Το υψηλό σάκχαρο στο αίμα, ή αλλιώς υπεργλυκαιμία, συμβαίνει όταν υπερβολική ποσότητα γλυκόζης συσσωρεύεται στην κυκλοφορία του αίματος αντί να μετατρέπεται σε ενέργεια μέσα στα κύτταρα. Ειδικοί προειδοποιούν ότι παρότι μπορεί να είναι διακριτικά τα συμπτώματα, με την πάροδο του χρόνου η ανεξέλεγκτη υπεργλυκαιμία μπορεί να προκαλέσει βλάβες στα όργανα και να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές. Ποια είναι τα 11 συμπτώματα που μπορεί να σχετίζονται με τον διαβήτη;
Διαβήτης τύπου 2: Νέα μελέτη ανοίγει τον δρόμο για πιο αποτελεσματική και εξατομικευμένη θεραπεία
Υπεργλυκαιμία: Τι την προκαλεί και ποια τα συμπτώματα που μπορεί να δείχνουν ότι τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα είναι υψηλά
Όταν τρώμε, το σώμα μας μετατρέπει τους υδατάνθρακες σε γλυκόζη – ένα «ζωτικό καύσιμο για το σώμα», λέει η Αμερικανή Dr Chhaya Makhija, ενδοκρινολόγος στο Unified Endocrine and Diabetes Care, σύμφωνα με το Prevention. Αυτή η γλυκόζη εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος και η ινσουλίνη βοηθά να μετακινηθεί στα κύτταρα ώστε να χρησιμοποιηθεί ως ενέργεια.
Όταν όμως αυτό το βήμα δυσλειτουργεί, η γλυκόζη συσσωρεύεται στο αίμα, οδηγώντας σε υψηλό σάκχαρο και συμπτώματα υπεργλυκαιμίας, τα οποία μπορεί να υποδηλώνουν διαβήτη. «Το υψηλό σάκχαρο – που ονομάζεται επίσης υπεργλυκαιμία – σημαίνει ότι υπάρχει υπερβολική ποσότητα γλυκόζης στην κυκλοφορία του αίματος», εξηγεί η Dr Lisa Shah, γιατρός στο Twin Health με ειδίκευση στη μεταβολική υγεία.
Αυτό μπορεί να συμβεί όταν το σώμα δεν παράγει ινσουλίνη (διαβήτης τύπου 1), δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη (διαβήτης τύπου 2) ή δεν μπορεί να τη χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά (προδιαβήτης και διαβήτης τύπου 2). Σημαντικό είναι ότι υπεργλυκαιμία μπορεί επίσης να συμβεί ακόμη και χωρίς διαβήτη.
Αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να προκαλέσει κόπωση, αδυναμία, αφυδάτωση και – σε σοβαρές περιπτώσεις – απειλητικές καταστάσεις για τη ζωή όπως η διαβητική κετοξέωση (DKA) και το υπερωσμωτικό υπεργλυκαιμικό σύνδρομο (HHS). Ωστόσο, τα συμπτώματα ενδέχεται να μην εμφανιστούν αμέσως.
«Η υπεργλυκαιμία δεν γίνεται πάντα αισθητή εξαρχής», σημειώνει η Dr Shah, και πρόσθεσε ότι «τα συμπτώματα μπορεί να είναι σταδιακά και ασαφή», όπως υπογραμμίζει και ο Αμερικανός ερευνητής Dr Akhil Shenoy. Γι’ αυτό, οι ειδικοί συνιστούν τακτικό έλεγχο, ιδίως σε άτομα με παράγοντες κινδύνου, και να συμβουλευθείτε τον γιατρό σας όταν παρατηρήσετε πολλά συμπτώματα ταυτόχρονα.
Υψηλό σάκχαρο: Αίτια
Το υψηλό σάκχαρο μπορεί να προκληθεί από πολλούς διαφορετικούς παράγοντες.
Σύμφωνα με δημοσίευση του 2021 με τίτλο «A Review on Hyperglycemia: Symptoms and Risk Factors», υψηλό σάκχαρο θεωρείται όταν η γλυκόζη είναι πάνω από 125 mg/dL νηστικοί ή 180 mg/dL μετά το φαγητό, και αν δεν αντιμετωπιστεί μπορεί να προκαλέσει βλάβες στα μάτια, στα νεφρά, στα νεύρα, στην καρδιά και στα αιμοφόρα αγγεία.
