα με το Medical News Today.
Παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής και αντιστροφή του προδιαβήτη
Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η υγιεινή διατροφή και η τακτική σωματική άσκηση, είναι γνωστό ότι μειώνουν τον κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2 και καρδιοπάθεια. Αυτές οι παρεμβάσεις, που προάγουν την απώλεια βάρους, βοηθούν επίσης στην ομαλοποίηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.
Μπορεί να αντιστραφεί ο προδιαβήτης; Τι δείχνουν τα νέα δεδομένα για δίαιτα, άσκηση και φάρμακα
Σε προηγούμενη μελέτη, ο Birkenfeld και η ομάδα του διαπίστωσαν ότι άτομα που έχασαν τουλάχιστον το 5% του σωματικού τους βάρους και αντιστρέψαν τον προδιαβήτη είχαν 73% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη, σε σύγκριση με όσους έχασαν βάρος χωρίς να επιτύχουν ύφεση. Αυτό ανέδειξε τη σημασία της αποκατάστασης του φυσιολογικού γλυκαιμικού ελέγχου παράλληλα με την απώλεια βάρους.
Η πιο πρόσφατη ανάλυσή τους προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, δείχνοντας ότι ακόμη και άτομα που δεν έχασαν βάρος αλλά πέτυχαν ύφεση του προδιαβήτη μετά από αλλαγές στον τρόπο ζωής είχαν πολύ χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη στο μέλλον. Οι ερευνητές εξέτασαν επίσης τις μεταβολικές διαφορές μεταξύ αυτών που πέτυχαν ύφεση χωρίς απώλεια βάρους και εκείνων που δεν πέτυχαν κανέναν από τους δύο στόχους.
Επίδραση στον μακροχρόνιο κίνδυνο διαβήτη
Από τα 1.105 άτομα με προδιαβήτη στην αρχική μελέτη, οι ερευνητές επικεντρώθηκαν σε 234 που δεν έχασαν βάρος. Ανάμεσά τους, 51 πέτυχαν ύφεση του προδιαβήτη μετά από ένα έτος αλλαγών στον τρόπο ζωής, ενώ 183 όχι. Σε έναν μέσο χρόνο παρακολούθησης περίπου πέντε ετών, όσοι ομαλοποίησαν το σάκχαρό τους — ακόμη και χωρίς απώλεια βάρους ή με κάποια αύξηση — είχαν 70% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 σε σύγκριση με εκείνους που δεν τα κατάφεραν. Αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι η βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου από μόνη της μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο διαβήτη, ακόμη και χωρίς απώλεια βάρους.
Βελτιώσεις που σχετίζονται με τον έλεγχο του σακχάρου
Για να κατανοήσουν πώς συμβαίνει αυτό, οι ερευνητές εξέτασαν αλλαγές στη λειτουργία της ινσουλίνης. Μετά το φαγητό, το σάκχαρο στο αίμα αυξάνεται και ενεργοποιεί την έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας. Η ινσουλίνη βοηθά τους μύες, το ήπαρ και τον λιπώδη ιστό να απορροφούν και να αποθηκεύουν τη γλυκόζη. Στον διαβήτη τύπου 2, αυτοί οι ιστοί ανταποκρίνονται λιγότερο στην ινσουλίνη, οδηγώντας σε υψηλό σάκχαρο στο αίμα. Σε αυτή τη μελέτη, οι συμμετέχοντες που επανήλθαν σε φυσιολογικά επίπεδα γλυκόζης εμφάνισαν καλύτερη ευαισθησία στην ινσουλίνη και ισχυρότερη έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας — βασικές βελτιώσεις που βοηθούν στη διατήρηση υγιούς σακχάρου χωρίς απώλεια βάρους.
Αλλαγές στα πρότυπα κατανομής του σωματικού λίπους
Η έρευνα δείχνει ότι το σημείο στο οποίο αποθηκεύεται το λίπος στο σώμα επηρεάζει την απόκριση στην ινσουλίνη. Το λίπος μπορεί να συσσωρευτεί είτε ως σπλαχνικό λίπος (γύρω από τα κοιλιακά όργανα) είτε ως υποδόριο λίπος (κάτω από το δέρμα). Το σπλαχνικό λίπος αυξάνει τον κίνδυνο διαβήτη και καρδιοπάθειας επειδή απελευθερώνει φλεγμονώδεις ουσίες που μειώνουν την ευαισθησία στην ινσουλίνη. Αντίθετα, το υποδόριο λίπος βοηθά στη βελτίωση της απόκρισης στην ινσουλίνη, απελευθερώνοντας την αντιφλεγμονώδη ορμόνη αδιπονεκτίνη.
