Η ζέστη μπορεί να καταπονήσει το σώμα, ειδικά όταν ορισμένα φάρμακα επηρεάζουν τον τρόπο που ρυθμίζει το σώμα μας τη θερμότητα. Ποια είναι αυτά που επηρεάζουν την αντοχή στη ζέστη, πώς αυξάνουν τον κίνδυνο θερμοπληξίας και πώς να προστατευθείτε το καλοκαίρι.
Ποια φάρμακα αυξάνουν τον κίνδυνο ασθενειών που σχετίζονται με την υπερβολική ζέστη
Καθώς οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν τους καλοκαιρινούς μήνες, αυξάνεται και ο κίνδυνος για ασθένειες που σχετίζονται με τη ζέστη, ιδιαίτερα για όσους λαμβάνουν ορισμένα συνταγογραφούμενα φάρμακα. Το σώμα βασίζεται σε μηχανισμούς όπως η εφίδρωση, η ροή του αίματος προς το δέρμα και η ισορροπία των υγρών για να ρυθμίζει τη θερμοκρασία – αλλά πολλά κοινά συνταγογραφούμενα φάρμακα μπορούν να διαταράξουν αυτές τις λειτουργίες, δυσκολεύοντας τη διατήρηση της δροσιάς και αυξάνοντας την ευαλωτότητα σε θερμική εξάντληση ή θερμοπληξία.
Μπορούν ορισμένα φάρμακα να επηρεάσουν το σύστημα θερμορύθμισης του σώματος και να προκαλέσουν θερμοπληξία;
Σύμφωνα με το άρθρο του 2024 με τίτλο «The effect of prescription and over-the-counter medications on core temperature in adults during heat stress: a systematic review and meta‑analysis», υπάρχουν ενδείξεις μέτριας ποιότητας από μελέτες σε ανθρώπους που δείχνουν ότι υπό θερμικό στρες (≥ 30 °C), τα ισχυρά αντιχολινεργικά αυξάνουν τη θερμοκρασία του πυρήνα κατά περίπου 0,42 °C (με μειωμένη εφίδρωση), και οι μη εκλεκτικοί β-αποκλειστές, η αδρεναλίνη και τα αντιπαρκινσονικά φάρμακα επίσης αυξάνουν σημαντικά τη θερμοκρασία του πυρήνα, ενώ τα αντικαταθλιπτικά, τα διουρητικά και τα ασθενή αντιχολινεργικά δεν έχουν επίδραση στη θερμοκρασία του πυρήνα.
Επιπλέον, αρκετά φάρμακα μπορούν να διαταράξουν την ικανότητα του σώματος να παραμένει δροσερό, ειδικά σε ζεστό καιρό, αυξάνοντας τον κίνδυνο ασθενειών που σχετίζονται με τις υψηλές θερμοκρασίες:
- Το CDC προειδοποιεί ότι τα διουρητικά, τα αντιχολινεργικά και τα ψυχοτρόπα φάρμακα (περιλαμβανομένων των SSRIs, TCAs, αντιψυχωσικών, διεγερτικών) μπορούν να επηρεάσουν τη θερμορύθμιση μειώνοντας την εφίδρωση, τη ροή αίματος στο δέρμα ή τη δίψα – και συνδυασμοί όπως οι αναστολείς ACE + διουρητικά μπορούν να επιδεινώσουν την αφυδάτωση.
- Άλλες επιστημονικές δημοσιεύσεις επισημαίνουν ότι φάρμακα για την πίεση, αντιισταμινικά, ψυχιατρικά φάρμακα, διεγερτικά και ορμόνες του θυρεοειδούς μπορούν να αυξήσουν την ευαισθησία στη ζέστη, να καταστείλουν την εφίδρωση ή τη δίψα και να αυξήσουν τη θερμοκρασία του πυρήνα – οδηγώντας σε σοβαρά συμπτώματα όπως κράμπες, εξάντληση, σύγχυση ή θερμοπληξία.
