«Κακό» βακτήριο γίνεται σύμμαχος στην πιο πρόσφατη μάχη κατά των λίθων στα νεφρά. Επιστήμονες προσπαθούν να το μεταλλάξουν γενετικά έτσι ώστε να θεραπεύσει τη νεφρολιθίαση. Τι αποκαλύπτουν οι κλινικές δοκιμές.
Πέτρες στα νεφρά: Αντιμετώπιση με ελάχιστα επεμβατικές λύσεις
Γενετικές μεταλλάξεις στο μικροβίωμα του εντέρου γίνονται θεραπεία για τις πέτρες στα νεφρά
Τα τρισεκατομμύρια των μικροβίων που ζουν στο έντερό μας δεν είναι απλώς παθητικοί κάτοικοι – επηρεάζουν ενεργά την υγεία μας, από την ανοσία μέχρι τη λειτουργία του εγκεφάλου. Τώρα, πρωτοποριακή μελέτη από το Stanford University εξερευνά πώς αυτά τα μικρόβια θα μπορούσαν να μετατραπούν σε μικροσκοπικούς συμμάχους στη μάχη κατά των ασθενειών.
Με το να μεταλλάξουν γενετικά ένα κοινό βακτήριο του εντέρου, το Phocaeicola vulgatus, οι ερευνητές στόχευσαν στη μείωση των επιπέδων των οξαλικών – μιας ένωσης που συνδέεται με τους λίθους στα νεφρά – ενώ παράλληλα ανέπτυξαν έναν τρόπο ελέγχου του πληθυσμού του βακτηρίου χρησιμοποιώντας ένα θρεπτικό συστατικό που προέρχεται από φύκι.
Τρέχουσες θεραπείες για τη νεφρολιθίαση
Η θεραπεία για τους λίθους στα νεφρά έχει βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, με τους γιατρούς να χρησιμοποιούν λιγότερο επεμβατικές μεθόδους και πιο έξυπνα εργαλεία. Οι νέες διαδικασίες είναι ταχύτερες, ασφαλέστερες και βοηθούν στην πιο πλήρη απομάκρυνση των λίθων.
Σύμφωνα με άρθρο του 2023 με τίτλο «Pharmacologic treatment of kidney stones: Current medication and new perspectives», οι θειαζίδες (διουρητικά) έδειξαν ότι μειώνουν τον κίνδυνο σχηματισμού νέων λίθων στα νεφρά κατά περίπου 60% σε σύγκριση με εικονικό φάρμακο. Η μελέτη εξηγεί επίσης ότι διαφορετικά φάρμακα βοηθούν με διαφορετικούς τρόπους – οι θειαζίδες μειώνουν το ασβέστιο στα ούρα, το κιτρικό άλας καθιστά τα ούρα λιγότερο όξινα και αυξάνει μια φυσική ουσία που μπλοκάρει τη δημιουργία λίθων, ενώ η αλλοπουρινόλη χρησιμοποιείται για άτομα με υπερβολικό ουρικό οξύ στα ούρα τους.
Ορισμένες θεραπείες χρησιμοποιούν μικρές κάμερες και σωληνίσκους, άλλες χρησιμοποιούν ηχητικά κύματα ή φάρμακα για τη διάσπαση ή αποβολή των λίθων. Υπάρχει επίσης εντυπωσιακή πρόοδος στη χρήση ρομπότ και ακόμη και φαρμάκων για άτομα με κληρονομικά προβλήματα λίθων στα νεφρά. Οι βασικές θεραπευτικές επιλογές σήμερα περιλαμβάνουν:
- Φάρμακα για την αποβολή του λίθου, όπως α-αναστολείς (π.χ. tamsulosin)
- Διαδικασία με εύκαμπτη κάμερα (RIRS) για λίθους μέτριου μεγέθους στον ουρητήρα ή το νεφρό
- Επέμβαση μέσω μικρής τομής (PCNL) για μεγαλύτερους ή πιο πολύπλοκους λίθους
- Συνδυασμός κάμερας και επέμβασης (ECIRS) για δύσκολες ή πολλαπλές περιπτώσεις λίθων
- Θεραπεία με ηχητικά κύματα (ESWL) για μικρούς λίθους που εντοπίζονται εύκολα
- Ποτά ή χάπια που αλλάζουν το pH των ούρων (π.χ. κιτρικό κάλιο, θεοβρωμίνη) για λίθους ουρικού οξέος
- Νέα φάρμακα βασισμένα σε γονίδια για σπάνιες κληρονομικές παθήσεις λίθων
- Επεμβάσεις με ρομποτική υποβοήθηση ή επαυξημένη πραγματικότητα για μεγαλύτερη ακρίβεια
- Εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης για την πρόβλεψη κινδύνου και την πρόληψη μελλοντικών λίθων
Λιθίαση του ουροποιητικού συστήματος: Σύγχρονες εξελίξεις στη θεραπεία και τεχνολογικές καινοτομίες
Δοκιμάζονται σε κλινικές δοκιμές τα γενετικά τροποποιημένα βακτήρια για την αντιμετώπιση των λίθων στα νεφρά
Η μελέτη περιλάμβανε τρία μέρη:
- μία δοκιμή των τροποποιημένων βακτηρίων σε αρουραίους,
- μία δοκιμή με υγιείς ανθρώπους
- μία δοκιμή σε άτομα με εντερική υπεροξαλουρία (EH).
