Για άτομα που ζουν με διαβήτη τύπου 1, οι καθημερινές ενέσεις ινσουλίνης είναι μια σωτήρια ρουτίνα—αλλά όχι χωρίς κινδύνους. Η υπογλυκαιμία, οι δυσκολίες στη δοσολογία και οι μακροχρόνιες επιπλοκές παραμένουν σοβαρές ανησυχίες. Τώρα, οι ερευνητές εξερευνούν μια νέα προσέγγιση που θα μπορούσε να μειώσει πλήρως την εξάρτηση από την ινσουλίνη. Πρόσφατες επιστημονικές εξελίξεις αποκαλύπτουν νέο τρόπο ελέγχου των επικίνδυνων επιπέδων κετονών στο αίμα, με πιθανή αλλαγή στη θεραπευτική προσέγγιση όσων έχουν ελάχιστη ή καθόλου παραγωγή ινσουλίνης.
Διαβήτης: Πρωτοποριακή θεραπεία αποκαθιστά την παραγωγή ινσουλίνης από το σώμα
Διαβήτης τύπου 1: Νέα πιθανή θεραπεία με κετόνες, σύμφωνα με νέα μελέτη
Ο διαβήτης τύπου 1 συχνά εκδηλώνεται ξαφνικά, ειδικά σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες, και μπορεί να εξελιχθεί γρήγορα σε επείγουσα ιατρική κατάσταση. Καθώς το σώμα σταματά να παράγει ινσουλίνη, εμφανίζονται προειδοποιητικά σημάδια όπως έντονη δίψα, συχνή ούρηση και ανεξήγητη απώλεια βάρους—σημάδια που συχνά αγνοούνται.
Η έγκαιρη διάγνωση παραμένει κρίσιμη, καθώς οι καθυστερήσεις μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρές επιπλοκές, όπως η διαβητική κετοξέωση. Σε αυτό το τοπίο υψηλού κινδύνου, οι ερευνητές αναζητούν επειγόντως καλύτερους τρόπους για να διαχειριστούν τη νόσο—προσφέροντας ελπίδα για πιο ασφαλείς και αποτελεσματικές θεραπείες πέρα από την τυπική προσέγγιση με ινσουλίνη.
Διαβήτης τύπου 1: Συμπτώματα
Ο διαβήτης τύπου 1 είναι μια αυτοάνοση πάθηση όπου το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος επιτίθεται και καταστρέφει τα β-κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη στο πάγκρεας. Αυτό οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και απαιτεί δια βίου θεραπεία με ινσουλίνη. Τα συμπτώματα συχνά εμφανίζονται ραγδαία, ιδιαίτερα σε παιδιά και εφήβους, αλλά μπορεί να εκδηλωθούν σε οποιαδήποτε ηλικία.
Συνηθισμένα συμπτώματα διαβήτη τύπου 1
- Αυξημένη δίψα (πολυδιψία): Επίμονη ξηροστομία και ακατάπαυστη δίψα είναι πρώιμα σημάδια.
- Συχνή ούρηση (πολυουρία): Η περίσσεια γλυκόζης στο αίμα οδηγεί σε αυξημένη ούρηση, συμπεριλαμβανομένης της νυχτερινής ούρησης.
- Ανεξήγητη απώλεια βάρους: Παρά τη φυσιολογική ή αυξημένη όρεξη, το σώμα χάνει βάρος λόγω της αδυναμίας του να χρησιμοποιήσει τη γλυκόζη για ενέργεια.
- Έντονη πείνα (πολυφαγία): Η έλλειψη ινσουλίνης προκαλεί ενεργειακή στέρηση, οδηγώντας σε αυξημένη πείνα.
- Κόπωση και αδυναμία: Η ανεπαρκής απορρόφηση γλυκόζης από τα κύτταρα οδηγεί σε χαμηλά επίπεδα ενέργειας και συνεχή κόπωση.
- Θολή όραση: Τα υψηλά επίπεδα σακχάρου μπορούν να προκαλέσουν αφαίρεση υγρού από ιστούς, συμπεριλαμβανομένων των φακών των ματιών, επηρεάζοντας την ικανότητα εστίασης.
- Αλλαγές στη διάθεση και ευερεθιστότητα: Οι διακυμάνσεις στο σάκχαρο του αίματος μπορούν να επηρεάσουν τη διάθεση και τη διαύγεια σκέψης.
- Πληγές που αργούν να επουλωθούν ή συχνές λοιμώξεις: Τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης μπορούν να επηρεάσουν τη φυσική διαδικασία επούλωσης και την ανοσολογική απόκριση του σώματος.
