Θέλετε να βοηθήσετε τα παιδιά σας να κοιμηθούν και να ξυπνήσουν στο δικό τους κρεβάτι; Ακολουθείστε τις παρακάτω συμβουλές των ειδικών και διαβάστε τον οδηγό με τις καλύτερες ώρες ύπνου ανά ηλικία.
Σχεδόν τα μισά παιδιά αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα ύπνου, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο American Family Physician. Αν και μερικές φορές υπάρχουν βιολογικές εξηγήσεις για τον διαταραγμένο ύπνο, «η συντριπτική πλειονότητα των προβλημάτων ύπνου προκαλείται από τους γονείς που ακούσια δεν επιτρέπουν στα παιδιά να κοιμηθούν όσο χρειάζονται», υποστηρίζει ο Marc Weissbluth, αναπληρωτής καθηγητής παιδιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Northwestern.
«Υπάρχουν πάρα πολλές δραστηριότητες -τόσο των γονέων όσο και του παιδιού- που παρεμβαίνουν στην πρώιμη ώρα του ύπνου» εξηγεί ο ίδιος.
Άλλοι ειδικοί επισημαίνουν ότι πολλά παιδιά, τα οποία από τη γέννησή τους τα λικνίζουν ή τα θηλάζουν για να κοιμηθούν (ή τα αφήνουν να αποκοιμηθούν στο κρεβάτι των γονιών τους), απλώς δεν έχουν μάθει ποτέ να κοιμούνται μόνα τους.
Είναι σημαντικό να υιοθετήσετε από νωρίς καλές συνήθειες για τον ύπνο. Γιατί η σωστή νυχτερινή ξεκούραση είναι ζωτικής σημασίας για την υγιή ανάπτυξη, τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και τη συμπεριφορά των παιδιών. Τα εξαντλημένα παιδιά είναι πιο πιθανό να είναι δύστροπα, ανυπόμονα και να έχουν κακές επιδόσεις στο σχολείο.
Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι όσο νωρίτερα αρχίσετε να αναπτύσσετε ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου, τόσο πιο εύκολο είναι να καθιερώσετε υγιείς νυχτερινές συνήθειες στα παιδιά σας.
Ακολουθεί ο οδηγός με τις καλύτερες ώρες ύπνου ανά ηλικία, από τα νεογέννητα μέχρι την ηλικία των 11 ετών.
Ώρα ύπνου για τα μωρά
Νεογέννητο έως 3 μηνών
Τα νεογέννητα κοιμούνται περίπου 16 έως 17 ώρες την ημέρα. Δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία στη μέρα ή τη νύχτα, ενώ συνήθως τρώνε κάθε δύο έως τέσσερις ώρες. Ένας πιο τακτικός κύκλος ύπνου αρχίζει να διαμορφώνεται γύρω στις 6 με 8 εβδομάδες, κατά τον οποίο το μωρό κοιμάται περισσότερο τη νύχτα και μένει ξύπνιο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Το να βεβαιώνεστε ότι το βρέφος σας εκτίθεται στο φως του ήλιου κατά τη διάρκεια της ημέρας και κρατείται σε ένα σκοτεινό δωμάτιο τη νύχτα καθιερώνει αυτό το μοτίβο.
Μωρό 3 – 4 μηνών
Μέχρι τους 3 ή 4 μήνες, οι κύκλοι ύπνου των μωρών αρχίζουν να μοιάζουν αόριστα με εκείνους των ενηλίκων, περνώντας από κύκλους ενεργού ύπνου (REM ή ταχεία κίνηση των ματιών) και βαθύ ύπνο. Και τα δύο στάδια είναι κρίσιμα για την ανάπτυξη.
«Γνωρίζουμε ότι η ανθρώπινη αυξητική ορμόνη απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια του βαθύ ύπνου, οπότε τα παιδιά χρειάζονται αυτό το στάδιο ύπνου για να αναπτυχθούν» σημειώνει ο Paul Saskin, κλινικός διευθυντής του Περιφερειακού Κέντρου Διαταραχών Ύπνου στο Νοσοκομείο Sunrise, στο Λας Βέγκας.
