Σε ποιον δεν έχει συμβεί να μην μπορεί να βγάλει κάτι από το μυαλό του ή να αισθάνεται υποχρεωμένος να ελέγξει δύο και τρεις φορές εάν έχει κλειδώσει το αυτοκίνητο; Τέτοιες ενοχλητικές σκέψεις είναι φυσιολογικές. Συνήθως φεύγουν και εμείς συνεχίζουμε τη ζωή μας.
Αλλά για μερικούς ανθρώπους, οι ενοχλητικές σκέψεις μπορεί να γίνουν ανεξέλεγκτες, επίμονες και επεμβατικές, και έτσι μπορεί να προσπαθήσουν να τις ανακουφίσουν μέσω ψυχαναγκαστικών τελετουργιών: να πλένουν επανειλημμένα τα χέρια τους, για παράδειγμα, εάν φοβούνται ότι θα μολυνθούν από το άγγιγμα επιφανειών όπως πόρτες και πάγκοι.
Είναι το σημείο που λέμε ότι το άτομο έχει ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ή OCD. Αλλά πώς ακριβώς διαφέρουν οι έμμονες σκέψεις των ατόμων με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή από τις πιο ενοχλητικές σκέψεις που βιώνουμε κατά καιρούς από τον κήπο;
Αυτή είναι η ερώτηση που ο Jean-Sébastien Audet επεδίωξε να απαντήσει στο διδακτορικό του, υπό την επίβλεψη του Frederick Aardema, καθηγητή στο Τμήμα Ψυχιατρικής και Εξάρτησης στο Université de Montréal.
Ο Δρ. Audet διεξήγαγε μια συστηματική ανασκόπηση για να προσδιορίσει ποια χαρακτηριστικά είναι ειδικά στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή σε σύγκριση με τις ενοχλητικές σκέψεις στον γενικό πληθυσμό και σε άτομα που πάσχουν από άγχος και κατάθλιψη.
Οι σκέψεις στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι πιο συχνές και μακροχρόνιες
Η ανάλυση του Audet, που δημοσιεύτηκε στο Clinical Psychology and Psychotherapy, έδειξε ότι οι παρεμβατικές σκέψεις των ατόμων με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι πιο συχνές, διαρκούν περισσότερο και δημιουργούν την ανάγκη το άτομο να ενεργήσει με βάση τον καταναγκασμό προκειμένου να εξουδετερώσει τις σκέψεις του.
Τα ευρήματά του υπογραμμίζουν τη σημαντική αγωνία που προκαλείται από τις ενοχλητικές σκέψεις που σχετίζονται με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
«Αυτές οι σκέψεις προκαλούν υψηλότερα επίπεδα ενοχής σε σχέση με άλλες διαταραχές που σχετίζονται με το άγχος. Επίσης, βιώνονται ως πιο δυσάρεστες, απαράδεκτες και μη ελεγχόμενες και συνδέονται με υψηλότερο βαθμό φόβου ότι η σκέψη θα γίνει πραγματικότητα», εξηγεί ο Δρ. Audet.
Αυτή η αγωνία προκαλείται από τη σύγκρουση μεταξύ του περιεχομένου των παρεμβατικών σκέψεων και της αυτοαντίληψης του ατόμου. Η παραφωνία είναι ιδιαίτερα έντονη όταν το άτομο έχει ενοχλητικές, απαγορευμένες σκέψεις όπως «ίσως είμαι παιδόφιλος» ενώ στην πραγματικότητα δεν έχει τέτοιες ορμές.
«Τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή πιστεύουν ότι οι ενέργειές τους θα μπορούσαν να τους θέσουν σε κίνδυνο – για παράδειγμα, η απροσεξία τους θα μπορούσε να τους κάνει να πέσουν θύματα ληστείας ή να αρρωστήσουν», σημειώνει ο Δρ. Audet και προσθέτει:
«Αντίθετα, οι καταθλιπτικοί άνθρωποι δεν πιστεύουν ότι αποτελούν κίνδυνο για τους εαυτούς τους, αλλά καταλαμβάνονται από αισθήματα αναξιότητας και τα άτομα με άγχος αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους ως θύματα εξωτερικού κινδύνου».
Βοηθώντας τους πάσχοντες να καταλάβουν
Ο ειδικός πιστεύει ότι η οριοθέτηση των χαρακτηριστικών που είναι μοναδικά στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να βοηθήσει τους πάσχοντες και τους αγαπημένους τους να κατανοήσουν τη διαταραχή και να συνειδητοποιήσουν ότι οι σκέψεις που έχουν δεν έχουν βάση στην πραγματικότητα.
Ο προσδιορισμός αυτών των χαρακτηριστικών διευκολύνει επίσης την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ανταποκρίνεται καλά στη φαρμακευτική αγωγή και σε έναν τύπο θεραπείας που είναι γνωστός ως «πρόληψη έκθεσης και ανταπόκρισης».
Αυτή η προσέγγιση περιλαμβάνει την έκθεση των ανθρώπων σε καταστάσεις που προκαλούν ή πυροδοτούν τις εμμονικές τους σκέψεις και στη συνέχεια τους βοηθά να μάθουν νέους τρόπους αντιμετώπισης του άγχους τους αντί να κάνουν στις συνηθισμένες τελετουργίες τους.
Η ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον Δρ. Aardema συνιστά επίσης έναν τύπο θεραπείας που είναι γνωστός ως θεραπεία που βασίζεται σε συμπεράσματα.
«Πιστεύουμε ότι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι το αποτέλεσμα μιας λανθασμένης αφήγησης -μιας ιστορίας που δικαιολογεί τους φόβους του ατόμου, παρόλο που αυτοί οι φόβοι δεν έχουν καμία βάση στην πραγματικότητα», σημειώνει ο ειδικός και καταλήγει:
«Η θεραπεία που βασίζεται σε συμπεράσματα βοηθά το άτομο να δει αυτά τα ψευδή συμπεράσματα και τελικά να σταματήσει την ψυχαναγκαστική συμπεριφορά του επειδή δεν έχει πλέον νόημα γι’ αυτό».