Πώς θα άλλαζε η ιατρική προσέγγιση αν η προσωπικότητα κάποιου γινόταν αξιόπιστος δείκτης κινδύνου για την εμφάνιση ψυχικής νόσου; Μελέτες δείχνουν ότι χαρακτηριστικά όπως η ανησυχία ή η οργανωτικότητα προβλέπουν κινδύνους για καρδιοπάθεια, διαβήτη και προκλήσεις στην ψυχική υγεία. Πώς μπορούν να αξιοποιηθούν αυτά τα δεδομένα για εξατομικευμένη πρόληψη και θεραπεία;
Τα συμπληρώματα διατροφής που αυξάνουν τον κίνδυνο για ψυχική διαταραχή στους εφήβους
Συγκεκριμένα στοιχεία της προσωπικότητας γίνονται δείκτες για τον κίνδυνο ανάπτυξης ασθενειών, ψυχιατρικών και μη
Ο μοναδικός συνδυασμός των χαρακτηριστικών της προσωπικότητάς μας δεν καθορίζει μόνο ποιοι είμαστε — διαμορφώνει και το πόσο ευάλωτοι είμαστε σε σωματικές και ψυχικές ασθένειες. Συνδυάζοντας αυτοαναφορές με πληροφορίες από κοντινά πρόσωπα, οι ερευνητές έχουν δείξει ότι χαρακτηριστικά όπως η συναισθηματική ευαισθησία, ο κοινωνικός προσανατολισμός και η ευσυνειδησία δεν συνδέονται μόνο με τον κίνδυνο για παθήσεις όπως καρδιοπάθεια και διαβήτης, αλλά προβλέπουν και μοτίβα άγχους, κατάθλιψης και άλλων ψυχολογικών δυσκολιών.
Πώς σχετίζεται η προσωπικότητα με την υγεία – Αυξάνεται ο κίνδυνος για ασθένειες;
Σύμφωνα με τη μελέτη του 2014 με τίτλο «Personality Traits Predict the Onset of Disease», οι ερευνητές παρακολούθησαν 6.904 ηλικιωμένους για τέσσερα χρόνια και διαπίστωσαν ότι άτομα με προϋπάρχουσες παθήσεις όπως πνευμονική νόσο, καρδιοπάθεια, εγκεφαλικό ή αρθρίτιδα, είχαν την τάση να είναι λιγότερο οργανωμένα και ανοιχτά σε νέες εμπειρίες και πιο επιρρεπή στην ανησυχία. Τα ίδια χαρακτηριστικά προέβλεπαν και ποιοι θα εμφάνιζαν νέα ασθένεια μέσα στα επόμενα τέσσερα χρόνια. Άλλες μελέτες προσθέτουν ότι:
- Άτομα με χαμηλότερη ευσυνειδησία (οργάνωση και υπευθυνότητα) έχουν περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από καρδιοπάθεια ή εγκεφαλικό, ακόμη και αφού ληφθούν υπόψη παράγοντες τρόπου ζωής όπως διατροφή και άσκηση.
- Άτομα με νευρωτισμό (τάση να νιώθουν άγχος ή στρες) παρουσιάζουν σημάδια χρόνιου στρες στο σώμα τους — όπως υψηλότερα επίπεδα φλεγμονής — κάτι που αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιοπάθεια.
- Άτομα με προσωπικότητα τύπου D (που συχνά νιώθουν αρνητικά συναισθήματα και αποφεύγουν την κοινωνική επαφή) έχουν πάνω από διπλάσιο κίνδυνο για σοβαρά καρδιακά προβλήματα και χειρότερη ανάρρωση μετά από καρδιακό επεισόδιο.
- Άτομα επιρρεπή σε παρορμήσεις — ειδικά εκείνα που ενεργούν χωρίς σκέψη — έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν διαβήτη τύπου 2, πιθανότατα επειδή δυσκολεύονται με συνήθειες όπως η υγιεινή διατροφή.
Αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι η προσωπικότητα κάποιου μπορεί να γίνει δείκτης πρόβλεψης και εμφάνισης νόσων και κατ’ επέκταση να βοηθήσει τους γιατρούς να εντοπίσουν ποιοι διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο για ασθένεια και να δημιουργήσουν εξατομικευμένα θεραπευτικά πλάνα — όπως διαχείριση στρες ή υποστήριξη για υγιεινές συνήθειες.
Το αγαπημένο σας χρώμα αποκαλύπτει την προσωπικότητά σας
Η προσωπικότητα καθορίζει το 25% του κινδύνου για ψυχική νόσου: Τι αποκαλύπτει μελέτη με 16.000 συμμετέχοντες
Μεγάλη μελέτη με περισσότερους από 16.000 συμμετέχοντες διαπίστωσε ότι τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας εξηγούν περίπου το 25% του συνολικού κινδύνου για προβλήματα ψυχικής υγείας όπως κατάθλιψη, άγχος και φοβίες. Χαρακτηριστικά όπως υψηλά επίπεδα νευρωτισμού, η υπερβολική καλοσύνη και η μειωμένη ευσυνειδησία συνδέθηκαν ιδιαίτερα με τον γενικό κίνδυνο ψυχικής νόσου.
Οι ερευνητές τόνισαν ότι παρόλο που η προσωπικότητα είναι ισχυρός παράγοντας για την πρόβλεψη, είναι μόνο ένας από πολλούς, συμπεριλαμβανομένων της γενετικής και του τρόπου ζωής. Τα ευρήματα δείχνουν ότι η κατανόηση της προσωπικότητας θα μπορούσε να βοηθήσει στην καλύτερη δημιουργία στοχευμένων παρεμβάσεων για την ψυχική υγεία.