Ο REM είναι απαραίτητος για τη μάθηση και τη μνήμη. Όπως ένας υπολογιστής δημιουργεί αντίγραφα ασφαλείας του σκληρού του δίσκου, ο εγκέφαλος οργανώνει το σύστημα αρχειοθέτησής του.
Μέχρι τους 4 μήνες, ο συνολικός ύπνος μειώνεται σε περίπου 15 ώρες, η μεγαλύτερη περίοδος ύπνου (η οποία, με λίγη τύχη, συμβαίνει τη νύχτα) εκτείνεται από περίπου τέσσερις σε εννέα ώρες και αναπτύσσονται οι μεσημεριανοί και απογευματινοί ύπνοι.
Σε αυτό το σημείο, οι γονείς μπορούν να αρχίσουν να ενισχύουν τους βιολογικούς ρυθμούς του παιδιού τους, προβλέποντας τη φυσική υπνηλία του μωρού τους, καταπραΰνοντάς το και βάζοντάς το για ύπνο πριν κουραστεί υπερβολικά, τονίζει ο Δρ Weissbluth.
«Το να βοηθήσετε το παιδί σας να κοιμηθεί είναι σαν να κάνετε σερφ: Θέλετε να πιάσετε το κύμα της υπνηλίας καθώς ανεβαίνει, πριν το μωρό σας πέσει σε κατάσταση υπερκόπωσης» λέει χαρακτηριστικά ο ίδιος.
Μωρό 5-7 μηνών
Καθώς το μωρό πλησιάζει την ηλικία των 6 μηνών, οι γονείς συχνά ρωτούν: “Γιατί το παιδί μου εξακολουθεί να ξυπνάει τρεις και τέσσερις φορές τη νύχτα;”, λέει ο Mark Widome, καθηγητής παιδιατρικής στο Pennsylvania State University College of Medicine, στο Hershey. Αντ’ αυτού, θα έπρεπε να ρωτούν: “Γιατί το παιδί μου χρειάζεται τη βοήθειά μου για να ξανακοιμηθεί όταν ξυπνάει;“.
Πράγματι, ερευνητές του Πανεπιστημίου McGill, στο Μόντρεαλ, βιντεοσκόπησαν μια ομάδα βρεφών και διαπίστωσαν ότι όλα ξυπνούσαν κατά μέσο όρο τέσσερις φορές τη νύχτα. Πολλά, ωστόσο, δεν φώναζαν αλλά κατάφερναν να ηρεμήσουν μόνα τους για να ξανακοιμηθούν (οι λεγόμενοι καλοί κοιμιστές). Εκείνα που χαρακτηρίστηκαν ως προβληματικοί κοιμιστές είχαν την τάση να φωνάζουν και να κάνουν γνωστό το ξύπνημά τους.
«Μέχρι τους 5 ή 6 μήνες, αν ένα υγιές παιδί ξυπνάει τη νύχτα για φαγητό, είναι μια μαθημένη συμπεριφορά» λέει ο Δρ Widome. «Μην βιάζεστε να το σηκώσετε από το κρεβάτι και να το ταΐσετε. Αν το κάνετε, δεν δίνετε την ευκαιρία να προσπαθήσει να ξανακοιμηθεί μόνο του» τονίζει ο ίδιος.
Έχετε επίσης κατά νου ότι όσο πιο συχνά βάζετε το μωρό σας για ύπνο όταν είναι ακόμα ξύπνιο, τόσο περισσότερη εξάσκηση θα αποκτήσει στο να ηρεμεί μόνο του για να κοιμηθεί.
Μωρό 8-12 μηνών
Μερικοί γονείς διαπιστώνουν με έκπληξη ότι γύρω στους 8 ή 9 μήνες, το μωρό τους, που κοιμόταν όλη τη νύχτα, ξαφνικά αρχίζει να ξυπνάει στη μέση της νύχτας και να τους φωνάζει.
