Κρίση πανικού ή κρίση άγχους; Πρόκειται για διαφορετικές καταστάσεις και διακριτές διαταραχές.
Πολύ συχνά οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τους όρους κρίση πανικού και κρίση άγχους, για να εκφράσουν αυτό που ένιωσαν, ένα συναίσθημα δυνατό, λες και έχασαν τη γη κάτω από τα πόδια τους. Όμως, δεν είναι συνώνυμες έννοιες. Αυτές οι κρίσεις στην πραγματικότητα διαφέρουν καθώς έχουν διαφορετική ένταση και διάρκεια.
Η κρίση άγχους τείνει να εκδηλώνεται ως απάντηση σε ορισμένους στρεσογόνους παράγοντες και μπορεί να αναπτύσσεται σταδιακά, ενώ η κρίση πανικού μπορεί να εκδηλωθεί απροσδόκητα και απότομα. Μπορεί να ακούσετε ανθρώπους να μιλούν για κρίση πανικού και κρίση άγχους σαν να είναι το ίδιο πράγμα. Όμως πρόκειται για διαφορετικές καταστάσεις.
Τι είναι η κρίση άγχους;
Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, το άγχος ορίζεται ως χαρακτηριστικό πολλών κοινών ψυχιατρικών διαταραχών. Αυτό περιλαμβάνει τις ακόλουθες καταστάσεις:
- γενικευμένη αγχώδης διαταραχή
- διαταραχή πανικού
- διαταραχή άγχους αποχωρισμού
- αγοραφοβία χωρίς ιστορικό διαταραχής πανικού
- μετατραυματικό στρες
- κοινωνικλο άγχος
- ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
- ειδική φοβία
Τα συμπτώματα του άγχους περιλαμβάνουν:
- ανησυχία
- αναστάτωση
- φόβος
Σημειώνεται ότι ένα άτομο μπορεί να περιγράψει ότι έχει πάθει κρίση άγχους και να έχει συμπτώματα που ένα άλλο άτομο δεν έχει βιώσει ποτέ, παρά το γεγονός ότι δηλώνει ότι και το ίδιο έχει πάθει κρίση άγχους.
Τι είναι η κρίση πανικού;
Οι κρίσεις πανικού εμφανίζονται ξαφνικά και περιλαμβάνουν έντονο φόβο. Συνοδεύονται από σωματικά συμπτώματα, όπως ταχυκαρδία, δύσπνοια ή ναυτία. Οι κρίσεις πανικού χαρακτηρίζονται ως απροσδόκητες ή αναμενόμενες.
Οι απροσδόκητες κρίσεις πανικού συμβαίνουν χωρίς προφανή αιτία. Οι αναμενόμενες κρίσεις πανικού προκαλούνται από εξωτερικούς στρεσογόνους παράγοντες, όπως οι φοβίες.
Οι κρίσεις πανικού μπορεί να συμβούν σε οποιονδήποτε, αλλά το να έχετε περισσότερες από μία μπορεί να είναι ένδειξη διαταραχής πανικού, μιας κατάστασης ψυχικής υγείας που χαρακτηρίζεται από ξαφνικές και επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού.
Συμπτώματα των δύο καταστάσεων
Οι κρίσεις πανικού και οι κρίσεις άγχους μπορεί να βιώνονται με παρόμοια συναισθήματα και με σωματικά συμπτώματα.
- Βιώνετε ταυτόχρονα τόσο μια κρίση άγχους όσο και μια κρίση πανικού. Για παράδειγμα, μπορεί να νιώθετε άγχος ενώ ανησυχείτε για μια κατάσταση, όπως μια σημαντική παρουσίαση στη δουλειά. Όταν έρθει εκείνη η στιγμή, το άγχος μπορεί να κορυφωθεί σε μια κρίση πανικού. Μια κρίση πανικού ή μια κρίση άγχους μπορεί να προκαλέσει τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά συμπτώματα, όπως:
- ανησυχία
- αγωνία
- φόβο του θανάτου ή της απώλειας του ελέγχου
- αίσθημα πως οτιδήποτε συμβαίνει γύρω του δεν είναι πραγματικό (αποπραγματοποίηση) ή η αίσθηση του ατόμου ότι βρίσκεται έξω από το σώμα του, ότι αποσυνδέεται από αυτόν, σα να υπάρχει μόνο ως εξωτερικός παρατηρητής της ζωής του (αποπροσωποποίηση)
- αίσθημα παλμών της καρδιάς ή επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού
- πόνο στο στήθος
- δύσπνοια
- σφίξιμο στο λαιμό ή αίσθημα πνιγμού
- ξηροστομία
- εφίδρωση
- ρίγη ή εξάψεις
- τρέμουλο
- μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα (παραισθησία)
- ναυτία, κοιλιακό άλγος ή στομαχικές διαταραχές
- πονοκέφαλος, αίσθημα λιποθυμίας ή ζάλης
Μπορείτε να τα αναγνωρίσετε;
Μπορεί να είναι δύσκολο να ξέρετε αν αυτό που βιώνετε είναι άγχος ή κρίση πανικού. Λάβετε υπόψη σας τα ακόλουθα:
Την αιτία: Το άγχος συνήθως σχετίζεται με κάτι που θεωρείται αγχωτικό ή απειλητικό. Οι κρίσεις πανικού δεν προκαλούνται πάντα από παράγοντες άγχους. Τις περισσότερες φορές εμφανίζονται από το πουθενά.
