Οι τηγανητές πατάτες ενδέχεται να αυξάνουν τον κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2, σύμφωνα με νέα έρευνα του Harvard. Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι ο τρόπος μαγειρέματος παίζει ρόλο. Πόσες μερίδες αυξάνουν τον κίνδυνο έως και 20%;
Είναι πράγματι πιο υγιεινά τα ψητά πατατάκια; Τι αναφέρει ειδικός
Νέα μελέτη δείχνει ότι το πώς μαγειρεύουμε τις πατάτες μπορεί να αυξάνει τον κίνδυνο για διαβήτη
Νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο British Medical Journal από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Harvard αναφέρει ότι οι τηγανητές πατάτες –και όχι οι ψητές, οι βραστές ή ο πουρές– συνδέονται με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2.
Μετά από ανάλυση δεδομένων διατροφής και υγείας από περισσότερους από 205.000 ενήλικες στις ΗΠΑ σε διάστημα τριών δεκαετιών, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η κατανάλωση τριών μερίδων με τηγανιτές πατάτες την εβδομάδα σχετιζόταν με 20% μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2, ενώ άλλες μορφές πατάτας δεν παρουσίαζαν σημαντική σύνδεση – παρότι το λαχανικό αυτό «στιγματίζεται ιδιαίτερα» σε ορισμένους διατροφικούς κύκλους.
«Το πώς προετοιμάζετε ένα τρόφιμο μπορεί να είναι εξίσου σημαντικό με το τι τρώτε… Μια βραστή ή ψητή πατάτα έχει πολύ διαφορετική επίδραση στην υγεία από την ίδια πατάτα όταν τηγανίζεται σε υψηλές θερμοκρασίες με ανθυγιεινά έλαια», δήλωσε ο κύριος συγγραφέας της μελέτης, Seyed Mohammad Mousavi, σύμφωνα με το UPI.
Η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε επίσης ότι η αντικατάσταση της τηγανητής πατάτας με προϊόντα ολικής άλεσης μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο διαβήτη κατά 19%, υπογραμμίζοντας το σχόλιο του Mousavi ότι τα τρόφιμα σπάνια είναι «καλά» ή «κακά» απομονωμένα – «είναι πάντα καλά ή κακά σε σύγκριση με κάτι άλλο. Η επιλογή μεθόδων μαγειρέματος που ελαχιστοποιούν τα προστιθέμενα λιπαρά, το αλάτι και τις βλαβερές ενώσεις, και η αντικατάσταση με πιο προσεγμένα τρόφιμα, είναι το κλειδί».
Η Αμερικανική Ένωση για τον Διαβήτη προειδοποιεί ότι το τηγάνισμα παράγει τρανς λιπαρά, τα οποία συμβάλλουν σε καρδιαγγειακές παθήσεις και εγκεφαλικά, και συχνά περιλαμβάνει πανάρισμα που προσθέτει επιπλέον υδατάνθρακες.
Τι επίδραση μπορεί να έχει η τακτική κατανάλωση πατάτας στην υγεία
Σύμφωνα με εργασία του 2025 με τίτλο «Potato Consumption and Risk of Cardiovascular Disease in a Harmonized Analysis of Seven Prospective Cohorts», η τακτική κατανάλωση πατάτας (πέντε ή περισσότερες μερίδες την εβδομάδα) δεν συνδέθηκε με αυξημένο κίνδυνο καρδιοπάθειας ή υψηλής αρτηριακής πίεσης. Ωστόσο, η κατανάλωση τηγανητών πατάτων τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα συνδέθηκε με μικρή αύξηση του κινδύνου για υψηλή αρτηριακή πίεση.
Άλλες πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι οι πατάτες μπορούν να αποτελέσουν μέρος μιας υγιεινής διατροφής – αλλά ο τρόπος μαγειρέματος έχει μεγάλη σημασία. Οι βραστές και οι ψητές πατάτες, καθώς και ο πουρές είναι γενικά ουδέτερες ή ελαφρώς ευεργετικές για την υγεία, ενώ οι τηγανητές πατάτες μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών.
- Βραστές / ψητές / πουρές: Δεν αυξάνουν τον κίνδυνο διαβήτη τύπου 2 – σχετίζονται με ελαφρώς μειωμένο κίνδυνο καρδιοπάθειας και πρόωρου θανάτου σε μακροχρόνιες μελέτες.
- Τηγανητές πατάτες: Η κατανάλωση 3 μερίδων/εβδομάδα συνδέεται με ~20% αυξημένο κίνδυνο διαβήτη – μπορούν να αυξήσουν την αρτηριακή πίεση και το βάρος, ιδίως στις γυναίκες.
