Βλέπουμε συχνά την αγάπη σαν κάτι καθολικό και ρομαντικό – αλλά τι γίνεται όταν μπαίνει στην εξίσωση και η ψυχική υγεία; Νέα ευρήματα δείχνουν πως οι ψυχιατρικές διαταραχές μπορεί να παίζουν πολύ πιο καθοριστικό ρόλο στην επιλογή συντρόφου απ’ ό,τι μπορεί να νομίζαμε. Τι έδειξε;
Το πώς αναπνέετε αποκαλύπτει τη σωματική και την ψυχική υγεία σας – Τι δείχνουν οι έρευνες
Ψυχική υγεία: Πώς μπορεί να επηρεάσει το μυαλό αυτό που «θέλει» η καρδιά
Μελέτη ευρείας κλίμακας μελέτη έδειξε ότι τα άτομα με ψυχιατρικές διαταραχές είναι πιο πιθανό να πουν το «ναι» σε κάποιον με παρόμοιες ψυχικές δυσκολίες, παρά να παντρευτούν κάποιον χωρίς διάγνωση.
«Το μοτίβο ισχύει σε χώρες, πολιτισμούς και, φυσικά, γενιές», δήλωσε στο Nature ο Chun Chieh Fan, συν-συγγραφέας της μελέτης και ερευνητής στο Laureate Institute for Brain Research, σύμφωνα με το NY Post. Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι περίπου το 12% του πληθυσμού —δηλαδή πάνω από 1,4 εκατομμύρια άτομα— ζουν με κάποια ψυχική διαταραχή.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, πάνω από 970 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με κάποια ψυχική διαταραχή, ποσοστό που αντιστοιχεί περίπου σε 1 στους 8, και τα ποσοστά έχουν δείξει σταθερή άνοδο, ιδιαίτερα μετά την πανδημία COVID-19, η οποία προκάλεσε αύξηση κατά 26–28% στα περιστατικά άγχους και κατάθλιψης. Συνολικά, εκτιμάται ότι πάνω από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι επηρεάζονται σήμερα, ενώ οι δαπάνες για την ψυχική υγεία παραμένουν μόλις ~2% των συνολικών δαπανών υγείας παγκοσμίως.
Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι όταν ένας σύζυγος παλεύει με προβλήματα ψυχικής υγείας, ο άλλος είναι δύο έως τρεις φορές πιο πιθανό να υποφέρει από στρες, άγχος ή κατάθλιψη. Όμως η τελευταία έρευνα προχωρά ακόμη περισσότερο, συμπεραίνοντας ότι η ψυχική διαταραχές μπορεί να μην επιβαρύνουν μόνο τις σχέσεις, αλλά να παίζουν και καθοριστικό ρόλο στο ξεκίνημά τους.
Πώς επηρεάζουν οι ψυχικές διαταραχές την επιλογή ρομαντικού συντρόφου
Σύμφωνα με άρθρο του 2017 με τίτλο «Romantic Relationships and Mental Health: A Look at the Associations», τα άτομα που βρίσκονταν σε ρομαντικές σχέσεις εμφάνιζαν γενικά λιγότερη κατάθλιψη, άγχος και στρες από εκείνα που ήταν ελεύθερα. Η μελέτη έδειξε επίσης ότι πιο ευτυχισμένες, πιο αξιόπιστες σχέσεις συνδέονταν με καλύτερη ψυχική υγεία.
Άλλες πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η ψυχική υγεία επηρεάζει έντονα το ποιον επιλέγουν οι άνθρωποι ως ρομαντικούς συντρόφους. Μεγάλες πληθυσμιακές μελέτες και έρευνες σε πανεπιστήμια αποκαλύπτουν ότι τα άτομα συχνά μπαίνουν σε σχέσεις με συντρόφους που έχουν παρόμοιες ψυχιατρικές παθήσεις, ενώ διαταραχές όπως η κοινωνική αγχώδης διαταραχή μπορούν να κάνουν πιο δύσκολο τον σχηματισμό σχέσεων. Τα βασικά ευρήματα περιλαμβάνουν:
- Assortative mating: Άτομα με κατάθλιψη, άγχος, διπολική διαταραχή ή σχιζοφρένεια είναι πιο πιθανό να παντρευτούν κάποιον με την ίδια ή κάποια άλλη διαταραχή.
- Κίνδυνος απογόνων: Τα παιδιά τέτοιων ζευγαριών αντιμετωπίζουν αυξημένες πιθανότητες να κληρονομήσουν παρόμοιες ψυχικές παθήσεις.
- Σχέσεις στο πανεπιστήμιο: Οι νέοι ενήλικες συχνά αποφεύγουν συντρόφους με ψυχικές διαταραχές, αλλά οι «self-expanding» σχέσεις μπορούν να μειώσουν τα συμπτώματα κατάθλιψης.
- Κοινωνικό άγχος: Δυσκολεύει το άνοιγμα προς τους άλλους, περιορίζοντας τις πιθανότητες δημιουργίας ρομαντικών δεσμών.
