Οι συχνοί εφιάλτες δεν είναι μόνο ενοχλητικοί — συνδέονται με ταχύτερη γήρανση και με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου. Νέα έρευνα συμπεραίνει ότι οι επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες μπορούν να επηρεάσουν σοβαρά τόσο τον ύπνο μας όσο και τη συνολική μας υγεία.
Πότε τα όνειρα δείχνουν ότι μπορεί να κινδυνεύετε από άνοια και Πάρκινσον – Έχει ακρίβεια 92%
Νέα έρευνα: Οι συχνοί εφιάλτες επιταχύνουν τη γήρανση και αυξάνουν τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου
Οι συχνοί εφιάλτες μπορεί να μην είναι μόνο ενοχλητικά όνειρα, καθώς πλέον πιθανώς αποτελούν ένδειξη σοβαρών κινδύνων για την υγεία. Νέα έρευνα που παρουσιάστηκε στο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Νευρολογίας (EAN) 2025 αποκαλύπτει έναν ισχυρό σύνδεσμο μεταξύ των επαναλαμβανόμενων εφιαλτών, της επιταχυνόμενης βιολογικής γήρανσης και μιας αύξησης άνω του τριπλάσιου στον κίνδυνο πρόωρου θανάτου.
Αυτή η καινοτόμος μελέτη είναι η πρώτη που καθιερώνει μια τέτοια σύνδεση, υπογραμμίζοντας τη σημασία της αντιμετώπισης των επίμονων εφιαλτών ως πιθανός δείκτης της γενικής υγείας.
Τι επίδραση έχουν στην υγεία, την ευεξία και το προσδόκιμο ζωής
Σύμφωνα με εργασία του 2023 με τίτλο «Nightmares: an independent risk factor for cardiovascular disease?», οι ερευνητές μελέτησαν 3.468 Αμερικανούς βετεράνους και διαπίστωσαν ότι όσοι παρουσίασαν συχνούς και έντονους εφιάλτες την προηγούμενη εβδομάδα είχαν σημαντικά αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν υψηλή αρτηριακή πίεση και καρδιακά προβλήματα—ακόμα και αφού λήφθηκαν υπόψη η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) και άλλοι παράγοντες κινδύνου. Αυτό δείχνει ότι οι εφιάλτες ενδέχεται να αποτελούν έναν ανεξάρτητο και σημαντικό δείκτη καρδιαγγειακού κινδύνου για αυτόν τον πληθυσμό.
Επίσης, οι συχνοί εφιάλτες συνδέονται και με άλλους σοβαρούς κινδύνους για την υγεία, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες μελέτες:
- Τριπλάσιος κίνδυνος πρόωρου θανάτου: Οι ενήλικες που έχουν εφιάλτες κάθε εβδομάδα είναι πάνω από τρεις φορές πιθανότερο να πεθάνουν πριν την ηλικία των 70 ετών σε σχέση με όσους σπάνια έχουν, με τον κίνδυνο να ξεπερνά αυτόν από το κάπνισμα, την παχυσαρκία, την κακή διατροφή ή την αδράνεια.
- Επιταχυνόμενη κυτταρική και βιολογική γήρανση: Η βράχυνση των τελομερών και η ταχύτερη επιγενετική γήρανση εξηγούν περίπου το 40% του αυξημένου κινδύνου πρόωρου θανάτου, όπως βρέθηκε μέσω τεστ τελομερών και «επιγενετικών ρολογιών» όπως το GrimAge.
- Σταθερότητα σε όλους τους πληθυσμούς: Τα αποτελέσματα παρατηρήθηκαν τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες, και ήταν συνεπή ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, εθνικότητας και ψυχικής υγείας.
- Πρώιμα σημάδια γνωστικής έκπτωσης: Οι συχνοί εφιάλτες σε μεσήλικες και ηλικιωμένους συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης και άνοιας—έως και 4 φορές μεγαλύτερη έκπτωση και διπλάσιος κίνδυνος άνοιας, ειδικά στους άνδρες.
- Παθοφυσιολογία: στρες και διαταραχή ύπνου: Οι εφιάλτες προκαλούν έντονες στρεσογόνες αντιδράσεις—ιδρώτα, ταχυκαρδία, αύξηση κορτιζόλης—και διαταράσσουν τον αναζωογονητικό ύπνο, επιβαρύνοντας την κυτταρική αποκατάσταση και επιταχύνοντας τη γήρανση.
- Δυνατότητα παρέμβασης: Προτείνονται στρατηγικές πρόληψης όπως υγιεινή ύπνου, μείωση στρες (π.χ. αποφυγή τρομακτικού περιεχομένου) και γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, για να μειωθεί η συχνότητα των εφιαλτών και πιθανώς οι δευτερογενείς κίνδυνοι για την υγεία.