«Βρίσκονται σε εκείνο το αναπτυξιακό στάδιο όπου αρχίζουν να κατανοούν τη μονιμότητα των αντικειμένων» εξηγεί η Claire Lerner, ειδικός στην ανάπτυξη του παιδιού στο Zero To Three, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση αφιερωμένη στην προώθηση της υγιούς ανάπτυξης κατά τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής. «Αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι υπάρχεις εκεί έξω, οπότε, φυσικά, σε φωνάζουν» λέει η Claire Lerner.
Είτε το παιδί σας έχει υποτροπιάσει είτε δεν έχει κατακτήσει ποτέ τη δεξιότητα να κοιμάται μόνο του, δοκιμάστε να επιλέξετε μια μέθοδο εκπαίδευσης ύπνου που λειτουργεί για την οικογένειά σας και να την εφαρμόσετε για το παιδί σας.
Ώρα ύπνου για νήπια: 1-3 ετών
Μέχρι τους 18 μήνες, τα περισσότερα μωρά έχουν εγκαταλείψει τον πρωινό τους ύπνο- στα 3, κάποια θα είναι έτοιμα να εγκαταλείψουν και τον απογευματινό τους ύπνο. Σε αυτό το στάδιο, υπάρχει τόσο πολύς ενθουσιασμός στη ζωή ενός νηπίου που δεν μπορεί να ηρεμήσει το βράδυ, ακόμη και όταν είναι εξαντλημένο.
Αν διαπιστώσετε ότι το νήπιό σας έχει μια δύστροπη περίοδο προς το τέλος της ημέρας, μπορεί να είναι ένα σημάδι ότι πρέπει να κοιμάται νωρίτερα. «Τα καλά ξεκούραστα παιδιά δεν συμπεριφέρονται έτσι» σημειώνει ο Δρ Weissbluth.
Τα παιδιά συχνά καταλήγουν στο κρεβάτι σας σε αυτή την ηλικία ως αποτέλεσμα δύο σημαντικών αναπτυξιακών ορόσημων: Αντί απλώς να κλαίνε, μπορούν πλέον να φωνάζουν «μαμά» ή «μπαμπά», κάτι που είναι πολύ πιο δύσκολο να αγνοηθεί- και η μετακόμιση σε ένα κρεβάτι για μεγάλα παιδιά σημαίνει ότι δεν χρειάζεται καν να φωνάξουν – μπορούν απλώς να εμφανιστούν στο κρεβάτι σας.
Ώρα ύπνου για παιδιά 3-5 ετών
Οι εφιάλτες και οι νυχτερινοί τρόμοι, που συνήθως πλήττουν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, είναι συχνές αιτίες νυχτερινής διαταραχής και αντίστασης στην ώρα του ύπνου σε αυτή την ηλικία.
«Οι εφιάλτες είναι τρομακτικοί για τα παιδιά, αλλά οι νυχτερινοί τρόμοι είναι πιο τρομακτικοί για τους γονείς» λέει ο Δρ Widome. Τα παιδιά δεν θυμούνται καν ότι είχαν νυχτερινούς τρόμους, οι οποίοι είναι μια μερική αφύπνιση από τον βαθύ ύπνο που συμβαίνει συνήθως μέσα στις πρώτες δύο ώρες αφότου το παιδί σας πέσει για ύπνο. Μπορεί να σηκωθούν και να ουρλιάξουν, αλλά δεν είναι ξύπνια και δεν έχουν συνείδηση ότι είστε εκεί. Οι νυχτερινοί τρόμοι τείνουν να συμβαίνουν όταν το παιδί σας έχει κουραστεί πολύ, σύμφωνα με τον Δρ Widome. Εάν το παιδί σας τους βιώνει επανειλημμένα, ένας πολύ σύντομος υπνάκος αργά το απόγευμα μπορεί να μειώσει την κούραση.