Φάρμακα που επηρεάζουν τον οργανισμό όταν έχει πολλή ζέστη
1. Αντικαταθλιπτικά
Τα SSRIs και τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (TCAs) μπορούν να διαταράξουν την εφίδρωση, προκαλώντας είτε υπερβολική είτε μειωμένη εφίδρωση, γεγονός που επηρεάζει την ικανότητα του σώματος να δροσίζεται. Τα TCAs εμποδίζουν τη δράση της ακετυλοχολίνης, μειώνοντας την εφίδρωση, αλλά αυξάνουν επίσης τη νοραδρεναλίνη, κάτι που μπορεί να ενισχύσει την εφίδρωση.
Έως και το 14% των χρηστών παρουσιάζει αυξημένη εφίδρωση. Τα SSRIs μπορεί να επηρεάσουν τον υποθάλαμο, το θερμορρυθμιστικό κέντρο του εγκεφάλου, επηρεάζοντας περαιτέρω την παραγωγή ιδρώτα. Αυτές οι αλλαγές μπορεί να οδηγήσουν σε δυσανεξία στη ζέστη και να αυξήσουν τον κίνδυνο για ασθένειες που σχετίζονται με αυτή, ειδικά αν δεν αναπληρώνονται τα υγρά.
2. Αντιψυχωσικά
Τα αντιψυχωσικά μπλοκάρουν τη ντοπαμίνη και επηρεάζουν τη σεροτονίνη, διαταράσσοντας τον θερμορυθμιστικό έλεγχο του υποθαλάμου. Αυτό μπορεί να εμποδίσει την αίσθηση της υπερθέρμανσης ή της δίψας, προκαλώντας χαμηλή αρτηριακή πίεση και μειωμένη καρδιακή λειτουργία. Το σώμα αντιδρά με στένωση των αιμοφόρων αγγείων και κατακράτηση θερμότητας, μειώνοντας την εφίδρωση και την ψύξη. Επιπλέον, οι αντιχολινεργικές ιδιότητες των αντιψυχωσικών εμποδίζουν την ακετυλοχολίνη, παρεμποδίζοντας περαιτέρω την εφίδρωση.
Σε ποια θερμοκρασία πρέπει να βάζουμε το κλιματιστικό το καλοκαίρι;
3. Φάρμακα της καρδιάς
Οι β-αποκλειστές μειώνουν τον καρδιακό ρυθμό και τη δύναμη συστολής της καρδιάς, περιορίζοντας τη ροή αίματος προς το δέρμα και δυσκολεύοντας την αποβολή θερμότητας. Τα διουρητικά αυξάνουν την αποβολή ούρων, προκαλώντας αφυδάτωση και ανισορροπία ηλεκτρολυτών που μειώνουν την εφίδρωση και την ψύξη.
Η σοβαρή αφυδάτωση μπορεί να καταστείλει τη δίψα και να προκαλέσει χαμηλή αρτηριακή πίεση, οδηγώντας σε ζάλη και λιποθυμία. Φάρμακα για την αρτηριακή πίεση όπως η ραμιπρίλη και η λοσαρτάνη αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο αφυδάτωσης μειώνοντας τη φυσική αίσθηση δίψας του σώματος.
4. Διεγερτικά
Διεγερτικά όπως οι αμφεταμίνες για τη ΔΕΠΥ επηρεάζουν τις χημικές ουσίες του εγκεφάλου, αυξάνοντας τη θερμοκρασία του σώματος, τον μεταβολισμό και την εφίδρωση, κάτι που μπορεί να δυσκολέψει την ψύξη και να αυξήσει τον κίνδυνο αφυδάτωσης, υπερθέρμανσης ή θερμοπληξίας. Μπορεί επίσης να μειώσουν την κόπωση, οδηγώντας σε υπερβολική κόπωση.