- Μουδιάσματα ή τσιμπήματα σε χέρια ή πόδια: Η παρατεταμένη υπεργλυκαιμία μπορεί να προκαλέσει νευρική βλάβη, προκαλώντας αίσθηση μουδιάσματος ή τσιμπήματος.
- Ναυτία και εμετός: Σε περιπτώσεις διαβητικής κετοξέωσης (DKA), μιας σοβαρής επιπλοκής του διαβήτη τύπου 1, τα άτομα μπορεί να εμφανίσουν ναυτία, εμετό και κοιλιακό πόνο.
S100A9: Πρωτεΐνη πιθανώς αντικαθιστά την ινσουλίνη ως θεραπεία σε άτομα με διαβήτη τύπου 1
Στην αναζήτηση για καλύτερους τρόπους αντιμετώπισης του διαβήτη, ερευνητές στο University of Geneva αποκάλυψαν μια πολλά υποσχόμενη νέα προσέγγιση που θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει τον τρόπο διαχείρισης αυτής της νόσου. Στο επίκεντρο της ανακάλυψής τους βρίσκεται μια πρωτεΐνη που ονομάζεται S100A9, η οποία έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τα επικίνδυνα επίπεδα κετονών στο αίμα—χωρίς να βασίζεται στην ινσουλίνη.
Για άτομα που ζουν με διαβήτη τύπου 1 ή με σοβαρή ανεπάρκεια ινσουλίνης, η ζωή εξαρτάται από τις καθημερινές ενέσεις ινσουλίνης. Ενώ η θεραπεία με ινσουλίνη έχει σώσει εκατομμύρια ζωές, απέχει πολύ από το να θεωρείται ιδανική. Είναι δύσκολο να δοσολογηθεί, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές παρενέργειες και συχνά οδηγεί σε επιπλοκές όπως η υπογλυκαιμία ή η διαβητική κετοξέωση (DKA), μια πάθηση απειλητική για τη ζωή. Οι ερευνητές στο University of Geneva εργάζονται τώρα πάνω σε μια θεραπεία που θα μπορούσε να υποστηρίξει ή ακόμα και να αντικαταστήσει την ινσουλίνη σε ορισμένες περιπτώσεις.
Κατανόηση του συστήματος κετονών του σώματος
Υπό κανονικές συνθήκες, το σώμα δημιουργεί κετόνες ως εφεδρική πηγή ενέργειας κατά τη διάρκεια μακρών περιόδων χωρίς τροφή. Αυτή η διαδικασία—που ονομάζεται κετογένεση—συμβαίνει σε ηπατικά κύτταρα που ονομάζονται ηπατοκύτταρα. Μετατρέπει το λίπος σε σωμάτια κετονών όπως το ακετοξικό και το β-υδροξυβουτυρικό. Αυτά τα μόρια ταξιδεύουν μέσω του αίματος και βοηθούν στην τροφοδοσία άλλων ιστών στο σώμα, περιλαμβανομένων του εγκεφάλου και των μυών.
Σε υγιείς συνθήκες, αυτός είναι ένας μηχανισμός επιβίωσης. Όταν όμως το σώμα δεν έχει ινσουλίνη, όπως συμβαίνει στον διαβήτη τύπου 1, η κετογένεση μπορεί να βγει εκτός ελέγχου. Το αίμα γίνεται υπερβολικά όξινο, κάτι που οδηγεί σε διαβητική κετοξέωση. Κάθε χρόνο, μεταξύ 2–4% των ατόμων με διαβήτη τύπου 1 καταλήγουν στο νοσοκομείο με διαβητική κετοξέωση, και αυτές οι επείγουσες καταστάσεις μπορεί να αποβούν θανατηφόρες αν δεν αντιμετωπιστούν άμεσα.
Διαβήτης: Το ιχθυέλαιο μπορεί να αναστρέψει την αντίσταση στην ινσουλίνη – Σημαντική ανακάλυψη
Για δεκαετίες, ο μόνος αξιόπιστος τρόπος καταστολής της υπερβολικής παραγωγής κετονών ήταν μέσω της ινσουλίνης. Όμως η ινσουλίνη έχει τους δικούς της κινδύνους. Υπερβολική δόση μπορεί να οδηγήσει σε υπογλυκαιμία. Με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να βλάψει τον μεταβολισμό του λίπους και να αυξήσει τα επίπεδα χοληστερίνης. Τα άτομα που εξαρτώνται από την ινσουλίνη συνήθως ζουν 10 έως 15 χρόνια λιγότερο από το μέσο όρο.