Διαγνωσμένη ψυχοπαθής αποκαλύπτει πώς νιώθει και αισθάνεται: «Αυτά είναι τα 3 σημάδια της νόσου»
Η αγάπη είναι ο καθρέπτης της ψυχής: Τα ζευγάρια μοιράζονται συχνά τους ίδιους αγώνες
Στη μελέτη, ο Fan και οι συνεργάτες του ανέλυσαν ιατρικά αρχεία περισσότερων από 14,8 εκατομμυρίων ανθρώπων σε Ταϊβάν, Δανία και Σουηδία. Εξέτασαν εννέα ψυχιατρικές διαταραχές: σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή, κατάθλιψη, άγχος, ΔΕΠΥ, αυτισμό, ΙΨΔ, διαταραχή χρήσης ουσιών και νευρική ανορεξία. Η ομάδα διαπίστωσε ότι τα άτομα με ψυχιατρικές διαγνώσεις είναι σημαντικά πιο πιθανό να παντρευτούν άλλους με ψυχική διαταραχή – και συχνά να δημιουργήσουν σχέση με κάποιον που έχει την ίδια πάθηση.
Αυτό το μοτίβο έχει γίνει πιο έντονο με την πάροδο του χρόνου, αυξανόμενο σταθερά μεταξύ των ζευγαριών που γεννήθηκαν από τη δεκαετία του 1930 έως τη δεκαετία του 1990. «Παρά τις διαφορές στο πολιτισμικό πλαίσιο, τα μοτίβα συζυγικής συσχέτισης στις ψυχιατρικές διαταραχές παρουσιάζουν περιορισμένες διαφορές μεταξύ της Ταϊβάν και των βόρειων ευρωπαϊκών χωρών», έγραψαν οι συγγραφείς της μελέτης.
Μόνο λίγες διαταραχές εμφάνισαν περιφερειακές διαφορές. Για παράδειγμα, τα ζευγάρια στην Ταϊβάν ήταν πιο πιθανό να μοιράζονται διάγνωση ΙΨΔ σε σχέση με τα αντίστοιχα στη Σκανδιναβία. Αν και η μελέτη δεν απέδειξε γιατί τα άτομα με ψυχική διαταραχή τείνουν να παντρεύονται μεταξύ τους, ο Fan είχε κάποιες θεωρίες.
«Ίσως καταλαβαίνουν καλύτερα ο ένας τον άλλον λόγω κοινής ταλαιπωρίας, οπότε έλκονται μεταξύ τους», είπε στο Nature. Οι ερευνητές αναφέρθηκαν επίσης σε ένα φαινόμενο που ονομάζεται σύγκλιση – όπου οι σύντροφοι γίνονται πιο όμοιοι με την πάροδο του χρόνου εξαιτίας κοινών περιβαλλόντων. Και υπάρχει η σκληρή πραγματικότητα του κοινωνικού στίγματος, που μπορεί να περιορίσει τις επιλογές γνωριμιών για όσους έχουν ψυχιατρικές διαταραχές, καθοδηγώντας αθόρυβα το ποιος τελικά θα φτάσει στα σκαλιά της εκκλησίας.
Η μελέτη αποκάλυψε επίσης ένα εντυπωσιακό εύρημα. Τα παιδιά με δύο γονείς που μοιράζονται την ίδια διαταραχή έχουν διπλάσιες πιθανότητες να την αναπτύξουν σε σχέση με εκείνα που έχουν μόνο έναν γονέα με την πάθηση. Το φαινόμενο ήταν πιο έντονο σε παθήσεις που θεωρείται ότι έχουν γενετικό υπόβαθρο, όπως η σχιζοφρένεια, η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή και η διαταραχή χρήσης ουσιών.
Στις ΗΠΑ, 1 στα 6 παιδιά ηλικίας 6 έως 17 ετών εμφανίζει κάποια ψυχική διαταραχή κάθε χρόνο, σύμφωνα με τη National Alliance on Mental Illness. Οι ψυχιατρικές διαταραχές δεν επηρεάζουν μόνο το μυαλό – συχνά έχουν αντίκτυπο σε ολόκληρο το σώμα του ατόμου, στην οικογένειά του και ακόμη και στην ευρύτερη κοινότητα.
Τα συμπληρώματα διατροφής που αυξάνουν τον κίνδυνο για ψυχική διαταραχή στους εφήβους
Πάρτε για παράδειγμα την κατάθλιψη. Άτομα που ζουν με αυτή έχουν 40% υψηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακών και μεταβολικών νοσημάτων σε σχέση με τον μέσο άνθρωπο. Όσον αφορά τις σχέσεις, μελέτες δείχνουν ότι σε γάμους όπου ο ένας σύντροφος έχει πρόβλημα ψυχικής υγείας, οι πιθανότητες διαζυγίου είναι υψηλότερες — και αυτές οι πιθανότητες αυξάνονται ακόμη περισσότερο όταν και οι δύο σύντροφοι αντιμετωπίζουν δυσκολίες.
Πηγές: NY Post, Nature Human Behaviour, Nature, BMC Psychiatry, medRχiv, MDPI, PLOS Mental Health, PMC