- Θρεπτικά συστατικά και ασφάλεια: Οι πατάτες είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες, βιταμίνη C και κάλιο – αλλά το τηγάνισμα δημιουργεί βλαβερές ενώσεις όπως η ακρυλαμίδη.
- Καλύτερη επιλογή: Αντικαταστήστε τις τηγανητές πατάτες με προϊόντα ολικής άλεσης για να μειώσετε τον κίνδυνο διαβήτη έως και 19%.
Μετα-ανάλυση συνδέει ακόμη και μικρές ποσότητες με αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη
Η παρούσα μελέτη χρησιμοποίησε μια νέα μορφή «μετα-αναλυτικής» προσέγγισης για να εκτιμήσει το πώς η αντικατάστασή τους με προϊόντα ολικής άλεσης μπορεί να επηρεάσει τον κίνδυνο διαβήτη τύπου 2. Περιλαμβάνει δύο ξεχωριστές μετα-αναλύσεις – μία βασισμένη σε δεδομένα από 13 ομάδες μελέτης που εξέτασαν την κατανάλωση πατάτας και μία από 11 ομάδες για την κατανάλωση προϊόντων ολικής άλεσης. Κάθε μία περιλάμβανε περισσότερους από 500.000 συμμετέχοντες, συμπεριλαμβανομένων 43.000 ατόμων με διάγνωση διαβήτη τύπου 2, από τέσσερις ηπείρους.
Παρόλο που οι τηγανητές πατάτες και άλλοι τύποι τηγανητών τροφών έχουν θεωρηθεί από καιρό ύποπτοι ως παράγοντες κινδύνου για τον διαβήτη τύπου 2, η νέα μελέτη εμβαθύνει την κατανόηση της σχέσης αυτής σε διάφορα επίπεδα – όπως το γεγονός ότι ο κίνδυνος είναι «δοσοεξαρτώμενος» και ξεκινά ακόμη και από σχετικά χαμηλές προσλήψεις – ακόμη και λιγότερο από μία μερίδα τηγανητών πατάτων την εβδομάδα, δήλωσε ο Mousavi.
«Δεύτερον, επιβεβαιώνουμε ότι δεν έχουν όλες οι παρασκευές πατάτας τον ίδιο κίνδυνο, κάτι που αναδεικνύει πως το βαθύ τηγάνισμα είναι ο βασικός παράγοντας», πρόσθεσε. «Τρίτον, συγκρίναμε την επίδραση των τηγανητών πατάτων με άλλες πηγές υδατανθράκων και διαπιστώσαμε ότι –εκτός από το λευκό ρύζι– όλες οι άλλες πηγές ήταν πιο υγιεινές από τις τηγανητές πατάτες».
«Συνδυάζοντας δεκαετίες λεπτομερών διατροφικών δεδομένων με μετα-ανάλυση από πολλούς πληθυσμούς, προσφέρουμε ισχυρότερα στοιχεία ότι δεν είναι μόνο το ίδιο το τρόφιμο, αλλά και η διαδικασία τηγανίσματος – και τι επιλέγετε να φάτε αντί για αυτό – που επηρεάζει τον κίνδυνο για διαβήτη». Ορισμένοι άλλοι ερευνητές έχουν προτείνει ότι οι πατάτες έχουν αποκτήσει αδίκως κακή φήμη όταν μπαίνουν αυτόματα στην ίδια κατηγορία με τρόφιμα που θεωρούνται επικίνδυνα για τον διαβήτη.
Η Dr. Hana Kahleova, διευθύντρια κλινικής έρευνας της επιτροπής Physicians Committee For Responsible Medicine, μιας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης με έδρα την Ουάσιγκτον που προωθεί την υγιεινή διατροφή, συμφωνεί ότι είναι λανθασμένο να απορρίπτονται οι πατάτες ως ανθυγιεινές χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο τρόπος παρασκευής τους.
Αντίθετα, ορισμένες μελέτες «δείχνουν ότι οι πατάτες, ιδίως οι βραστές, μπορεί να έχουν ευεργετικές επιδράσεις στο σωματικό βάρος και να μειώσουν τον κίνδυνο διαβήτη», δήλωσε σύμφωνα με την ίδια πηγή.
«Οι πατάτες μπορούν να καταναλωθούν με πολλούς τρόπους», ανέφερε η Kahleova. «Τα δεδομένα από την έρευνα National Health and Nutrition Examination Survey δείχνουν ότι οι τηγανητές πατάτες είναι το πιο καταναλισκόμενο λαχανικό στις ΗΠΑ. Όταν οι Αμερικανοί τρώνε εκτός σπιτιού, οι τηγανητές πατάτες αποτελούν σχεδόν τα δύο τρίτα όλων των καταναλισκόμενων πατατών».
