Ενα φάρμακο που χρησιμοποιείται ευρέως για την πίεση φαίνεται να έχει πολύ περισσότερα οφέλη από ό,τι νομίζαμε. Νέα μελέτη σε ζώα υποστηρίζει πως μπορεί να καθυστερήσει τη γήρανση και να συμβάλει στην αύξηση της μακροζωίας.
Το τεστ με το άνοιγμα του βάζου και άλλες τρεις προκλήσεις που δείχνουν αν γερνάτε πρόωρα
Από τη μείωση θερμίδων στο φαγητό στο χάπι για την αντιγήρανση
Η γήρανση αποτελεί μια πολύπλοκη και πολυπαραγοντική διαδικασία που χαρακτηρίζεται από τη σταδιακή απώλεια λειτουργίας των κυττάρων και τη συνολική επιδείνωση πολλαπλών ιστών του οργανισμού, γεγονός που αυξάνει τη ευπάθεια σε νοσήματα που σχετίζονται με την ηλικία, σύμφωνα με το Cell Communication and Signaling.
ασικοί παράγοντες που συνδέονται με την εξέλιξή της είναι η βραχύτητα των τελομερών, οι βλάβες στο DNA, η δυσλειτουργία των μιτοχονδρίων, η εξάντληση των βλαστοκυττάρων, η φλεγμονή και η διαταραχή στη διατήρηση της πρωτεϊνικής ισορροπίας· οι παραπάνω μηχανισμοί δρουν αλληλεπιδραστικά, προωθώντας ουσιαστικά τη γήρανση των ιστών και την εμφάνιση χρόνιων παθήσεων.
Οι εφαρμογές σύγχρονης βιοτεχνολογίας και οι παρεμβάσεις όπως ο περιορισμός των θερμίδων, η βελτίωση της ποιότητας του ύπνου και η φυσική δραστηριότητα έχουν δείξει πως μπορούν να επιβραδύνουν ή να αναστρέψουν ορισμένες όψεις της γήρανσης, αναδεικνύοντας τη δυναμική του πεδίου ως προς την ανάπτυξη αντιγηραντικών στρατηγικών.
Πολλοί άνθρωποι σήμερα ζουν περισσότερα χρόνια από τους γονείς και τους παππούδες τους, όμως τα επιπλέον αυτά χρόνια συχνά συνοδεύονται από μια σειρά χρόνιων παθήσεων. Οι επιστήμονες θέλουν αυτές οι τελευταίες δεκαετίες να μην θυμίζουν «παράταση», αλλά «ακμή» και έτσι ερευνούν τρόπους να καθυστερήσουν τη βιολογική φθορά που συνήθως επιταχύνεται μετά τα 65.
Η μείωση των θερμίδων χωρίς υποσιτισμό παρατείνει τη ζωή ποντικιών, σκωλήκων, ακόμη και πιθήκων rhesus, όμως η τήρηση αυτής της ρουτίνας είναι δύσκολη και μπορεί να προκαλέσει ζαλάδα, εύθραυστα οστά και αραίωση των μαλλιών.
Οι ερευνητές αναζητούν χάπια που προσφέρουν τα ίδια οφέλη, επιτρέποντας όμως το δείπνο να μείνει στο πιάτο.
Julianne Moore: Τι της συνέβη και άλλαξε τον τρόπο που βλέπει τη ζωή – Η νόσος που φοβάται
Τι δείχνει η έρευνα για τη γήρανση
Η γήρανση είναι η κινητήριος δύναμη πίσω από τους περισσότερους κορυφαίους παράγοντες κινδύνου, καρδιακή νόσο, καρκίνο, άνοια, καθώς ωθεί τα κύτταρα προς τη δυσλειτουργία. Η καθυστέρηση αυτής της θεμελιώδους διαδικασίας θα μπορούσε να μειώσει το βάρος πολλών παθήσεων ταυτόχρονα, αντί να αντιμετωπίζονται μεμονωμένα.
Οι οικονομολόγοι δημόσιας υγείας επισημαίνουν ότι ακόμη και η μείωση μερικών ετών αναπηρίας στα τέλη της ζωής θα εξοικονομούσε δισεκατομμύρια σε έξοδα περίθαλψης και θα βελτίωνε την ποιότητα ζωής για εκατομμύρια ανθρώπους.
Η ανακάλυψη φαρμάκων εξακολουθεί να στοχεύει κυρίως σε μεμονωμένες ασθένειες, ωστόσο ένας αυξανόμενος τομέας που ονομάζεται geroscience αντιμετωπίζει τη γήρανση ως τη ρίζα του προβλήματος.
