Επιστήμονες λένε ότι τα πρώτα σημάδια της νόσου Αλτσχάιμερ μπορεί να μην είναι η απώλεια μνήμης. Νέα μελέτη που χρησιμοποίησε τεχνολογία εικονικής πραγματικότητας έδειξε ότι αυτά τα προβλήματα μπορεί να εμφανιστούν έως και 25 χρόνια πριν από τα άλλα συμπτώματα της νόσου.
Επιστήμονες εντοπίζουν πιθανό πρώιμο σημάδι του Αλτσχάιμερ που μπορεί να εμφανιστεί δεκαετίες πριν γίνουν αντιληπτά τα κλασικά συμπτώματα της νόσου
Ερευνητές ανακάλυψαν ότι ορισμένες δυσκολίες στον χωρικό προσανατολισμό μπορεί να είναι ένδειξη της νόσου Αλτσχάιμερ και να εμφανιστούν έως και 25 χρόνια πριν από τα άλλα συμπτώματα της νόσου, όπως η απώλεια μνήμης.
Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Alzheimer’s and Dementia, επιστήμονες από το University College London (UCL) χρησιμοποίησαν συσκευές εικονικής πραγματικότητας για να εξετάσουν 100 άτομα ηλικίας 43 έως 66 ετών, τα οποία θεωρούνταν ότι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ λόγω οικογενειακού ιστορικού, του γονιδίου APOE-ε4 ή παραγόντων τρόπου ζωής, όπως η χαμηλή σωματική δραστηριότητα.
Αν και κανένα από τα άτομα δεν παρουσίαζε σημάδια άνοιας, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ορισμένες λεπτές ενδείξεις μπορεί να είναι ο πρώτος ανιχνεύσιμος δείκτης της νόσου – προσφέροντας έτσι και ελπίδα για έγκαιρη διάγνωση και μελλοντική θεραπεία.
Υπάρχουν πρώιμα σημάδια χρόνια πριν την εμφάνιση της νόσου Αλτσχάιμερ;
Σύμφωνα με δημοσίευση του 2024 με τίτλο «Early Indicators of Cognitive Decline, Alzheimer’s Disease, and Related Dementias Captured by Neurophysiological Tools», μη επεμβατικές τεχνικές όπως το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, η παρακολούθηση οφθαλμών και οι απεικονίσεις του αμφιβληστροειδούς μπορούν να ανιχνεύσουν πρώιμες εγκεφαλικές και οπτικές αλλαγές πριν εκδηλωθεί άνοια. Αυτές οι μέθοδοι προσφέρουν ελπίδα για τον εντοπισμό ατόμων στο προκλινικό στάδιο (όπως ήπια γνωστική έκπτωση), όταν οι παραδοσιακές γνωστικές δοκιμασίες ίσως αποτύχουν να εντοπίσουν λεπτές αλλαγές.
Άλλες έρευνες δείχνουν ότι η νόσος Αλτσχάιμερ συχνά ξεκινά 10–20 χρόνια πριν εμφανιστούν προβλήματα στη μνήμη. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, σε ορισμένα άτομα μπορούν να εντοπιστούν διακριτικές αλλαγές στον εγκέφαλο και το αίμα. Οι επιστήμονες έχουν επίσης εντοπίσει διάφορους παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου αργότερα στη ζωή.
Κύριοι παράγοντες κινδύνου:
- Ηλικία και γονίδια: Η γήρανση και η παρουσία του γονιδίου APOE ε4 αυξάνουν τον κίνδυνο.
- Καρδιομεταβολική υγεία: Παθήσεις όπως ο διαβήτης, η υπέρταση, η παχυσαρκία και η υψηλή χοληστερίνη βλάπτουν τα αγγεία και τον εγκέφαλο.
- Τρόπος ζωής: Χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, κάπνισμα, αδράνεια, απώλεια ακοής και κοινωνική απομόνωση παίζουν ρόλο.
- Ρύπανση και περιβάλλον: Η ατμοσφαιρική ρύπανση, ιδίως τα μικροσωματίδια, έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο για τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια που μπορεί να εμφανιστούν χρόνια πριν:
- Αλλαγές στον εγκέφαλο που σχετίζονται με τις πρωτεΐνες αμυλοειδές-β και tau ξεκινούν έως και 20 χρόνια πριν την εμφάνιση συμπτωμάτων.
- Βιοδείκτες αίματος όπως το νευροϊνιδιακό ελαφρύ πεπτίδιο (NfL) μπορεί να δείχνουν πρώιμη βλάβη στα νευρικά κύτταρα.
- Υποσυνείδητες αλλαγές στη μνήμη και την προσοχή μπορεί να εμφανιστούν πολύ πριν από τη διάγνωση.