Το επίπεδο άγχους: Το άγχος μπορεί να είναι ήπιο, μέτριο ή σοβαρό. Για παράδειγμα, το άγχος μπορεί να συμβαίνει στο πίσω μέρος του μυαλού σας καθώς συνεχίζετε τις καθημερινές σας δραστηριότητες. Οι κρίσεις πανικού, από την άλλη πλευρά, περιλαμβάνουν ως επί το πλείστον σοβαρά, ενοχλητικά συμπτώματα.
Καταπολέμηση ή φυγή: Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού, αναλαμβάνει η αυτόνομη αντίδραση μάχης ή φυγής του οργανισμού. Τα σωματικά συμπτώματα είναι συχνά πιο έντονα από τα συμπτώματα του άγχους.
Ταχύτητα εμφάνισης: Ενώ το άγχος μπορεί να αναπτύσσεται σταδιακά, οι κρίσεις πανικού συνήθως εκδηλώνονται απότομα.
Αποτελέσματα: Οι κρίσεις πανικού συνήθως πυροδοτούν ανησυχίες ή φόβους που σχετίζονται με την εκδήλωση άλλης κρίσης. Αυτό μπορεί να έχει αντίκτυπο στη συμπεριφορά σας, οδηγώντας σας να αποφεύγετε μέρη ή καταστάσεις όπου πιστεύετε ότι μπορεί να κινδυνεύετε από κρίση πανικού.
Αιτίες της κρίσης πανικού
Οι απροσδόκητες κρίσεις πανικού δεν έχουν σαφή εξωτερικά ερεθίσματα. Οι αναμενόμενες κρίσεις πανικού και το άγχος πυροδοτούνται από παρόμοια πράγματα. Ορισμένα κοινά ερεθίσματα περιλαμβάνουν:
- μια αγχωτική εργασία
- οδήγηση
- κοινωνικές καταστάσεις
- φοβίες, όπως η αγοραφοβία ή κλειστοφοβία, υψοφοβία
- αναμνήσεις τραυματικών εμπειριών
- χρόνιες ασθένειες, όπως καρδιακές παθήσεις, διαβήτης, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ή άσθμα
- χρόνιος πόνος
- στερητικό σύνδρομο από ναρκωτικά ή αλκοόλ
- καφεΐνη
- φάρμακα και συμπληρώματα
- προβλήματα θυρεοειδούς
Κρίσεις πανικού: παράγοντες κινδύνου
Οι κρίσεις άγχους και οι κρίσεις πανικού έχουν παρόμοιους παράγοντες κινδύνου. Αυτοί περιλαμβάνουν:
- βίωμα ψυχικού τραύματος από κάποιο δυσάρεστο γεγονός, είτε ως παιδί είτε ως ενήλικας
- βίωμα ενός στρεσογόνου γεγονότος ζωής, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου ή ένα διαζύγιο
- το να βιώνετε συνεχές άγχος και ανησυχίες, όπως επαγγελματικές ευθύνες, συγκρούσεις στην οικογένειά σας ή οικονομικά προβλήματα
- να ζείτε με μια χρόνια κατάσταση υγείας ή μια απειλητική για τη ζωή σας ασθένεια
- να έχετε αγχώδη προσωπικότητα
- να έχετε κάποια άλλη κατάσταση ψυχικής υγείας, όπως κατάθλιψη
- να έχετε μέλη της οικογένειάς σας που έχουν επίσης διαταραχές άγχους ή πανικού
- να κάνετε χρήση ναρκωτικών ή να καταναλώνετε αλκοόλ
Τα άτομα που βιώνουν άγχος διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν κρίσεις πανικού. Αλλά το να έχετε άγχος δεν σημαίνει ότι θα πάθετε κρίση πανικού.
Θεραπεία και φαρμακευτική αγωγή για την κρίση πανικού
Μιλήστε με ψυχίατρο για θεραπείες σχετικά με το άγχος και τις κρίσεις πανικού. Μπορείτε να:
Ακολουθήστε ψυχοθεραπεία
Φαρμακευτική αγωγή με αντικαταθλιπτικά, βήτα-αναστολείς, φάρμακα κατά του άγχους
Συχνά, ο γιατρός θα συστήσει έναν συνδυασμό θεραπειών. Μπορεί επίσης να χρειαστεί να τροποποιήσει το θεραπευτικό σας πλάνο, με την πάροδο του χρόνου.
Εάν αισθανθείτε ότι πλησιάζει μια κρίση άγχους ή πανικού, δοκιμάστε τα εξής:
- Πάρτε αργές και βαθιές διαφραγματικές αναπνοές: Όταν αισθάνεστε την αναπνοή σας να επιταχύνεται, εστιάστε την προσοχή σας σε κάθε εισπνοή και εκπνοή. Νιώστε το στομάχι σας να γεμίζει με αέρα καθώς εισπνέετε. Μετρήστε αντίστροφα από το τέσσερα καθώς εκπνέετε. Επαναλάβετε μέχρι να επιβραδυνθεί η αναπνοή σας.
- Αναγνωρίστε και αποδεχτείτε αυτό που βιώνετε: Αν έχετε ήδη βιώσει μια κρίση άγχους ή πανικού, ξέρετε ότι μπορεί να είναι απίστευτα δύσκολο. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι τα συμπτώματα θα περάσουν και θα είστε εντάξει.
- Εξασκηθείτε στην ενσυνειδητότητα (Mindfulness): Οι παρεμβάσεις που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για τη θεραπεία των διαταραχών άγχους και πανικού. Η ενσυνειδητότητα είναι μια τεχνική που θα σας βοηθήσει να εστιάζετε στο παρόν.