Τα caloric-restriction mimetics (CRMs), δηλαδή ουσίες που μιμούνται τον περιορισμό θερμίδων, βρίσκονται ψηλά στη λίστα επιθυμιών επειδή ενεργοποιούν μεταβολικά κυκλώματα που τα ζώα ήδη χρησιμοποιούν για να επιβιώσουν σε δύσκολες περιόδους.
Όταν αυτά τα κυκλώματα ενεργοποιούνται, τα κύτταρα «καθαρίζουν» τις κατεστραμμένες πρωτεΐνες, βελτιώνουν τη χρήση ενέργειας και ενισχύουν την άμυνα απέναντι στο στρες.
Η υγεία του κόσμου ως το 2050: πρόοδος, προκλήσεις και ανατροπές
Ο περιορισμός θερμίδων και τα εμπόδια του
Ο κλασικός περιορισμός θερμίδων συνήθως σημαίνει ότι κάποιος τρώει 20–40% λιγότερες θερμίδες από το κανονικό για χρόνια.
Τα στοιχεία από τα τρωκτικά είναι εντυπωσιακά, όμως οι άνθρωποι βρίσκουν το καθεστώς αυτό μη βιώσιμο και οι σοβαρές περικοπές στην ενέργεια μπορεί να αποδυναμώσουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Μια πιο ασφαλής στρατηγική στοχεύει στο να «ενεργοποιήσει» τους ίδιους μοριακούς διακόπτες μέσω φαρμακευτικής αγωγής.
Τα εργαλεία υπολογιστικής ανάλυσης πλέον «σκανάρουν» βάσεις δεδομένων φαρμάκων για ενώσεις που κάνουν τα ανθρώπινα κύτταρα να μιμούνται το γονιδιακό προφίλ που παρατηρείται όταν μειώνονται οι θερμίδες.
Η προσέγγιση αυτή είναι ταχύτερη από την αρχική δοκιμή κάθε μορίου σε ζώα και συχνά εντοπίζει φάρμακα που έχουν ήδη εγκριθεί για άλλες παθήσεις, εξοικονομώντας έτσι χρόνια από τη διαδρομή προς τις κλινικές δοκιμές.
Ριλμενιδίνη, το κοινό χάπι για την πίεση, θα μπορούσε να καταπολεμήσει τη γήρανση;
Ένα απρόσμενο εύρημα από αυτές τις αναζητήσεις είναι η ριλμενιδίνη, ένα φάρμακο για την υπέρταση που λαμβάνεται από το στόμα και κυκλοφορεί εδώ και τρεις δεκαετίες.
Αφού μοντέλα μηχανικής μάθησης το εντόπισαν, μια ομάδα υπό την καθοδήγηση του João Pedro Magalhães, μοριακού βιογεροντολόγου στο Πανεπιστήμιο του Birmingham στο Ηνωμένο Βασίλειο, το δοκίμασε στον Caenorhabditis elegans, έναν μικρό σκώληκα του εδάφους που προτιμούν οι ερευνητές της γήρανσης.
«Για πρώτη φορά καταφέραμε να δείξουμε σε ζώα ότι η ριλμενιδίνη μπορεί να αυξήσει τη διάρκεια ζωής», δήλωσε.
Η ίδια μελέτη προσέφερε και ένα επιπλέον όφελος: οι ηλικιωμένοι σκώληκες επωφελήθηκαν σχεδόν όσο και οι νεότεροι, κάτι που υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι δεν θα χρειαστεί απαραίτητα να ξεκινήσουν τη θεραπεία από τη μέση ηλικία.
Το ιστορικό ασφάλειας του φαρμάκου είναι επίσης πλεονέκτημα. Οι γιατροί συνταγογραφούν τη ριλμενιδίνη παγκοσμίως για την υψηλή αρτηριακή πίεση και οι παρενέργειες είναι σπάνιες και σχετικά ήπιες: περιλαμβάνουν ταχυκαρδία, αϋπνία και υπνηλία σε λίγες περιπτώσεις.
Όπως σημείωσε ο Magalhães, «Είμαστε τώρα πρόθυμοι να εξερευνήσουμε αν η ριλμενιδίνη μπορεί να έχει και άλλες κλινικές εφαρμογές».
11 κοινά φάρμακα που μπορεί να επιταχύνουν τη γήρανση – Τι πρέπει να ξέρετε
Πώς δρα η ριλμενιδίνη μέσα στα κύτταρα
Η ριλμενιδίνη συνδέεται με υποδοχείς ιμιδαζολίνης, μικρές «θέσεις σύνδεσης» στις κυτταρικές μεμβράνες που ρυθμίζουν τον μεταβολισμό. Στους σκώληκες, ένας συγκεκριμένος υποδοχέας που ονομάζεται nish-1 αποδείχθηκε απαραίτητος.