Σε μελέτη 25 παιδιών με σηπτικό σοκ, τα περισσότερα είχαν συμπτώματα, μόνο ένα χρειάστηκε φαρμακευτική αγωγή για να μειώσει το σάκχαρο, και όσα είχαν συμπτώματα είχαν αυξημένο κίνδυνο θανάτου.
Άλλες πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι δεν ευθύνεται μόνο η ζάχαρη, καθώς και ο τρόπος ζωής, η διατροφή, το στρες και τα μικρόβια του εντέρου παίζουν ρόλο.
- Μικρόβια του εντέρου: Ορισμένα βακτήρια στο έντερο συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο διαβήτη.
- Υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα: Συσκευασμένα, γλυκά τρόφιμα χαμηλά σε φυτικές ίνες αυξάνουν απότομα το σάκχαρο.
- Στρες και κακός ύπνος: Ορμόνες όπως η κορτιζόλη κάνουν το σώμα λιγότερο ευαίσθητο στην ινσουλίνη.
- Φάρμακα: Κορτικοστεροειδή, ορισμένα αντιψυχωσικά και άλλα φάρμακα μπορούν να αυξήσουν τη γλυκόζη.
- Παράγοντες τρόπου ζωής: Έλλειψη άσκησης, αφυδάτωση και κατανάλωση υδατανθράκων χωρίς πρωτεΐνη/ίνες.
Συμπτώματα υπεργλυκαιμίας
1. Συχνουρία
Τρέχετε συνεχώς στην τουαλέτα; Μπορεί να ευθύνεται η υπεργλυκαιμία. «Όταν το σάκχαρό σας είναι υψηλό, το σώμα σας εργάζεται σκληρά για να το επαναφέρει σε ισορροπία», λέει η Dr Shah. Τα νεφρά σας υπερλειτουργούν προσπαθώντας να αποβάλλουν το επιπλέον σάκχαρο. «Επειδή τα νεφρά δεν μπορούν απλά να αποβάλλουν συμπαγείς κύβους ζάχαρης, αντ’ αυτού τραβούν νερό ώστε να συνοδεύσει τη γλυκόζη, οδηγώντας σε υπερβολική ούρηση», εξηγεί ο Dr Shenoy.
2. Αυξημένη δίψα
Το σώμα είναι ένα σύστημα σε λειτουργία. Έτσι, καθώς τα νεφρά σας προσπαθούν να απομακρύνουν την επιπλέον γλυκόζη – και αρχίζετε να ουρείτε περισσότερο – θα αρχίσετε επίσης να διψάτε περισσότερο. «Ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται την υψηλή γλυκόζη και σας δίνει σήμα να πιείτε περισσότερο νερό», εξηγεί η Dr Makhija. Μπορεί να πιάσετε τον εαυτό σας να φτάνει πιο συχνά στο παγούρι σας. Μπορεί επίσης να εμφανίσετε συμπτώματα αφυδάτωσης, όπως αδυναμία και ξηροστομία.
Εμμηνόπαυση πριν τα 40: Πώς μπορεί να σχετίζεται με διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2
3. Κόπωση
Η υπεργλυκαιμία μπορεί να σας κάνει να νιώσετε αδύναμοι, εξαντλημένοι και «όχι ο εαυτός σας». «Μπορεί να νιώσετε κουρασμένοι, εξουθενωμένοι ή νωθροί», λέει η Dr Shah. «Μπορεί να αισθανθείτε θολούρα ή να δυσκολευθείτε να συγκεντρωθείτε». Γενικά, απλώς θα αισθάνεστε «κάπως εκτός του συνηθισμένου», όπως εξηγεί. Και με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να παρατηρήσετε πιο εμφανή συμπτώματα υψηλού σακχάρου, όπως αυξημένη δίψα και συχνουρία.