Τα προβλήματα στον προσανατολισμό μπορεί να είναι πρώιμη ένδειξη του Αλτσχάιμερ
Τα ευρήματα της μελέτης έδειξαν ότι άτομα με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ παρουσίασαν «μειωμένη» απόδοση στο τεστ πλοήγησης με εικονική πραγματικότητα. Ωστόσο, δεν παρουσίασαν παρόμοια προβλήματα σε άλλες γνωστικές δοκιμασίες, όπως τεστ μνήμης – υποδηλώνοντας ότι οι δυσκολίες στον χωρικό προσανατολισμό μπορεί να εμφανιστούν χρόνια ή ακόμη και δεκαετίες πριν από άλλα συμπτώματα.
5 σημάδια στην ομιλία που μπορεί να σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ
«Τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι αυτού του είδους η αλλαγή στη συμπεριφορά πλοήγησης μπορεί να αποτελεί το πρώτο διαγνωστικό σήμα στη συνέχεια της νόσου Αλτσχάιμερ – τη φάση όπου το άτομο περνά από τη μη εκδήλωση στην εκδήλωση της νόσου», εξήγησε η Βρετανίδα επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Dr Coco Newton, σύμφωνα με το Express.
«Προχωρούμε τώρα στην αξιοποίηση αυτών των ευρημάτων για την ανάπτυξη ενός εργαλείου υποστήριξης κλινικών αποφάσεων για τον Βρετανικό Οργανισμό Υγείας NHS τα επόμενα χρόνια – μια εντελώς νέα προσέγγιση στη διάγνωση, που ελπίζουμε ότι θα βοηθήσει τους ανθρώπους να λάβουν έγκαιρη και ακριβή διάγνωση».
«Είμαστε ενθουσιασμένοι με αυτά τα ευρήματα για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον, βελτιώνουν τον εντοπισμό της κλινικής έναρξης της νόσου Αλτσχάιμερ, κάτι που είναι κρίσιμο για την έγκαιρη εφαρμογή θεραπειών», σχολίασε ο καθηγητής Dennis Chan, επικεφαλής της μελέτης.
«Δεύτερον, το τεστ πλοήγησης με εικονική πραγματικότητα βασίζεται στις γνώσεις μας για τις χωρικές ιδιότητες των κυττάρων στον κροταφικό λοβό του εγκεφάλου και η εφαρμογή της κυτταρικής νευροεπιστήμης σε κλινικούς πληθυσμούς βοηθά να γεφυρωθεί το κενό στην κατανόηση του πώς η ασθένεια σε κυτταρικό επίπεδο μπορεί να οδηγήσει στην κλινική εκδήλωση της νόσου. Αυτό το κενό γνώσης αποτελεί σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην πρόοδο της έρευνας για τη νόσο Αλτσχάιμερ».
Η μελέτη αποκάλυψε επίσης ότι οι άνδρες εμφάνισαν πιο έντονη δυσκολία στον χωρικό προσανατολισμό σε σχέση με τις γυναίκες. «Αυτό αναδεικνύει την ανάγκη για περαιτέρω μελέτη της διαφορετικής ευαλωτότητας ανδρών και γυναικών στη νόσο Αλτσχάιμερ, καθώς και τη σημασία της ενσωμάτωσης του φύλου στη διάγνωση και στη μελλοντική θεραπεία», ανέφερε ο καθηγητής Chan.
Μπορούν οι υγιεινές συνήθειες να αντιστρέψουν την πορεία της νόσου Αλτσχάιμερ;
«Ένα στα τρία άτομα που γεννιούνται σήμερα θα εμφανίσει άνοια – και η έγκαιρη και ακριβής διάγνωση των νόσων που προκαλούν την πάθηση είναι ζωτικής σημασίας για να έχουν οι άνθρωποι τη σωστή υποστήριξη, να μπορούν να προγραμματίσουν το μέλλον και να λάβουν την κατάλληλη θεραπεία. Τα πολύ πρώιμα συμπτώματα άνοιας μπορεί να είναι λεπτά και δύσκολο να ανιχνευθούν, αλλά αυτή η μελέτη δείχνει ότι τα προβλήματα στον προσανατολισμό μπορεί να είναι από τις πρώτες αλλαγές στη νόσο Αλτσχάιμερ», δήλωσε ο Dr Richard Oakley, αναπληρωτής διευθυντής έρευνας και καινοτομίας στην Alzheimer’s Society.
Πηγές: Express, Frontiers, BMC, JAMA Neurology, ScienceDirect, Frontiers, BMC, Practical Neurology, Frontiers