«Διαπιστώσαμε ότι τα αποτελέσματα της ριλμενιδίνη στην επιμήκυνση της ζωής εξαφανίστηκαν όταν διαγράψαμε τον nish-1», εξήγησε η ερευνητική ομάδα. Στη συνέχεια, επανεισήγαγαν το γονίδιο του υποδοχέα. Η επαναφορά του nish-1 αποκατέστησε την αύξηση της διάρκειας ζωής μετά τη θεραπεία με ριλμενιδίνη.
Αυτά τα ευρήματα σκιαγραφούν μια ξεκάθαρη διαδρομή για μελλοντικές βελτιώσεις του φαρμάκου, με στόχο την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας ή τη μείωση ανεπιθύμητων ενεργειών.
Μετά τον υποδοχέα nish-1, οι σκώληκες που έλαβαν τη θεραπεία αύξησαν την αυτοφαγία, το σύστημα αποβολής αποβλήτων των κυττάρων και ανέχθηκαν καλύτερα τη θερμική καταπόνηση σε σύγκριση με τα μη θεραπευμένα άτομα.
Ούτε ο χρόνος ανάπτυξης ούτε η γονιμότητα επηρεάστηκαν, γεγονός που υποδηλώνει ότι το φάρμακο στόχευε τις οδούς γήρανσης και όχι την ανάπτυξη ή την αναπαραγωγή.
Τα 5 απαραίτητα βήματα για υγιές έντερο μετά τα 50
Δοκιμές σε διαφορετικά είδη
Ο C. elegans μοιράζεται πολλά κοινά γονίδια με τον άνθρωπο, ωστόσο οι ερευνητές χρειάζονται δεδομένα από θηλαστικά πριν προχωρήσουν σε ανθρώπινες δοκιμές.
Η ομάδα του Birmingham χορήγησε λοιπόν τη ριλμενιδίνη σε ποντίκια και παρατήρησε αλλαγές στην γονιδιακή έκφραση σε ιστούς του ήπατος και των νεφρών, οι οποίες ταίριαζαν με το τυπικό μοτίβο του περιορισμού θερμίδων.
Βιοδείκτες αίματος που σχετίζονται με τον μεταβολισμό μετατοπίστηκαν προς πιο «νεανικά» επίπεδα, ενισχύοντας την ιδέα ότι το χάπι αξιοποιεί αρχαία προγράμματα επιβίωσης που διατηρούνται σε διάφορα είδη.
Επειδή η ουσία είναι ήδη εγκεκριμένη, οι πρώιμες δοκιμές σε ανθρώπους θα μπορούσαν να επικεντρωθούν απευθείας σε βιολογικούς δείκτες όπως οι φλεγμονώδεις πρωτεΐνες, η ευαισθησία στην ινσουλίνη και η μυϊκή δύναμη.
Η χορήγησή της από το στόμα είναι ένα πρακτικό πλεονέκτημα σε σχέση με άλλα φάρμακα που απαιτούν ενέσεις ή ειδικές δίαιτες.
Το μέλλον της ριλμενιδίνης και της αντιγήρανσης
Πιο μακροχρόνιες μελέτες σε ανθρώπους θα πρέπει ακόμα να αποκλείσουν πιθανές λεπτές βλάβες και να επιβεβαιώσουν ότι οι βελτιωμένοι δείκτες μεταφράζονται σε πιο υγιή χρόνια ζωής. Παρ’ όλα αυτά, οι ειδικοί βλέπουν δυναμική να αναπτύσσεται.
Όπως δήλωσε ο Magalhães, «Με έναν παγκόσμιο γηράσκοντα πληθυσμό, τα οφέλη από την καθυστέρηση της γήρανσης, ακόμη και ελάχιστα είναι τεράστια».
Οι ρυθμιστικές αρχές θα χρειαστεί να δημιουργήσουν νέες οδηγίες για φάρμακα που στοχεύουν τη γήρανση και όχι μια διαγνωσμένη ασθένεια, και οι ηθολόγοι ήδη συζητούν για τη δίκαιη πρόσβαση. Ωστόσο, η προοπτική του να παίρνει κάποιος ένα μικρό καθημερινό χάπι αντί να μετράει κάθε θερμίδα είναι δύσκολο να αγνοηθεί.
Αν η ριλμενιδίνη ή παρόμοιες ενώσεις συνεχίσουν να αποδεικνύονται ασφαλείς και αποτελεσματικές, η επόμενη γενιά ηλικιωμένων ίσως ανακαλύψει ότι το να παραμένει κάποιος υγιής μέχρι τα ογδόντα του χρόνια δεν είναι πλέον θέμα τύχης, αλλά θέμα φαρμακευτικής ρουτίνας.