S100A9: Ο νέος παίκτης χωρίς παρενέργειες που αντικαθιστά την ινσουλίνη
Ο καθηγητής Roberto Coppari, ο οποίος εργάζεται στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, και η ομάδα του έχουν αφιερώσει πάνω από δέκα χρόνια εξερευνώντας πώς το σώμα μπορεί να επιβιώσει χωρίς ινσουλίνη. Το 2019, ανακάλυψαν μια πρωτεΐνη—την S100A9—η οποία μπορούσε να κάνει κάτι αξιοσημείωτο: βελτίωνε τα επίπεδα σακχάρου, τις κετόνες και τα λιπίδια στο αίμα σε διαβητικά ποντίκια, όλα αυτά χωρίς ινσουλίνη. Ακόμη πιο σημαντικό, δεν προκαλούσε επικίνδυνες παρενέργειες.
Για να κατανοήσουν πώς λειτουργούσε αυτό, οι ερευνητές έπρεπε πρώτα να αποκαλύψουν την ακριβή οδό που ακολουθούσε η S100A9. Ανακάλυψαν ότι η πρωτεΐνη δεν εισέρχεται απευθείας στα ηπατικά κύτταρα. Αντίθετα, δρα από έξω, ενεργοποιώντας έναν υποδοχέα που ονομάζεται Toll-like receptor 4 (TLR4), ο οποίος βρίσκεται στην επιφάνεια συγκεκριμένων μη παρεγχυματικών κυττάρων στο ήπαρ. Αυτή η ενεργοποίηση οδηγεί σε διέγερση ενός σύμπλοκου πρωτεϊνών που ονομάζεται mTORC1, το οποίο τελικά μειώνει την παραγωγή κετονών.
Αυτή η οδός προσέφερε αρκετά βασικά πλεονεκτήματα. Είναι ανεξάρτητη από την ινσουλίνη, δεν προκαλεί φλεγμονή (παρά τον συνήθη ρόλο του TLR4 στην ενεργοποίηση ανοσολογικών αντιδράσεων) και ίσως προσφέρει ακόμη και αντιφλεγμονώδη οφέλη.
Αυτές οι ανακαλύψεις παρουσιάστηκαν σε μια μελέτη στο Nature Communications, όπου ο Giorgio Ramadori, κύριος συγγραφέας και ανώτερος λέκτορας στην Ιατρική Σχολή του University of Geneva, βοήθησε στην καθοδήγηση της έρευνας.
«Η ενεργοποίηση του TLR4 στο ήπαρ ελέγχει την παραγωγή κετονών», εξήγησε η Gloria Ursino, μεταδιδακτορική ερευνήτρια και πρώτη συγγραφέας της μελέτης. «Αλλά αυτή η διαδικασία ενεργοποίησης δεν προκαλεί φλεγμονή, ενώ ο TLR4 είναι συνήθως προ-φλεγμονώδης. Ο διάλογος S100A9-TLR4, λοιπόν, φαίνεται να δρα ως ένα εντελώς απρόσμενο αντιφλεγμονώδες φάρμακο», δήλωσε σύμφωνα με το Brighter Side News.
Στόχευση επικίνδυνων αυξήσεων κετονών
Όταν άτομα με διαβήτη φτάνουν στα επείγοντα με σοβαρή ανεπάρκεια ινσουλίνης, οι γιατροί μπορούν να εντοπίσουν μια μικρή φυσική αύξηση των επιπέδων της S100A9 στο αίμα τους. Όμως αυτή η αύξηση δεν είναι αρκετά ισχυρή για να ελέγξει την αύξηση των κετονών. Εκεί είναι που μπορούν να βοηθήσουν πρόσθετες δόσεις της πρωτεΐνης. Η ιδέα είναι να χορηγηθεί αυτή η πρωτεΐνη με υποδόρια ένεση μιας εργαστηριακής εκδοχής—της ανασυνδυασμένης S100A9.
Αυτή η προσέγγιση έχει δοκιμαστεί σε διαβητικά ποντίκια, και τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά. Η πρωτεΐνη μείωσε τα επίπεδα κετονών και βελτίωσε το σάκχαρο στο αίμα χωρίς να προκαλέσει υπογλυκαιμία. Στην πραγματικότητα, ακόμα και ποντίκια χωρίς κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη έζησαν περισσότερο όταν τους χορηγήθηκε η S100A9.
