Το να γράφει κανείς με χαρτί και μολύβι και το να πληκτρολογεί σε έναν υπολογιστή έχουν ουσιαστικές διαφορές στο πώς συγκρατούμε και επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίες. Πώς επηρεάζει η απτική ανατροφοδότηση την ανάπτυξη του εγκεφάλου των παιδιών και την απομνημόνευση πληροφοριών;
Οφθαλμολογικά προβλήματα στα παιδιά: Τα σημάδια που δεν πρέπει να αγνοήσουν οι γονείς
Η αυξανόμενη επίδραση του χρόνου οθόνης στην ανάπτυξη της πρώιμης παιδικής ηλικίας
Πρόσφατη έρευνα έχει εγείρει σοβαρές ανησυχίες σχετικά με το πόσο χρόνο περνούν τα μικρά παιδιά μπροστά από οθόνες και το πώς επηρεάζει την ανάπτυξή τους. Mελέτη υπό την ηγεσία της Jennifer Madigan το 2019 παρακολούθησε πάνω από 2.400 παιδιά ηλικίας μεταξύ δύο και πέντε ετών και διαπίστωσε ότι σχεδόν κάθε παιδί στις Ηνωμένες Πολιτείες κάτω των οκτώ ετών ζει σε σπίτι με συσκευές συνδεδεμένες στο διαδίκτυο και περνά πάνω από δύο ώρες την ημέρα σε οθόνες.
Η ίδια μελέτη ανέφερε ότι, μέχρι να ξεκινήσουν το σχολείο, ένα στα τέσσερα παιδιά εμφανίζει ήδη καθυστερήσεις στη γλώσσα, την επικοινωνία, τις κινητικές δεξιότητες ή την συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη. Μεταγενέστερη ανάλυση από την ίδια ερευνήτρια το 2020 εξέτασε 42 μελέτες που κάλυπταν σχεδόν 19.000 παιδιά και επιβεβαίωσε ότι οι πολλές ώρες χρόνου οθόνης μπορούν να βλάψουν τον εγκέφαλο, τις γλωσσικές ικανότητες και τη κοινωνική μάθηση.
Προηγούμενες έρευνες, τόνισαν επίσης ότι η πληκτρολόγηση στο πληκτρολόγιο δεν είναι το ίδιο με τη χειρόγραφη γραφή, η οποία παίζει ζωτικό ρόλο στη συνολική μάθηση και ανάπτυξη ενός παιδιού.
Απτική ανατροφοδότηση στη μνήμη και τη μάθηση
Σύμφωνα με εργασία του 2024 με τίτλο «Touch to Learn: A Review of Haptic Technology’s Impact on Skill Development and Enhancing Learning Abilities for Children», η απτική ανατροφοδότηση βοηθά τα παιδιά να μαθαίνουν καλύτερα, βελτιώνοντας τη χωρική σκέψη, την εμπλοκή και την επίλυση προβλημάτων μέσω αλληλεπίδρασης με την αφή.
Άλλες πρόσφατες έρευνες αναδεικνύουν το πώς η απτική ανατροφοδότηση διαμορφώνει τη μάθηση, τη μνήμη και την αισθητικοκινητική προσαρμογή τόσο σε ανθρώπους όσο και σε ζώα. Οι μελέτες δείχνουν ότι η αφή δεν υποστηρίζει μόνο την αντίληψη και την κινητική μάθηση αλλά μπορεί και να επηρεάσει τη μνήμη ακόμη και σε ασυνείδητο επίπεδο.
- Η απτική αίσθηση ενισχύει την αντιληπτική μάθηση και την προσαρμογή του φλοιού στον εγκέφαλο ποντικών.
- Η απτική μνήμη στους ανθρώπους παραμένει ισχυρή με την ηλικία, αν και η ακρίβεια μειώνεται ελαφρώς.
- Η περιφερειακή απτική διέγερση μπορεί να διαμορφώσει την κινητική μάθηση ακόμη και χωρίς επίγνωση.
- Τα απτικά ερεθίσματα ενισχύουν την αποκατάσταση και την επανεκμάθηση κινήσεων μετά από εγκεφαλικό.
- Η χωρική απτική μνήμη εξαρτάται από το γνωστικό φορτίο και την προσοχή.
