Το να ξεχνά κανείς πού άφησε τα κλειδιά του περιστασιακά είναι φυσιολογικό – αλλά πότε πρέπει να αρχίσετε να ανησυχείτε ότι ίσως είναι κάτι πιο σοβαρό; Η κατανόηση των λεπτών διαφορών ανάμεσα στο να ξεχνάμε και στα πρώιμα σημάδια άνοιας μπορεί να μειώσει το άγχος και να σας ωθήσει να απευθυνθείτε σε ειδικό για σωστή διάγνωση.
Ποια βιταμίνη μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο για άνοια κατά 49% – Τι λέει νέα μελέτη
Είναι συνηθισμένο να πιστεύει κάποιος ότι έχει άνοια ενώ δεν έχει; Τι λένε μελέτες
Ναι – είναι στην πραγματικότητα αρκετά σύνηθες κάποιοι να ανησυχούν ότι έχουν άνοια, παρόλο που οι εξετάσεις δείχνουν ότι ο εγκέφαλός τους είναι υγιής. Αυτό ονομάζεται συχνά υποκειμενική γνωστική έκπτωση (SCD) – όταν κάποιος νιώθει ότι η μνήμη ή η σκέψη του χειροτερεύει, αλλά οι αντικειμενικές εξετάσεις είναι φυσιολογικές.
Σύμφωνα με μελέτη του 2023 με τίτλο «What do we know about pseudodementia?», μερικοί μοιάζουν να έχουν άνοια αλλά στην πραγματικότητα πάσχουν από κατάθλιψη ή άλλη θεραπεύσιμη πάθηση. Η μελέτη δείχνει ότι όταν αντιμετωπιστεί το υποκείμενο πρόβλημα, η μνήμη και η σκέψη τους συχνά επανέρχονται στο φυσιολογικό. Άλλες μελέτες δείχνουν ότι αυτό συμβαίνει σε μεγάλο ποσοστό ηλικιωμένων και συνήθως σχετίζεται με το στρες, το άγχος, τα προβλήματα ύπνου ή τη φυσιολογική γήρανση και όχι με πραγματική άνοια.
- Περίπου το 25–40% των ηλικιωμένων αναφέρουν προβλήματα μνήμης ή σκέψης παρόλο που τα τεστ είναι φυσιολογικά.
- Μελέτη του 2024 έδειξε ότι το 43,8% είχε υποκειμενική γνωστική έκπτωση χωρίς μετρήσιμη βλάβη.
- Πολλοί δεν αναπτύσσουν ποτέ άνοια – απλώς γίνονται πιο ευαίσθητοι στις μικρές στιγμές όπου ξεχνούν.
- Το άγχος, η κατάθλιψη, η κόπωση ή ο κακός ύπνος μπορούν να εντείνουν την αίσθηση του να ξεχνούν.
- Η υποκειμενική γνωστική έκπτωση μπορεί να αυξήσει ελαφρώς τον μελλοντικό κίνδυνο, αλλά δεν αποτελεί απόδειξη εγκεφαλικής νόσου.
Ιατρικές παθήσεις που συχνά συνυπάρχουν με την άνοια
Τα άτομα με άνοια συχνά αντιμετωπίζουν και άλλες ιατρικές παθήσεις ταυτόχρονα, κάτι που μπορεί να δυσκολέψει τη διάγνωση και τη φροντίδα. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι οι πιο συχνές παθήσεις που συνυπάρχουν με την άνοια περιλαμβάνουν καρδιαγγειακά νοσήματα όπως υπέρταση, εγκεφαλικό και διαβήτη, ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη και άγχος και χρόνιες ασθένειες όπως χρόνια πνευμονοπάθεια και υψηλή χοληστερίνη.
Οι παθήσεις αυτές μπορεί να επιδεινώσουν τη γνωστική έκπτωση, να αυξήσουν τις νοσηλείες και να επηρεάσουν την ποιότητα ζωής – γι’ αυτό η κατανόησή τους και η διαχείρισή τους είναι ουσιώδης τόσο για τους ασθενείς όσο και για τους φροντιστές.