«Στο σπίτι, οι περισσότερες πατάτες καταναλώνονται ως πατατάκια. Ο τρόπος μαγειρέματος και τα τρόφιμα με τα οποία συνοδεύονται οι πατάτες φαίνεται να ευθύνονται για την κακή φήμη τους».
Δεν έχουν όλες οι πατάτες την ίδια επίδραση στην υγεία
Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι οι πατάτες μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο διαβήτη και να οδηγήσουν σε απώλεια βάρους, συμπεριλαμβανομένης μελέτης του 2022 για λογαριασμό της Alliance for Potato Research and Education, η οποία διαπίστωσε ότι η κατανάλωση ψητών λευκών πατατών δεν είχε αρνητικές επιπτώσεις σε κανέναν από τους μετρηθέντες δείκτες υγείας και παρείχε ορισμένα καρδιομεταβολικά οφέλη όταν αντικαθιστούσε τρόφιμα όπως το μακρύκοκκο λευκό ρύζι.
Παρομοίως, η Kahleova ανέφερε φινλανδικές και ολλανδικές προοπτικές μελέτες διάρκειας 20 ετών, οι οποίες ανέφεραν ότι αυξημένη κατανάλωση πατάτας – μαζί με αύξηση κατανάλωσης λαχανικών και οσπρίων – συνδεόταν με μειωμένο κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2.
«Σε μια προοπτική μελέτη που διεξήχθη σε σχεδόν 2.000 ενήλικες στο Ιράν, οι οποίοι παρακολουθήθηκαν για έξι χρόνια, ο κίνδυνος εμφάνισης διαβήτη ήταν κατά 54% χαμηλότερος σε άτομα με υψηλότερη κατανάλωση συνολικής πατάτας και κατά 53% χαμηλότερος σε όσους κατανάλωναν περισσότερες βραστές πατάτες, σε σύγκριση με όσους είχαν τη χαμηλότερη πρόσληψη», είπε.
Τα τελευταία ευρήματα για τις τηγανητές πατάτες «συμβάλλουν στο σύνολο των αποδείξεων που αφορούν τις διατροφικές συνήθειες και τη σχέση τους με τον κίνδυνο για την υγεία», συμφώνησε η διαιτολόγος Stacey Krawczyk, διευθύντρια διατροφής και ευεξίας στην American Diabetes Association.
«Οι διατροφικές συνήθειες που περιλαμβάνουν αρκετές μερίδες τηγανητών τροφών εβδομαδιαίως, όπως πατάτες στη συγκεκριμένη περίπτωση, ενδέχεται να συνοδεύονται και από άλλες επιλογές τρόπου ζωής και γευμάτων που επίσης μπορεί να επηρεάζουν τη συνολική υγεία ενός ατόμου», δήλωσε στο UPI.
«Ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να επιλέγουν ποικιλία τροφών όταν σχεδιάζουν το Πιάτο Διαβήτη της ADA», στο οποίο οι πατάτες έχουν θέση ως «ποιοτικός υδατάνθρακας» μαζί με αμυλούχα λαχανικά, όσπρια, προϊόντα ολικής άλεσης, φρούτα, γάλα και γιαούρτι.
«Ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να χρησιμοποιούν μια βάση από ολόκληρες και λιγότερο επεξεργασμένες μορφές τροφών όταν δημιουργούν το ισορροπημένο πιάτο τους», πρόσθεσε η Krawczyk. «Γενικά, προτιμώνται οι μέθοδοι μαγειρέματος που δεν περιλαμβάνουν τηγάνισμα».
Ο συγγραφέας της μελέτης Mousavi δήλωσε ότι η εργασία του υπογραμμίζει την ανάγκη να «ξεπεράσουμε» τις γενικές κατηγορίες τροφίμων που βρίσκονται σήμερα στις τυπικές διατροφικές οδηγίες. «Η ομαδοποίηση όλων των είδων ή των τρόπων μαγειρέματος πατάτας – ή όλων των δημητριακών – σε μία ενιαία κατηγορία μπορεί να αποκρύψει σημαντικές διαφορές στις επιδράσεις στην υγεία», ανέφερε.
Απώλεια βάρους: Μπορούν οι πατάτες να σας αδυνατίσουν – Ανατρεπτική μελέτη
«Οι συστάσεις πολιτικής και τα μηνύματα δημόσιας υγείας πρέπει να επισημαίνουν όχι μόνο το ίδιο το τρόφιμο, αλλά και τον τρόπο παρασκευής του και τι αντικαθιστά – καθώς αυτοί οι παράγοντες μπορούν να αλλάξουν δραματικά τη θρεπτική του αξία και τον μακροπρόθεσμο αντίκτυπο στην υγεία».
Πηγές: UPI, theBMJ, PMC, PMC, ScienceDirect