Πλέον, αυτά τα νέα δεδομένα αναδεικνύουν τους συχνούς εφιάλτες ως σημαντικούς και δυνητικά τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου για ταχύτερη γήρανση, πρόωρο θάνατο και γνωστική έκπτωση, και όχι μόνο ως ψυχοπιεστικές εμπειρίες.
Ύπνος: Γιατί κάποιοι άνθρωποι θυμούνται τα όνειρά τους και άλλοι όχι
Πότε προκαλούν στρες και επιταχύνουν τη βιολογική γήρανση
«Ο εγκέφαλός μας στον ύπνο δεν μπορεί να ξεχωρίσει τα όνειρα από την πραγματικότητα», εξήγησε ο Βρετανός Abidemi Otaiku, νευροεπιστήμονας στο Imperial College London και πιθανώς συγγραφέας μελέτης που αναμένεται, σε δελτίο Τύπου του EAN, σύμφωνα με το Gizmodo.
«Γι’ αυτό οι εφιάλτες μάς κάνουν συχνά να ξυπνάμε ιδρωμένοι, λαχανιασμένοι και με ταχυπαλμία – επειδή έχει ενεργοποιηθεί η αντίδραση μάχης ή φυγής. Αυτή η αντίδραση στρες μπορεί να είναι ακόμη πιο έντονη από ό,τι βιώνουμε στην εγρήγορση».
Οι ερευνητές παρακολούθησαν τη συχνότητα των εφιαλτών σε ενήλικες και παιδιά (των οποίων οι εφιάλτες αναφέρθηκαν από τους γονείς) για χρονικές περιόδους έως και 19 ετών. Τα αποτελέσματά τους δείχνουν ότι τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες που είχαν συχνούς εφιάλτες παρουσίασαν επιταχυνόμενη βιολογική γήρανση.
Οι ενήλικες που υπέφεραν από εβδομαδιαίους εφιάλτες ήταν επίσης πάνω από τρεις φορές πιθανότερο να πεθάνουν πριν από την ηλικία των 70 ετών σε σχέση με εκείνους που έβλεπαν εφιάλτες σπάνια ή ποτέ, με την ταχύτερη βιολογική γήρανση να εξηγεί περίπου το 40% αυτού του αυξημένου κινδύνου πρόωρης θνησιμότητας.
«Οι εφιάλτες οδηγούν σε παρατεταμένες αυξήσεις της κορτιζόλης, μιας ορμόνης του στρες που συνδέεται στενά με την ταχύτερη κυτταρική γήρανση», πρόσθεσε ο Otaiku.
«Για όσους βλέπουν εφιάλτες συχνά, αυτό το αθροιστικό στρες ενδέχεται να επηρεάζει σημαντικά τη διαδικασία γήρανσης. Επιπλέον, οι εφιάλτες διαταράσσουν τόσο την ποιότητα όσο και τη διάρκεια του ύπνου, επηρεάζοντας την απαραίτητη νυχτερινή κυτταρική αποκατάσταση και επιδιόρθωση του οργανισμού. Οι συνδυασμένες επιπτώσεις του χρόνιου στρες και του διαταραγμένου ύπνου πιθανόν να συμβάλλουν στην επιταχυνόμενη γήρανση των κυττάρων και του σώματος μας».
Ο πρόωρος θάνατος ισχύει για όλες τις ομάδες, ξεπερνώντας άλλους γνωστούς παράγοντες κινδύνου
Συγκεκριμένα, η σύνδεση μεταξύ χρόνιων εφιαλτών και ταχύτερης γήρανσης ήταν συνεπής σε συμμετέχοντες όλων των φύλων, ηλικιών, καταστάσεων ψυχικής υγείας και εθνοτήτων. Η βιολογική γήρανση μετρήθηκε μέσω των τελομερών, των προστατευτικών άκρων των χρωμοσωμάτων. Τα κοντύτερα τελομερή θεωρούνται ευρέως ένδειξη μεγαλύτερης βιολογικής ηλικίας.
Ερμηνεία ονείρων: Τα πιο συνηθισμένα όνειρα και τι σημαίνουν, σύμφωνα με τους επιστήμονες
Επιπλέον, η έρευνα αποκάλυψε ότι οι εβδομαδιαίοι εφιάλτες προβλέπουν τον πρόωρο θάνατο πιο ισχυρά από άλλες ευρέως γνωστές αιτίες, όπως η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η κακή διατροφή και η μειωμένη φυσική δραστηριότητα. Ακόμη και λιγότερο συχνοί εφιάλτες είχαν επιπτώσεις. Οι συμμετέχοντες που ανέφεραν ότι τους είχαν μηνιαίως παρουσίασαν επίσης ταχύτερη γήρανση και αυξημένη πρόωρη θνησιμότητα σε σύγκριση με όσους ανέφεραν σπάνια ή καθόλου εφιάλτες.
Πηγές: Gizmodo, Medical Xpress, Medscape, Oxford Academic, PMC