4. Επίμονη πείνα
Όταν έχετε υψηλό σάκχαρο, η γλυκόζη παραμένει στην κυκλοφορία του αίματος, εξηγεί ο Dr Shenoy. «Την ίδια στιγμή, τα κύτταρα του σώματος – όπως του εγκεφάλου, της καρδιάς και των μυών – δεν λαμβάνουν τη γλυκόζη που χρειάζονται για να λειτουργήσουν φυσιολογικά», λέει. Το σώμα σας μπορεί να προσπαθήσει να αντισταθμίσει την έλλειψη εισερχόμενης ενέργειας μπαίνοντας σε «κατάσταση λιμοκτονίας», κάνοντάς σας να νιώσετε πιο πεινασμένοι από το συνηθισμένο.
5. Απώλεια βάρους
Το υψηλό σάκχαρο μπορεί να προκαλέσει ταχεία, ανεξήγητη απώλεια βάρους – για διάφορους λόγους. Όταν το σώμα δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τη γλυκόζη ως ενέργεια, αρχίζει να καίει λίπος και μυϊκή μάζα αντ’ αυτής, σύμφωνα με την Cleveland Clinic. «Αυτός είναι ένας ανθυγιεινός τύπος απώλειας βάρους», εξηγεί ο Dr Shenoy. Η αυξημένη ούρηση και η αφυδάτωση μπορούν επίσης να συμβάλλουν στην απώλεια βάρους, προσθέτει η Dr Makhija.
6. Θολή όραση
Το υψηλό σάκχαρο μπορεί να προκαλέσει θολή όραση αφυδατώνοντας τα μάτια, λέει η Dr Makhija. Με την πάροδο του χρόνου, η παρατεταμένη υψηλή γλυκόζη μπορεί να προκαλέσει βλάβες στα αιμοφόρα αγγεία του αμφιβληστροειδούς, και «αν τα επίπεδα σακχάρου παραμείνουν υψηλά για πολλά χρόνια, το μάτι μπορεί να υποστεί μόνιμη βλάβη», προειδοποιεί ο Dr Shenoy.
7. Συχνές λοιμώξεις
Η χρόνια υπεργλυκαιμία «εξασθενεί την ανοσολογική απόκριση», καθιστώντας δυσκολότερη την καταπολέμηση των λοιμώξεων για το σώμα σας, εξηγεί η Dr Makhija. Και το γεγονός ότι είστε διαρκώς αφυδατωμένοι δεν βοηθά, προσθέτει. Εξαιτίας αυτού, μπορεί να αρρωσταίνετε πιο συχνά – και να αργείτε περισσότερο να αναρρώσετε από το συνηθισμένο.
8. Πληγές που αργούν να επουλωθούν
Εφόσον η υπεργλυκαιμία επηρεάζει την ανοσολογική σας απόκριση, μπορεί επίσης να κάνει δυσκολότερη την επούλωση πληγών και μωλώπων. Η χρόνια υπεργλυκαιμία μπορεί να προκαλέσει κακή κυκλοφορία και νευρική βλάβη, οι οποίες μπορούν «να μειώσουν την επίγνωση των τραυματισμών και να καθυστερήσουν την επούλωση», επιδεινώνοντας έτσι το πρόβλημα, προσθέτει η Dr Makhija.
9. Φρουτώδης αναπνοή
Η φρουτώδης αναπνοή δεν είναι απλώς σημάδι υψηλού σακχάρου – είναι σύμπτωμα της διαβητικής κετοξέωσης (DKA), μιας επικίνδυνης επιπλοκής της υπεργλυκαιμίας. Όταν το σώμα σας αρχίζει να καίει πρωτεΐνη και λίπος για ενέργεια, απελευθερώνει κετόνες, εξηγεί η Dr Makhija. Μία από αυτές τις κετόνες, η ακετόνη, μπορεί να κάνει την αναπνοή σας να μυρίζει φρουτώδη ή μεταλλική – και είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι ότι πρέπει να δείτε γιατρό άμεσα. Αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο, οπότε αντιμετωπίστε το άμεσα, χωρίς καθυστέρηση.
10. Σύγχυση
Το υψηλό σάκχαρο μπορεί να προκαλέσει κόπωση και «εγκεφαλική ομίχλη». Αλλά αν αυτά τα συμπτώματα γίνουν πιο σοβαρά – και νιώθετε σύγχυση, αποπροσανατολισμό ή παραλήρημα – μπορεί να χρειάζεστε άμεση ιατρική φροντίδα. Αυτές οι «αλλαγές στην ψυχική κατάσταση» μπορεί να είναι συμπτώματα της DKA ή του υπερωσμωτικού υπεργλυκαιμικού συνδρόμου (HHS), δυνητικά απειλητικών για τη ζωή επιπλοκών της υπεργλυκαιμίας, σύμφωνα με το Yale Medicine.