Η εντερική υπεροξαλουρία είναι μια πάθηση κατά την οποία το σώμα απορροφά υπερβολική ποσότητα οξαλικών από τις τροφές, οδηγώντας σε λίθους στα νεφρά και άλλα νεφρικά προβλήματα, εάν δεν αντιμετωπιστεί.
Στο πρώτο μέρος της μελέτης, οι αρουραίοι με αυξημένα οξαλικά στη διατροφή τους εμφάνισαν μείωση των οξαλικών στα ούρα έως και 47% όταν προστέθηκαν τα τροποποιημένα βακτήρια στο μικροβίωμά τους. Στη συνέχεια, οι ερευνητές προκάλεσαν εντερική υπεροξαλουρία στους αρουραίους μέσω μιας συγκεκριμένης επέμβασης γαστρικής παράκαμψης, η οποία είναι γνωστό ότι προκαλεί επιπλοκές εντερική υπεροξαλουρία στους ανθρώπους. Τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά.
«Η χειρουργική επέμβαση οδήγησε σε αύξηση 51% των οξαλικών στα ούρα στους αρουραίους που είχαν αποικιστεί από το βακτήριο ελέγχου – μια αύξηση που εξαλείφθηκε πλήρως στα ζώα που φιλοξενούσαν το βακτήριο που αποδομούν τα οξαλικά», αναφέρουν οι συγγραφείς της μελέτης, σύμφωνα με το Medical Xpress. Επιπλέον, τα τροποποιημένα βακτήρια εξαλείφθηκαν με επιτυχία όταν σταμάτησε η χορήγηση πορφυράνης στους αρουραίους.
Προκλήσεις και στόχοι για το μέλλον: Τι αποκάλυψαν οι κλινικές δοκιμές στους ανθρώπους
Στη συνέχεια, οι ερευνητές δοκίμασαν τα τροποποιημένα βακτήρια σε 39 υγιείς ανθρώπους σε μια κλινική δοκιμή φάσης 1/2a. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο αποικισμός στους ανθρώπους ήταν εξαρτώμενος από τη δόση – δηλαδή όσο αυξανόταν η πορφυράνη, τόσο αυξανόταν και ο πληθυσμός του Phocaeicola vulgatus – και ήταν αναστρέψιμος με τη διακοπή της πορφυράνης στις περισσότερες περιπτώσεις.
Ωστόσο, δύο συμμετέχοντες εμφάνισαν επιμονή του Phocaeicola vulgatus στο μικροβίωμά τους, ακόμα και μετά από θεραπεία με αντιβιοτικά. Αυτό έδειξε ότι τα βακτήρια είχαν μεταλλαχθεί ανταλλάσσοντας γενετικό υλικό με άλλα βακτήρια του μικροβιώματος. Ευτυχώς, οι συμμετέχοντες δεν παρουσίασαν επικίνδυνες παρενέργειες από τον παρατεταμένο αποικισμό. Ωστόσο, αυτή η μετάλλαξη δείχνει ατέλειες που παραμένουν στη διαδικασία.
Τα αποτελέσματα για τους ασθενείς με εντερική υπεροξαλουρία έδειξαν επίσης ότι υπήρχαν προβλήματα, αλλά υπήρξε και κάποια πρόοδος. Έξι από τους εννέα συμμετέχοντες με εντερική υπεροξαλουρία υποβλήθηκαν σε θεραπεία και, κατά μέσο όρο, οι συμμετέχοντες εμφάνισαν μείωση 27% των οξαλικών στα ούρα τους. Αυτό το αποτέλεσμα δεν θεωρείται στατιστικά σημαντικό, αλλά δίνει ελπίδα για μελλοντικές μελέτες με μεγαλύτερο δείγμα.
Η ομάδα εντερικής υπεροξαλουρίας είχε επίσης ενδείξεις ότι υπέστησαν κάποιο βαθμό γενετικής μετάλλαξης τα τροποποιημένα βακτήρια. Με την πάροδο του χρόνου, η αποτελεσματικότητα του τροποποιημένου Phocaeicola vulgatus μειώθηκε λόγω μεταφοράς γονιδίων με τα γειτονικά στελέχη βακτηρίων. Αυτό δεν προκάλεσε ανεπιθύμητες ενέργειες στους συμμετέχοντες.
Η μελέτη επιβεβαιώνει ότι κάποιες προκλήσεις παραμένουν, αλλά καταγράφεται πρόοδος. Μελλοντική έρευνα μπορεί να βοηθήσει στη βελτιστοποίηση των μεθόδων και στη μείωση της πιθανότητας μεταλλάξεων στα τροποποιημένα βακτήρια.
Πώς αντιμετωπίζονται οι πέτρες στα νεφρά; Nέες, πρωτοποριακές τεχνικές
«Δείξαμε ότι είναι δυνατό να αποικίσουμε ανθρώπους με ένα τροποποιημένο εντερικό συμβιωτικό βακτήριο για παρατεταμένη περίοδο και σε υψηλά επίπεδα. Μία μόνο δόση του στελέχους ήταν επαρκής για αποικισμό, εφόσον υπήρχε κατάλληλη γαστρική προστασία, και ακόμη και σε υψηλές δόσεις πορφυράνης, η θεραπεία ήταν ασφαλής και καλά ανεκτή», δηλώνουν οι συγγραφείς της μελέτης με αισιοδοξία.
Πηγές: Medical Xpress, Science, Journal of Urological Surgery, ScienceDirect, Cornell University, PMC, Cornell University, European Medical Journal, PubMed, ScienceDirect