Στη μελέτη αυτή, τα άτομα που αντιστρέψαν τον προδιαβήτη χωρίς να χάσουν βάρος απέκτησαν περισσότερο υποδόριο λίπος, αλλά όχι σπλαχνικό, κατά τη διάρκεια της 12μηνης παρακολούθησης. Όσοι δεν πέτυχαν ύφεση εμφάνισαν το αντίθετο — αύξηση του σπλαχνικού λίπους χωρίς αλλαγή στο υποδόριο. Τα επίπεδα αδιπονεκτίνης αυξήθηκαν επίσης μόνο στους συμμετέχοντες που βελτίωσαν τον έλεγχο του σακχάρου. Παρά τις διαφορές αυτές, το συνολικό σωματικό λίπος παρέμεινε ίδιο και στις δύο ομάδες.
Ο συν-συγγραφέας της μελέτης Reiner Jumpertz-von Schwartzenberg, MD, από το University of Tübingen, εξήγησε ότι «αυτή η αναστροφή του προδιαβήτη απουσία απώλειας βάρους επιτεύχθηκε πιθανώς μέσω καλύτερης ευαισθησίας στην ινσουλίνη, βελτιωμένης λειτουργίας των β-κυττάρων και μιας μετατόπισης του λίπους προς τα υποδόρια αντί των σπλαχνικών αποθηκών». Πρόσθεσε επίσης ότι «οι κατευθυντήριες οδηγίες για την πρόληψη του διαβήτη θα πρέπει να προσθέσουν στόχους για γλυκαιμική ύφεση, πέρα από τους στόχους απώλειας βάρους», σύμφωνα με την ίδια πηγή.
Η Sonia Caprio, MD, καθηγήτρια παιδιατρικής και ενδοκρινολογίας στην Yale School of Medicine, η οποία δεν συμμετείχε στη μελέτη, δήλωσε ότι ενώ τα ευρήματα είναι ενθαρρυντικά, η έρευνα δεν μέτρησε άμεσα την ευαισθησία στην ινσουλίνη ή τη λειτουργία των β-κυττάρων, βασιζόμενη αντ’ αυτού σε έμμεσους δείκτες. «Θα ήταν χρήσιμο να χρησιμοποιηθούν πιο ισχυρές μεταβολικές μελέτες για να κατανοήσουμε καλύτερα τους μηχανισμούς που οδηγούν στις αλλαγές στην έκκριση ινσουλίνης, την ευαισθησία στην ινσουλίνη και τον κοιλιακό λιπώδη ιστό που παρατηρήθηκαν στη μελέτη», πρόσθεσε.
Παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής για την αναστροφή του προδιαβήτη
Οι ερευνητές τονίζουν ότι τα άτομα με προδιαβήτη θα πρέπει να μην επικεντρώνονται μόνο στην απώλεια βάρους αλλά και να δίνουν βάση και στη βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου και της κατανομής του σωματικού λίπους.
«Μην εστιάζετε μόνο στη ζυγαριά — στοχεύστε στην ομαλοποίηση της γλυκόζης με το να επιτύχετε τα κριτήρια της American Diabetes Association για ‘φυσιολογική ρύθμιση γλυκόζης’ μέσω τρόπου ζωής που ενισχύει την ευαισθησία στην ινσουλίνη και μειώνει το σπλαχνικό λίπος. Η επίτευξη ύφεσης έχει μεγαλύτερη σημασία για την πρόληψη του διαβήτη από το να φτάσετε σε έναν συγκεκριμένο αριθμό απώλειας βάρους», συμβουλεύει ο Andreas Birkenfeld, MD, PhD.
Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής που βελτιώνουν το σάκχαρο και τη σύσταση σώματος περιλαμβάνουν την τακτική άσκηση και τις υγιεινές διατροφικές συνήθειες. Η σωματική δραστηριότητα βοηθά στη μείωση της φλεγμονής, στη μείωση του σπλαχνικού λίπους και στη βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη. Οι ειδικοί συνιστούν τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας αερόβιας άσκησης (όπως περπάτημα ή κολύμπι) την εβδομάδα, συν 2–3 συνεδρίες προπόνησης αντίστασης για περαιτέρω μείωση της γλυκόζης.
Ποια συμπτώματα στο στόμα μπορεί να δείχνουν ότι έχετε διαβήτη
Διατροφικά πρότυπα όπως η μεσογειακή διατροφή και η δίαιτα DASH συνδέονται επίσης με λιγότερο σπλαχνικό λίπος και καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο. Αυτές οι δίαιτες δίνουν έμφαση σε δημητριακά ολικής άλεσης, φρούτα, λαχανικά και όσπρια, μαζί με υγιεινά λιπαρά από ξηρούς καρπούς, σπόρους, ελαιόλαδο και λιπαρά ψάρια, ενώ περιορίζουν τη ζάχαρη, τα επεξεργασμένα τρόφιμα και τα κορεσμένα λιπαρά. Τέλος, ο επαρκής ύπνος και η διαχείριση του στρες είναι βασικά στοιχεία για τη διατήρηση υγιών επιπέδων σακχάρου στο αίμα.
Πηγές: MNT, Nature Medicine, BMJ Journals, Frontiers, PMC, BMC Cardiovascular Diabetology – Endocrinology Reports, PMC