11. Στομαχικές διαταραχές
Η ναυτία, ο εμετός και οι πόνοι στο στομάχι είναι προειδοποιητικά σημάδια της DKA. Όταν το σώμα δεν μπορεί να βασιστεί στη γλυκόζη για ενέργεια, αρχίζει να καίει λίπος και πρωτεΐνες – και απελευθερώνει κετόνες στη διαδικασία. Καθώς αυτές οι κετόνες συσσωρεύονται στο γαστρεντερικό σύστημα, μπορούν να προκαλέσουν αναστάτωση στο στομάχι. «Αν εμφανίσετε ναυτία, εμετό, κοιλιακό πόνο ή θολούρα στη σκέψη, ελέγξτε τα επίπεδα κετονών και ζητήστε άμεση ιατρική φροντίδα», λέει η Dr Makhija. Οι ταινίες κετονών είναι ταινίες ελέγχου που ανιχνεύουν κετόνες στα ούρα.
Πιθανές επιπλοκές
Το υψηλό σάκχαρο μπορεί να ξεκινήσει ήπια αλλά να προκαλέσει σοβαρές βλάβες αν δεν αντιμετωπιστεί. «Μπορεί να μην εμφανίσετε συμπτώματα στα αρχικά στάδια, αλλά η χρόνια υπεργλυκαιμία μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμη βλάβη», λέει η Dr Makhija, περιλαμβανομένων βλαβών στα αιμοφόρα αγγεία, στα όργανα και στα νεύρα, καθώς και επικίνδυνων επιπλοκών όπως η διαβητική κετοξέωση και το υπερωσμωτικό υπεργλυκαιμικό σύνδρομο.
Διαβητική κετοξέωση (DKA)
Η διαβητική κετοξέωση (DKA) είναι μια επιπλοκή –απειλητική για τη ζωή– που εμφανίζεται συχνότερα στον διαβήτη τύπου 1, εξηγεί η Dr Makhija. Όταν το σώμα δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τη γλυκόζη για ενέργεια, καίει λίπος και πρωτεΐνη αντ’ αυτής, απελευθερώνοντας κετόνες που «συσσωρεύονται στο αίμα και το κάνουν επικίνδυνα όξινο», σημειώνει η Dr Shah.
Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν υπερβολική ούρηση, δίψα, κόπωση, φρουτώδη αναπνοή, ναυτία, σύγχυση και ακόμη και λιποθυμία ή κώμα. Αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να οδηγήσει σε βλάβες οργάνων ή θάνατο, γι’ αυτό, όπως τονίζει η Dr Makhija, απαιτεί άμεση ιατρική φροντίδα.
Υπερωσμωτικό υπεργλυκαιμικό σύνδρομο (HHS)
Το υπερωσμωτικό υπεργλυκαιμικό σύνδρομο (HHS) είναι μια επικίνδυνη επιπλοκή της υπεργλυκαιμίας, που εμφανίζεται συχνότερα στον διαβήτη τύπου 2, λέει η Dr Makhija. Σε αντίθεση με τη διαβητική κετοξέωση (DKA), δεν περιλαμβάνει κετόνες, αλλά το σάκχαρο ανεβαίνει τόσο πολύ ώστε κάνει το αίμα υπερβολικά συμπυκνωμένο.
Διαβήτης τύπου 1: Ερευνητές του MIT δημιούργησαν συσκευή που σώζει από υπογλυκαιμικό επεισόδιο
«Το σώμα σας τότε προσπαθεί να το αραιώσει τραβώντας νερό από άλλα σημεία στην κυκλοφορία του αίματος, κάτι που επιδεινώνει την αφυδάτωση και διαταράσσει την ισορροπία των ηλεκτρολυτών», εξηγεί η Dr Shah. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν συχνουρία, έντονη δίψα, θολή όραση, σύγχυση, αδυναμία στη μία πλευρά του σώματος και – σε σοβαρές περιπτώσεις – λιποθυμία ή κώμα.
Πηγές: Prevention, Yale Medicine, American Diabetes Association, PMC, ScienceDirect, PMC, NIH, ResearchGate