Καθώς αυξάνεται το ενδιαφέρον του κοινού για τα νέα φάρμακα για τον διαβήτη και το αδυνάτισμα, όπως η σεμαγλουτίδη και η τιρζεπατίδη, πληθαίνουν και οι αναφορές για ασθενείς που εκδηλώνουν σοβαρά προβλήματα στα μάτια.
Μήπως έχετε ξηροφθαλμία – Ποια είναι τα συμπτώματα και πώς να την αντιμετωπίσετε
Όραση: Τι κίνδυνοι υπάρχουν από τα νέα φάρμακα για τον διαβήτη και το αδυνάτισμα;
Τον Ιούλιο του 2024, μελέτη που δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό JAMA Ophthalmology συσχέτισε τη σεμαγλουτίδη με μία σπάνια πάθηση των ματιών που λέγεται μη αρτηριακή πρόσθια ισχαιμική οπτική νευροπάθεια (ΝΑΙΟΝ). Η πάθηση αυτή αναπτύσσεται όταν εμποδίζεται η ροή αίματος στο οπτικό νεύρο, με συνέπεια αιφνίδια αλλά ανώδυνη απώλεια της όρασης στο ένα μάτι.
Τον περασμένο Φεβρουάριο, άλλη μελέτη στο ίδιο περιοδικό συσχέτισε τη χρήση σεμαγλουτίδης ή τιρζεπατίδης με την ΝΑΙΟΝ, καθώς και με φλεγμονή στο οπτικό νεύρο (οπτική νευρίτιδα). Υπήρξε επίσης περιστατικό ασθενούς που παρουσίασε απόφραξη σε αγγείο του αμφιβληστροειδή χιτώνα στο πίσω μέρος του ματιού (παρακεντρική οξεία μέση ωχροπάθεια).
Τώρα, νέα μελέτη υποδηλώνει ότι η σεμαγλουτίδη διπλασιάζει και τον κίνδυνο νεοαγγειακής ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας (nAMD). Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας είναι η πιο συχνή αιτία τύφλωσης μετά τα 60 έτη σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Η νεοαγγειακή εκφύλιση της ωχράς είναι ένας υποτύπος, στον οποίο παρατηρείται η δημιουργία νέων, παθολογικών αιμοφόρων αγγείων κάτω από το κεντρικό τμήμα (λέγεται ωχρά κηλίδα) του αμφιβληστροειδή.
Η νεοαγγειακή εκφύλιση είναι λιγότερο συχνή από τις άλλες μορφές ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς. Ωστόσο, ευθύνεται για σχεδόν όλες τις περιπτώσεις αιφνίδιας, μη αναστρέψιμης απώλειας της κεντρικής όρασης, καθώς η ανάπτυξη των παθολογικών αγγείων προκαλεί βλάβες στην ωχρά κηλίδα.
Υπάρχουν επίσης ερευνητικά δεδομένα που δείχνουν ότι η σεμαγλουτίδη συνδέεται και με αιφνίδιες αλλαγές στην όραση, όπως το θόλωμά της. Μπορεί επίσης να επιδεινώσει τη διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια.
Ωχρά κηλίδα: Ο FDA εγκρίνει πρωτοποριακή θεραπεία με χρήση εμφυτεύματος
Πόσο σοβαροί είναι όλοι αυτοί οι οφθαλμολογικοί κίνδυνοι και τι πρέπει να προσέχουν οι ασθενείς;
Οι ασθενείς πρέπει κατ’ αρχάς να γνωρίζουν ότι οι GLP-1 αγωνιστές, στους οποίους ανήκουν η σεμαγλουτίδη και η τιρζεπατίδη, έχουν κάνει τη διαφορά στη ζωή πολλών πασχόντων από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, οι οποίοι συνήθως είναι και υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Μελέτες δείχνουν πως όχι μόνον μπορεί να τους βοηθήσουν να ρυθμίσουν το σάκχαρο και το βάρος τους, αλλά παρέχουν και πρόσθετα οφέλη όπως η μείωση των καρδιαγγειακών κινδύνων που διατρέχουν.
Οι κλινικές μελέτες με αυτά τα φάρμακα, όμως, έδειξαν ότι μπορεί να έχουν και ανεπιθύμητες ενέργειες. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται και οι οφθαλμολογικές, οι οποίες προς το παρόν φαίνεται ότι είναι σπάνιες. Παρά τη σπανιότητά τους, όμως, είναι τόσο πολλοί οι άνθρωποι που παίρνουν αυτά τα φάρμακα, ώστε ο αριθμός των οφθαλμολογικών περιστατικών αυξάνεται γρήγορα.
Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακόμα γιατί μπορεί να έχουν προβλήματα με τα μάτια τους άνθρωποι που λαμβάνουν κάποιον αγωνιστή GLP-1. Ούτε γνωρίζουν γιατί κάποιοι ασθενείς έχουν τέτοιου είδους προβλήματα, ενώ οι περισσότεροι άλλοι όχι. Έχουν όμως αρκετές θεωρίες για το τι μπορεί να συμβαίνει.
Γρήγορη η αλλαγή στα επίπεδα γλυκόζης
Η πρώτη είναι ότι με κάποιον τρόπο εμπλέκεται η γρήγορη αλλαγή στα επίπεδα γλυκόζης (σακχάρου) που επιφέρει η λήψη τους.
Τα φάρμακα αυτά ρίχνουν πολύ αποτελεσματικά το σάκχαρο στο αίμα. Η απότομη μείωσή του μπορεί να προκαλέσει οίδημα στο οπτικό νεύρο. Μπορεί επίσης να επιδεινώσει προσωρινά τις αλλοιώσεις που έχει προκαλέσει το υψηλό σάκχαρο στα μάτια. Αυτό συνδέεται με τις οσμωτικές αλλαγές που παρατηρούνται στα μάτια. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι επειδή μειώνεται απότομα το σάκχαρο στο αίμα, αλλάζει εξίσου απότομα η διάχυση υγρών μεταξύ των αιμοφόρων αγγείων και των κυττάρων του ματιού.
Υπάρχει βέβαια και ενδεχόμενο να επιδρούν τα ίδια τα φάρμακα στα μάτια, με μηχανισμούς οι οποίοι δεν έχουν ταυτοποιηθεί ακόμα. Ή ακόμα μπορεί να παίζει ρόλο η διάρκεια λήψης των φαρμάκων, η ηλικία των ασθενών και το λοιπό ιατρικό ιστορικό τους (π.χ. αν ήδη αντιμετώπιζαν αγγειακά προβλήματα). Φυσικά μπορεί να παίζει ρόλο συνδυασμός αυτών και άλλων, άγνωστων έως τώρα, παραγόντων.
Προς το παρόν, τα δεδομένα που έχουμε στα χέρια μας δείχνουν σπάνιες συσχετίσεις των φαρμάκων με τις οφθαλμολογικές επιπλοκές και όχι αιτία σχέσης-αποτελέσματος. Είναι πολλά τα ερωτήματα που πρέπει ακόμα να απαντηθούν, γι’ αυτό διεξάγονται εντατικές μελέτες.
Σε κάθε περίπτωση, κανένας ασθενής δεν πρέπει να διακόπτει από φόβο τη λήψη του GLP-1 αγωνιστή του, αν δεν συμβουλευθεί πρώτα τον θεράποντα γιατρό του, προσθέτει. Όσοι ασθενείς δεν έχουν αρχίσει ακόμα να λαμβάνουν τα φάρμακα, καλό είναι να κάνουν προληπτικό έλεγχο των ματιών τους και να λάβουν από τον οφθαλμίατρό τους οδηγίες για περιοδικό επανέλεγχο και ποια συμπτώματα να έχουν το νου τους.
Σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό τους, εξάλλου, οι ασθενείς καλό είναι να αρχίζουν σταδιακά τη λήψη των φαρμάκων αυτών. Και αν κάποιος που παίρνει GLP-1 αγωνιστή εκδηλώσει οποιαδήποτε αλλαγή στην όρασή του, συνιστάται να μιλήσει αμέσως με τον οφθαλμίατρό του.
Η άσκηση που δεν πρέπει ποτέ να κάνετε με φακούς επαφής – Κίνδυνος για μόνιμη απώλεια όρασης
Με την κατάλληλη αξιολόγηση και θεραπεία μπορεί να αντιμετωπιστούν ικανοποιητικά πολλές από τις οφθαλμολογικές επιπλοκές των φαρμάκων αυτών. Πάντοτε όμως πρέπει να υπάρχει συνεργασία με τον θεράποντα ενδοκρινολόγο ή παθολόγο των ασθενών, διότι τόσο ο διαβήτης τύπου 2 όσο και η παχυσαρκία είναι σοβαρές ασθένειες που χρειάζονται προσεκτική αντιμετώπιση.