Οι εφιάλτες, από την άλλη πλευρά, τείνουν να συγκεντρώνονται στο δεύτερο μισό της νύχτας κατά τη διάρκεια του ύπνου REM. Τα κακά όνειρα είναι ο τρόπος των μικρών παιδιών να αναπαράγουν άλυτα συναισθήματα ή εμπειρίες, λέει η Claire Lerner. Δεδομένου ότι δεν μπορούν ακόμη να διακρίνουν μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας, τα τρομακτικά συναισθήματα παραμένουν. Εκτός από την παροχή παρηγοριάς, βοηθήστε το παιδί σας να βρει τρόπους να καταπολεμήσει τους φόβους του.
Πέρα από τους εφιάλτες, αν ένα παιδί προσχολικής ηλικίας εξακολουθεί να ξυπνάει τη νύχτα, ίσως θα πρέπει να εξετάσετε το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσετε ένα σύστημα ανταμοιβών και συνεπειών.
Ο Δρ Weissbluth συνιστά να παρέχετε μια σειρά από κανόνες ύπνου (κλείσε τα μάτια σου- μείνε ήσυχος- μείνε στο κρεβάτι- προσπάθησε να κοιμηθείς). Για κάθε νύχτα που ακολουθεί τους κανόνες ύπνου, το παιδί κερδίζει ένα αστέρι. Όταν συγκεντρώσει έναν ορισμένο αριθμό αστεριών, λαμβάνει μια ανταμοιβή. Όταν δεν ακολουθούν τους κανόνες, χάνουν ένα προνόμιο την επόμενη μέρα.
Ώρα ύπνου για παιδιά 6 -11 ετών
Ο ανεπαρκής ύπνος είναι το πιο ύπουλο πρόβλημα ύπνου στα μεγαλύτερα παιδιά. Πέφτουν για ύπνο αργότερα αλλά ξυπνούν την ίδια ώρα. Ένας αυξανόμενος όγκος ερευνών δείχνει ότι η έλλειψη ύπνου έχει σημαντικό αντίκτυπο στη σχολική συμπεριφορά και απόδοση.
«Αντί να γίνονται ήσυχα, όπως κάνουν οι ενήλικες, τα παιδιά γίνονται υπερκινητικά και εκτός ελέγχου» λέει ο David Gozal, διευθυντής του Comprehensive Sleep Medicine Center στο Tulane University Hospital Clinics, στη Νέα Ορλεάνη.
Η ικανότητά τους να προσέχουν μειώνεται, όπως και η ικανότητά τους να συγκεντρώνονται, να λύνουν προβλήματα και να συγκρατούν αυτά που μαθαίνουν.
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι οι γονείς πρέπει να θέτουν όρια, όχι μόνο στο πόσο αργά μπορούν να μείνουν ξύπνια τα παιδιά σχολικής ηλικίας, αλλά και στο τι μπορούν να κάνουν πριν από τον ύπνο.
Η παρακολούθηση τηλεόρασης, τα ηλεκτρονικά και βιντεοπαιχνίδια και η χρήση κινητού τηλεφώνου είναι διεγερτικές δραστηριότητες που κρατούν το μυαλό των παιδιών σε εγρήγορση μέχρι αργά. «Οι οικογένειες πρέπει να θέσουν τον ύπνο ως προτεραιότητα και να τον εντάξουν στο πρόγραμμά τους» λέει η ειδικός σε θέματα ύπνου Mary Carskadon, καθηγήτρια ψυχιατρικής και ανθρώπινης συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο Brown. Ο ύπνος δεν πρέπει να είναι η τελευταία λύση αφού οι δραστηριότητες -ή η ενέργεια- εξαντληθούν.
Αν το παιδί σας εξακολουθεί να δυσκολεύεται να κοιμηθεί, μιλήστε με έναν παιδίατρο για τους πιθανούς παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά τον ύπνο του και τους τρόπους με τους οποίους θα το αντιμετωπίσετε.