5 διαφορές ανάμεσα στο να ξεχνάμε απλώς και στα συμπτώματα της άνοιας
1. Ξεχνάμε μια στο τόσο πού βάλαμε τα πράγματά μας ή χάνουμε αντικείμενα συχνά
Το να ξεχνάμε λόγω στρες, έλλειψης ύπνου ή παρενεργειών από φάρμακα μπορεί να μας κάνουν να βάλουμε τα παπούτσια σε λάθος σημείο ή να ξεχάσουμε πού αφήσαμε τα κλειδιά μας. Αλλά αν αυτό συμβαίνει συχνά – ειδικά αν δυσκολευόμαστε να τα βρούμε ή υποψιαζόμαστε ότι μας τα πήραν – αυτό μπορεί να δείχνει σοβαρότερη διαταραχή της εγκεφαλικής λειτουργίας.
2. Δεν βρίσκουμε κάποιες λέξεις που θέλουμε να πούμε ή δυσκολευόμαστε να παρακολουθήσουμε συζητήσεις
Όπως όλοι, μπορεί μερικές φορές να ψάχνουμε να βρούμε μια λέξη που ξεχάσαμε. Με την άνοια, όμως, αυτό συμβαίνει με καθημερινές λέξεις ή ονόματα και εκφράσεις που γνωρίζουμε καλά. Μπορεί να μπερδεύουμε τις λέξεις, όπως να πούμε «κρεβάτι» αντί για «τραπέζι». Είναι δύσκολο να συμμετέχουμε σε συζητήσεις όταν υπάρχουν κενά στη μνήμη των λέξεων. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται αφασία. Επηρεάζει τον τρόπο που γράφουμε, μιλάμε και κατανοούμε τον προφορικό και τον γραπτό λόγο.
3. Ξεχνάμε κάποιες λεπτομέρειες ή δεν μπορούμε να ολοκληρώσουμε δραστηριότητες που είναι οικείες για εμάς
Μπορεί να ξεχάσαμε να βγάλουμε τα σκουπίδια ή να ταΐσουμε τον σκύλο μια στο τόσο. Αυτό είναι συνήθως απλά ένδειξη ότι ξεχάσαμε. Αλλά η άνοια μπορεί να κάνει δύσκολη την ανάκληση καθημερινών δραστηριοτήτων όπως η λήψη φαρμάκων, η διαχείριση χρημάτων, το ντους ή το βούρτσισμα των δοντιών. Αυτά μπορεί να είναι σημάδια ότι χρειαζόμαστε επιπλέον βοήθεια για να παραμείουμε ασφαλείς και υγιείς.
4. Αποπροσανατολιζόμαστε καμιά φορά ή χανόμαστε σε γνωστά μέρη
Το να χαθούμε σε ένα άγνωστο μέρος είναι συνηθισμένο. Το να ξεχάσουμε πού βρισκόμαστε ενώ είμαστε στο αυτοκίνητο και πάμε στη δουλειά και είναι μια διαδρομή που κάνουμε εδώ και 30 χρόνια, δεν είναι. Με την άνοια, μπορεί να αργήσουμε να καταλάβουμε ότι χαθήκαμε. Η ανάγνωση χαρτών και η αναγνώριση σημείων αναφοράς γίνεται δύσκολη, κάτι που αυξάνει την αίσθηση του αποπροσανατολισμού.
Ο κακός ύπνος «γερνά» τον εγκέφαλο και αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας
5. Κάτι απέσπασε την προσοχή μας ή χάνουμε την αίσθηση του χρόνου
Μπορεί να έχετε ακούσει κόσμο να λέει «δεν ξέρω καν τι μέρα είναι» όταν νιώθουν στρεσαρισμένοι. Αυτό είναι φυσιολογικό. Με την άνοια, όμως, αυτή η «απώλεια αίσθησης του χρόνου» είναι πιο έντονη καθώς έχει υποστεί βλάβη η παρεγκεφαλίδα. Αυτό προκαλεί δυσχρονία – μια κατάσταση όπου δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε σωστά τον χρόνο που περνά. Μπορεί να πιστεύουμε ότι κάποιο μέλος της οικογένειας λείπει για ώρες, ενώ στην πραγματικότητα έχει πάει απλώς στο σούπερ μάρκετ για 20 λεπτά. Αυτό δημιουργεί αναστάτωση.
Πηγές: WebMD, BMC Alzheimer’s Research & Therapy, Frontiers, Alzheimer’s Association, ScienceDirect, Alzheimer’s Association, JAMA Network Open, MDPI, Springer Nature Link, PMC