Ωστόσο, πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι άτομα με ΔΕΠΥ που λαμβάνουν διεγερτικά ίσως διατρέχουν χαμηλότερο κίνδυνο για θερμικές ασθένειες – πιθανώς λόγω παραγόντων όπως το χαμηλότερο σωματικό βάρος και η καλύτερη ενυδάτωση, αν και χρειάζονται περισσότερες μελέτες για επιβεβαίωση.
5. Ινσουλίνη
Η ζέστη προκαλεί διαστολή των αιμοφόρων αγγείων, επιταχύνοντας την απορρόφηση της ινσουλίνης και αυξάνοντας τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας (χαμηλό σάκχαρο αίματος), που μπορεί να προκαλέσει ζάλη, τρέμουλο, εφίδρωση, ευερεθιστότητα ή και επιληπτικές κρίσεις. Η ζέστη μπορεί επίσης να συγκαλύψει τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας, καθώς μπορεί να παρερμηνευθούν ως απλώς αίσθηση ζέστης.
Επιπλέον, η θερμότητα μπορεί να υποβαθμίσει την ινσουλίνη, μειώνοντας την αποτελεσματικότητά της και καθιστώντας την μη ασφαλή. Γι’ αυτό η ινσουλίνη πρέπει να φυλάσσεται στο ψυγείο, ειδικά το καλοκαίρι – αλλοιωμένη ινσουλίνη μπορεί να φαίνεται θολή ή να αλλάξει χρώμα.
Πώς να αποφύγετε τη θερμοπληξία
Οι ηλικιωμένοι, τα άτομα με χρόνιες παθήσεις (ειδικά καρδιολογικές ή αναπνευστικές ασθένειες), και όσοι λαμβάνουν πολλά φάρμακα είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε παθήσεις που σχετίζονται με τη ζέστη. Ευτυχώς, υπάρχουν τρόποι να προστατευθείτε το καλοκαίρι αν παίρνετε συνταγογραφούμενα φάρμακα.
Πρώτον, διαβάστε τις οδηγίες φύλαξης και αποφύγετε να αφήνετε φάρμακα σε ζεστά σημεία όπως αυτοκίνητα ή περβάζια παραθύρων. Δεν επηρεάζεται μόνο η ινσουλίνη από τη ζέστη – οι εισπνευστήρες μπορεί επίσης να δυσλειτουργήσουν ή να μειώσουν την αποτελεσματικότητά τους.
Δεύτερον, να ενυδατώνεστε όταν έχει ζέστη – εκτός αν ο γιατρός σας έχει δώσει διαφορετικές οδηγίες. Η αφυδάτωση μπορεί να ενισχύσει τις παρενέργειες πολλών φαρμάκων – για παράδειγμα, τα αντιφλεγμονώδη παυσίπονα όπως η ιβουπροφαίνη έχουν αυξημένο κίνδυνο πρόκλησης νεφρικών προβλημάτων και φάρμακα για διπολική διαταραχή όπως το λίθιο μπορεί να γίνουν τοξικά αν συνδυαστούν με αφυδάτωση.
Αποφύγετε τις ώρες με τη μεγαλύτερη ζέστη και παραμείνετε σε δροσερά περιβάλλοντα όταν είναι δυνατόν. Παρακολουθείτε για σημάδια κινδύνου όπως ζάλη, σύγχυση, ναυτία ή υπερβολική εφίδρωση.
Ποια είναι η καλύτερη ώρα να πάρετε τα χάπια της πίεσης – Πρωί ή βράδυ;
Τέλος, μην σταματήσετε να λαμβάνετε την αγωγή σας χωρίς να συμβουλευθείτε τον γιατρό σας. Αν η ζέστη δυσκολεύει την καθημερινότητά σας, μιλήστε με τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό σας.
Πηγές: The Conversation, PubMed, CDC, PMC, PMC