Τώρα, με χρηματοδότηση 2,5 εκατομμυρίων ελβετικών φράγκων από τον Helmsley Charitable Trust, ο Ramadori και η ομάδα του ετοιμάζονται για κλινικές δοκιμές. Αυτή η επιχορήγηση θα βοηθήσει στην ολοκλήρωση των προκλινικών μελετών και θα υποστηρίξει τη διαδικασία αίτησης για δοκιμές σε ανθρώπους το 2025.
«Το Helmsley Charitable Trust δεν επιταχύνει μόνο την πρόοδο του έργου μας, αλλά διευρύνει και το εύρος και την επίδρασή του», δήλωσε ο Ramadori. «Πέρα από την οικονομική υποστήριξη, αντανακλά μια κοινή δέσμευση για την προώθηση της ιατρικής γνώσης και, το πιο σημαντικό, για τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων που επηρεάζονται από τον διαβήτη τύπου 1».
Επανεξετάζοντας τη θεραπεία με ινσουλίνη
Η τωρινή έρευνα για τον διαβήτη έχει επικεντρωθεί κυρίως στη βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη—δηλαδή στο πώς το σώμα ανταποκρίνεται στην ορμόνη. Όμως αυτή η προσέγγιση εξακολουθεί να βασίζεται στην ινσουλίνη, μαζί με όλους τους σχετικούς κινδύνους. Η S100A9 λειτουργεί διαφορετικά. Δεν ενισχύει την ινσουλίνη ούτε βοηθά το σώμα να ανταποκριθεί σε αυτήν. Αντίθετα, παρακάμπτει πλήρως την ινσουλίνη, ανοίγοντας έναν νέο δρόμο για θεραπεία.
«Υπήρξαν και άλλα φάρμακα που βοηθούσαν την ινσουλίνη να λειτουργεί καλύτερα», είπε ο Coppari. «Αλλά αυτό σήμαινε απλώς ότι οι ασθενείς μπορούσαν να χρησιμοποιούν μικρότερες δόσεις. Οι κίνδυνοι δεν εξαφανίζονταν».
Η S100A9 ίσως μειώσει πλήρως την εξάρτηση του σώματος από την ινσουλίνη. Οι ερευνητές σχεδιάζουν να τη δοκιμάσουν αρχικά σε συνδυασμό με χαμηλές δόσεις ινσουλίνης. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, θα μπορούσε μια μέρα να χρησιμοποιείται μόνη της. Αυτό θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο για άτομα που δεν μπορούν να παράγουν καθόλου ινσουλίνη, όπως όσοι έχουν αφαιρέσει το πάγκρεάς τους ή έχουν σοβαρές μορφές διαβήτη τύπου 2.
Η μεγάλη εικόνα με τα νέα δεδομένα
Πέρα από τη διαχείριση του διαβήτη, η οδός δράσης της S100A9 μπορεί να προσφέρει οφέλη και για άλλες παθήσεις που σχετίζονται με φλεγμονή ή διαταραγμένο μεταβολισμό. Επειδή λειτουργεί χωρίς να ενεργοποιεί τα φλεγμονώδη σήματα του σώματος, ίσως προσφέρει έναν ασφαλέστερο τρόπο διαχείρισης της ενεργειακής ισορροπίας σε πολλές ασθένειες.
Για να προωθήσουν αυτή την καινοτομία, ο Coppari και ο Ramadori ίδρυσαν την εταιρεία Diatheris, μια startup με έδρα τη Γενεύη. Με την υποστήριξη του γραφείου μεταφοράς τεχνολογίας του πανεπιστημίου, UNITEC, και του FONGIT, που υποστηρίζει νέες τεχνολογίες στην περιοχή, η εταιρεία στοχεύει στην ανάπτυξη της S100A9 ως θεραπεία στον πραγματικό κόσμο.
Σάκχαρο: 6 τρόποι για να μειώσετε την αντίσταση στην ινσουλίνη, σύμφωνα με ειδικούς
Η εργασία των ερευνητών μπορεί να σηματοδοτήσει σημείο καμπής στη διαχείριση του διαβήτη τύπου 1. Αντί να βασίζονται σε μια παλιά θεραπεία με γνωστούς κινδύνους, τα άτομα μπορεί κάποια μέρα να ελέγχουν την κατάστασή τους με μια ασφαλέστερη, πιο σταθερή επιλογή. Και με τις κλινικές δοκιμές στον ορίζοντα, αυτό το μέλλον ίσως είναι πιο κοντά απ’ ό,τι νομίζουμε.
Πηγές: Brighter Side News, Nature, NHS Inform, CDC, Mayo Clinic