- Αναπτύσσονται απτικές διεπαφές και ηλεκτροαπτικά συστήματα για την ενίσχυση της μάθησης και της συγκράτησης μνήμης.
Συνολικά, η απτική ανατροφοδότηση αναδεικνύεται ως κρίσιμο στοιχείο στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος κωδικοποιεί, συγκρατεί και τελειοποιεί νέες πληροφορίες και δεξιότητες.
6 τροφές που κάθε παιδί πρέπει να τρώει για να γίνει πολύ πιο έξυπνο
Το πάτημα των πλήκτρων δεν διεγείρει τον εγκέφαλο, το μυαλό και το σώμα όσο η χειρόγραφη γραφή
Η έρευνα έχει δείξει ότι η χειρόγραφη γραφή ενεργοποιεί τον εγκέφαλο με τρόπους που η πληκτρολόγηση δεν μπορεί να ενεργοποιήσει. Μελέτες υπό την ηγεσία των Karin James και Laura Engelhardt το 2012 αποκάλυψαν ότι η γραφή με το χέρι διεγείρει τα μέρη του εγκεφάλου που συνδέονται με την ανάπτυξη της ανάγνωσης και της γραφής στα παιδιά. Προηγούμενη εργασία των Longcamp και συνεργατών το 2005 διαπίστωσε ότι τα παιδιά προσχολικής ηλικίας που εξασκούνταν στη χειρόγραφη δημιουργία γραμμάτων ήταν καλύτερα στο να αναγνωρίσουν τα γράμματα αργότερα, σε σύγκριση με εκείνα που χρησιμοποιούσαν πληκτρολόγιο.
Περαιτέρω έρευνα από τους Mangen και Velay το 2010 επιβεβαίωσε ότι η χειρόγραφη γραφή είναι σημαντική όχι μόνο για τον αλφαβητισμό αλλά και για τη συνολική γνωστική και γλωσσική ανάπτυξη που συνεχίζεται στην εφηβεία και την ενηλικίωση. Υποστηρικτικά, μελέτη των Mueller και Oppenheimer το 2014 έδειξε ότι οι φοιτητές που κρατούσαν χειρόγραφες σημειώσεις διατηρούσαν τις πληροφορίες σε μεγαλύτερο βάθος και κατανοούσαν καλύτερα τις έννοιες σε σύγκριση με εκείνους που πληκτρολογούσαν.
Σε άλλη, πιο πρόσφατη μελέτη του 2023, οι Van der Weel και Van der Meer χρησιμοποίησαν εγγραφές εγκεφαλικών κυμάτων για να δείξουν ότι η χειρόγραφη γραφή δημιουργεί πολύ πιο πολύπλοκες νευρωνικές συνδέσεις από την πληκτρολόγηση, αποδεικνύοντας ότι η γραφή με το χέρι ενεργοποιεί τον εγκέφαλο σε μεγαλύτερη έκταση και με μεγαλύτερη δυναμική.
Οφέλη της εκμάθησης της γραφής με χαρτί και μολύβι μέσω της λαβής τριών δακτύλων
Μεταξύ όλων των τρόπων κρατήματος του μολυβιού, η έρευνα δείχνει ότι η λαβή τριών δακτύλων —ο τρόπος με τον οποίο ο αντίχειρας, ο δείκτης και ο μέσος κρατούν το μολύβι ή το στυλό— είναι ο πιο αποτελεσματικός για έλεγχο, σταθερότητα και αντοχή. Μελέτες δείχνουν ότι η κατάκτηση αυτής της λαβής υποστηρίζει ισχυρότερες δεξιότητες γραφής, οι οποίες με τη σειρά τους βοηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν την ικανότητα να γράφουν μεγαλύτερες και πιο σύνθετες ιστορίες, θέτοντας τις βάσεις για βαθύτερη σκέψη και δημιουργικότητα.