Σύμφωνα με τη μελέτη, κοινές ψυχιατρικές νόσοι σχετίζονται πλέον πιο στενά με την προσωπικότητα. Οι ερευνητές του University of Edinburgh και του University of Tartu στην Εσθονία ανέλυσαν δεδομένα από περισσότερα από 16.000 μέλη της Estonian Biobank – μιας συλλογής δεδομένων υγείας από εθελοντές σε όλη τη χώρα.
Εξέτασαν την προσωπικότητα των ανθρώπων σύμφωνα με τα πέντε βασικά χαρακτηριστικά που οι ψυχολόγοι ορίζουν ως κύριες διαστάσεις της ανθρώπινης προσωπικότητας: εξωστρέφεια, νευρωτισμός, ευσυνειδησία, ανοιχτότητα σε εμπειρίες και καλοσύνη. Επίσης εξέτασαν πιο λεπτομερή χαρακτηριστικά προσωπικότητας – όπως η τάση να νιώθουν ντροπή, να χρειάζονται επιβεβαίωση και βοήθεια από άλλους – ως δείκτες γενικών προβλημάτων ψυχικής υγείας.
Οι ερευνητές εξέτασαν επίσης τόσο τον γενικό κίνδυνο εμφάνισης διαφορετικών τύπων ψυχικών προβλημάτων όσο και τον κίνδυνο για ορισμένα συγκεκριμένα προβλήματα που εμφανίζονται μόνο σε ορισμένα άτομα, όπως φόβος, αϋπνία, κόπωση, διάσπαση προσοχής και υπερκινητικότητα. Κάθε συμμετέχων περιέγραψε τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του και την ψυχική του υγεία, ενώ αξιολογήθηκε και από κάποιον που τον γνώριζε καλά.
Διαπιστώθηκε ότι τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας συνδέονταν ισχυρότερα με προβλήματα ψυχικής υγείας από ό,τι έδειχναν προηγούμενες μελέτες. Περίπου το 25% των διαφορών στον κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας μπορούσαν να αποδοθούν στα χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Επιπλέον του γενικού κινδύνου, τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας εξηγούσαν ένα επιπλέον τέταρτο του κινδύνου για συγκεκριμένα προβλήματα ψυχικής υγείας.
Άτομα με υψηλότερο γενικό κίνδυνο για ψυχική νόσο είχαν τάση για υψηλότερη νευρωτισμό – μια τάση να βιώνουν αρνητικά συναισθήματα. Επίσης έδειχναν περισσότερη καλοσύνη – έναν θετικό προσανατολισμό προς άλλους ανθρώπους – και χαμηλότερη ευσυνειδησία – μια τάση να είναι οργανωμένοι και εργατικοί. Ωστόσο, συγκεκριμένα προβλήματα ψυχικής υγείας διέφεραν στις συσχετίσεις τους με τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Ορισμένοι τομείς ψυχικής υγείας, όπως τα προβλήματα ύπνου, δεν συσχετίζονταν ιδιαίτερα με κανένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας.
Η αξιολόγηση προσωπικότητας από δύο πηγές ενισχύει τις γνώσεις για τον κίνδυνο ψυχικής υγείας
Ο κύριος ερευνητής, René Mõttus, από το School of Philosophy, Psychology and Language Sciences του University of Edinburgh, δήλωσε σύμφωνα με το Neuroscience News «Συνδυάζοντας δεδομένα από δύο πηγές, μπορέσαμε να ξεπεράσουμε συνήθη προβλήματα στις αξιολογήσεις προσωπικότητας, όπως η προκατάληψη στις απαντήσεις και άλλα σφάλματα μέτρησης. Αυτό μας επέτρεψε να εκτιμήσουμε τους συσχετισμούς με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια».
Οι ερευνητές τονίζουν ότι η προσωπικότητα των ανθρώπων δεν καθορίζει τα προβλήματα ψυχικής υγείας τους. Η κύρια συγγραφέας, Helo Liis Soodla, από το University of Tartu, δήλωσε «Πολλοί άνθρωποι των οποίων τα χαρακτηριστικά μπορεί στατιστικά να προβλέπουν κακή ψυχική υγεία, αναφέρουν εξαιρετική ευημερία. Αντιστρόφως, πολλοί άνθρωποι που βιώνουν προβλήματα ψυχικής υγείας κάποια στιγμή στη ζωή τους δεν φαίνεται να διατρέχουν κίνδυνο βάσει των χαρακτηριστικών προσωπικότητας».
«Σε κάθε άτομο, ένας αριθμός παραγόντων μπορεί να επηρεάσει την ψυχική υγεία, από γενετικούς κινδύνους έως στρεσογόνες εμπειρίες παιδικής ηλικίας. Κάθε παράγοντας από μόνος του εξηγεί μόνο ένα μικρό ποσοστό του κινδύνου για ψυχική νόσο. Και πολλά οφείλονται απλώς στην τύχη», κατέληξε.
Πώς μπορείτε να εντοπίσετε έναν ψυχοπαθή από το βλέμμα
Οι ερευνητές λένε ότι όσο περισσότερα γνωρίζουμε για το πώς τα χαρακτηριστικά μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο για ψυχική υγεία, τόσο πιο πιθανό είναι να μπορέσουμε να σχεδιάσουμε επιτυχημένες παρεμβάσεις για να μειώσουμε τον κίνδυνο.
Πηγές: Neuroscience News, APA PsycNet, ResearchGate, PMC, PubMed, BMC Medicine, PubMed, ResearchGate