Ερευνητές τονίζουν ότι η διδασκαλία της λαβής τριών δακτύλων από την αρχή βοηθά τα παιδιά να χτίσουν τόσο λεπτές όσο και αδρές κινητικές δεξιότητες, καθώς και το συντονισμό εγκεφάλου–χεριού που απαιτείται για άνετη γραφή. Όπως σε κάθε δεξιότητα, η πρόοδος έρχεται μέσα από εξάσκηση και επανάληψη. Μόλις η γραφή γίνει αυτόματη, απελευθερώνει το μυαλό για να επικεντρωθεί στην δημιουργική έκφραση και στην ανώτερη σκέψη, όπως επισημαίνουν ερευνητές.
Πώς συνδέονται ο εγκέφαλος και το χέρι όταν γράφουμε χειρόγραφα
Η ανάπτυξη ευχέρειας και αποτελεσματικότητας στη χειρόγραφη γραφή εξαρτάται από τη στενή σύνδεση μεταξύ αυτού που γνωρίζει ο εγκέφαλος για τη γραπτή γλώσσα και του τρόπου με τον οποίο το χέρι σχηματίζει φυσικά τα γράμματα. Ερευνητές όπως οι Limpo και Graham, καθώς και η Malpique και οι συνεργάτες της, έχουν δείξει ότι αυτή η σύνδεση—γνωστή ως ορθογραφική-κινητική ολοκλήρωση—είναι απαραίτητη για αυτόματη, επιδέξια γραφή και για την παραγωγή αφηγήσεων ανώτερου επιπέδου.
Η Christina Christensen περιγράφει την ορθογραφική-κινητική ολοκλήρωση ως τη διαδικασία που συνδέει τον έλεγχο λεπτών κινήσεων με τη γνώση που έχει αποθηκευτεί στον εγκέφαλο για τις μορφές των γραμμάτων, ενώ ο Anthony Apel εξηγεί ότι η ίδια η ορθογραφική γνώση είναι η πληροφορία στη μνήμη που μας λέει πώς εκπροσωπείται η προφορική γλώσσα στη γραφή.
Όταν τα παιδιά επικεντρώνονται υπερβολικά στον σχηματισμό γραμμάτων, αυτό δείχνει ότι ο νευρωνικός και μυϊκός συντονισμός που απαιτείται για αυτόματη γραφή δεν έχει αναπτυχθεί ακόμη πλήρως. Αυτή η έλλειψη αυτοματισμού αυξάνει την πνευματική προσπάθεια, ή αλλιώς το γνωστικό φορτίο, που απαιτείται για να γράψουν, καθιστώντας δυσκολότερο για τους μαθητές να δημιουργήσουν συνεκτικές και ευφάνταστες ιστορίες.
Έρευνα μέσα από πολλές μελέτες επισημαίνει ότι η επανάληψη και η σταθερή εξάσκηση είναι το κλειδί για την υπέρβαση αυτής της πρόκλησης. Όπως και στα σπορ, η χειρόγραφη γραφή βασίζεται τόσο σε αδρές όσο και λεπτές κινητικές ομάδες μυών, καθώς και στα νευρομυϊκά και μαθησιακά μονοπάτια που υποστηρίζουν την αντοχή και την ακρίβεια. Η επαναλαμβανόμενη, αυτοκατευθυνόμενη εξάσκηση οδηγεί σταδιακά σε αυτόματη γραφή, η οποία με τη σειρά της απελευθερώνει τον εγκέφαλο ώστε να ασχοληθεί με βαθύτερη σκέψη και δημιουργική έκφραση.
Είναι το παιδί σας δύσκολο στο φαγητό; 5 συμβουλές για να τρώει τα πάντα
Ακαδημαϊκοί όπως οι Berninger, Cameron, Feder, Majnemer και Graham τονίζουν ότι μέσω αυτής της διαδικασίας, οι συγγραφείς αναπτύσσουν όχι μόνο ευχέρεια και σαφήνεια αλλά και την ικανότητα να διατυπώνουν σύνθετες ιδέες και αφηγήσεις. Με την πάροδο του χρόνου, αυτή η δεξιότητα επιτρέπει στα άτομα να προχωρούν προς πιο προχωρημένη κριτική σκέψη και εκλεπτυσμένη γραπτή επικοινωνία—φτάνοντας στο σημείο όπου, κυριολεκτικά, γράφουν με τον σωστό τρόπο.
Πηγές: Psychology Today, Nature Communications, Nature Scientific Reports, Frontiers, ResearchGate, MDPI, ScienceDirect, ResearchGate