Οι πολιτικοί με «σκοτεινά» χαρακτηριστικά προσωπικότητας διαμορφώνουν το σημερινό πολιτικό κλίμα πολύ περισσότερο απ’ όσο αντιλαμβάνονται οι περισσότεροι, και νέα έρευνα δείχνει ότι η επιρροή τους αγγίζει απευθείας τα συναισθήματα των ψηφοφόρων. Όσο αυτοί οι ηγέτες ανεβαίνουν, τόσο αυξάνεται και η εχθρότητα μεταξύ των υποστηρικτών τους – τροφοδοτώντας βαθύτερους διχασμούς και πιο αντιπαραθετική πολιτική παγκοσμίως.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας που έχουν οι πολιτικοί και τροφοδοτούν τον διχασμό
Νέα διεθνής μελέτη αποκαλύπτει ότι οι πολιτικοί με «σκοτεινά» χαρακτηριστικά προσωπικότητας – όπως ο ναρκισσισμός, η ψυχοπάθεια και ο μακιαβελισμός – παίζουν βασικό ρόλο στην ενίσχυση της συναισθηματικής πόλωσης μεταξύ των πολιτών. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ (UvA), το Πανεπιστήμιο της Λωζάννης και το Vrije Universiteit Amsterdam και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό European Journal of Political Research.
Η μελέτη συνέδεσε τα προφίλ προσωπικότητας πάνω από 90 υψηλόβαθμων πολιτικών παγκοσμίως με τις στάσεις των ψηφοφόρων σε 40 εθνικές εκλογές. Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι ηγέτες με υψηλά σκορ της λεγόμενης Σκοτεινής Τριάδας – που περιλαμβάνει «υπερβολική εστίαση στον εαυτό», «συναισθηματική ψυχρότητα και έλλειψη ενσυναίσθησης» και «τάση για χειραγώγηση και εξαπάτηση» – τείνουν να εμπνέουν ισχυρότερη εχθρότητα προς τους πολιτικούς αντιπάλους στους υποστηρικτές τους.
Πώς μπορεί να επηρεάσει η προσωπικότητα τη συμπεριφορά
Σύμφωνα με έρευνα του 2025 με τίτλο «Personality Change in the Light of Relationship Transitions in Partnered and Single Individuals», οι ερευνητές επιθυμούν να εξετάσουν πώς τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας και οι καθημερινές συμπεριφορές αλλάζουν πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από σημαντικά γεγονότα σχέσεων (όπως η έναρξη ή λήξη μιας σχέσης). Παρακολοούθησαν 1.781 ενήλικες για 2,5 χρόνια για να κατανοήσουν αν η προσωπικότητα προβλέπει αυτές τις αλλαγές σχέσεων και αν οι ίδιες οι μεταβάσεις διαμορφώνουν την προσωπικότητα με την πάροδο του χρόνου.
Η προσωπικότητα διαμορφώνει τον τρόπο που σκέφτονται, νιώθουν και ενεργούν οι άνθρωποι. Δεν καθορίζει κάθε συμπεριφορά, αλλά επηρεάζει έντονα τον τρόπο που κάποιος αντιδρά σε καθημερινές καταστάσεις, στρες, σχέσεις και επιλογές υγείας. Έρευνες δείχνουν ότι τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας τείνουν να είναι σταθερά με την πάροδο του χρόνου και μπορούν να προβλέψουν πρότυπα συμπεριφοράς, ειδικά όταν εξετάζονται οι ενέργειες ενός ατόμου σε πολλές περιστάσεις και όχι σε μια μόνο στιγμή.
- Τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων (όπως εξωστρέφεια, άγχος, υπευθυνότητα ή ανοιχτό μυαλό) επηρεάζουν τις επιλογές και τις αντιδράσεις τους.
- Η προσωπικότητα επηρεάζει τις σκέψεις και τα συναισθήματα, τα οποία στη συνέχεια καθοδηγούν τη συμπεριφορά.
- Ορισμένα χαρακτηριστικά προβλέπουν συγκεκριμένες συνήθειες – για παράδειγμα, τα υπεύθυνα άτομα συχνά ακολουθούν πιο εύκολα ρουτίνες ή ιατρικές οδηγίες.
- Οι καταστάσεις παραμένουν σημαντικές: η προσωπικότητα καθοδηγεί τη συμπεριφορά, αλλά το περιβάλλον και τα συμφραζόμενα τη διαμορφώνουν επίσης.
- Η προσωπικότητα μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα στρες, το στυλ επικοινωνίας και τα πρότυπα σχέσεων.
- Επηρεάζει τις συνήθειες υγείας, όπως το πόσο συνεπώς ακολουθεί κάποιος ιατρικές οδηγίες ή αλλαγές στον τρόπο ζωής.
- Η κατανόηση της προσωπικότητας μπορεί να βοηθήσει στην εξατομίκευση υποστήριξης, κινήτρων ή παρεμβάσεων σε τομείς υγείας και ευεξίας.
Πόλωση εκ των έσω
Οι ερευνητές δείχνουν ότι τα σκοτεινά χαρακτηριστικά έχουν επίδραση όταν οι ψηφοφόροι αισθάνονται ιδεολογικά κοντά στον συγκεκριμένο πολιτικό. Όσο ισχυρότερη είναι η ταύτιση, τόσο πιο πιθανό είναι οι υποστηρικτές να υιοθετήσουν εχθρικές στάσεις. «Οι μακιαβελικοί πολιτικοί ειδικά – στρατηγικοί, χειριστικοί, προσανατολισμένοι στον στόχο – φαίνεται να λειτουργούν ως καταλύτες για τη συναισθηματική πόλωση: βαθαίνουν το συναισθηματικό χάσμα ανάμεσα στους υποστηρικτές τους και τους άλλους», εξηγεί σύμφωνα με το Neuroscience News ο Alessandro Nai, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επικοινωνίας και Δημοσιογραφίας στη Σχολή Επικοινωνιακών Ερευνών του Άμστερνταμ.
Αξιοσημείωτο είναι ότι τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας των πολιτικών αντιπάλων έχουν ελάχιστη ή καθόλου επίδραση στον βαθμό πόλωσης. «Γνωρίζουμε σήμερα ότι οι ψηφοφόροι τείνουν να παίρνουν καθοδήγηση από πολιτικούς με τους οποίους νιώθουν κοντά, και είναι πιο πιθανό να αγνοήσουν μηνύματα από πολιτικούς με τους οποίους διαφωνούν. Έτσι, είναι οι δικοί μας πολιτικοί που μας κάνουν να θυμώνουμε περισσότερο, να σκεφτόμαστε πιο εχθρικά για τους άλλους και να συμβάλλουμε στη συναισθηματική πόλωση. Και αυτό μπορεί να έχει δραματικές συνέπειες», αναφέρει.
Ηγετικές προσωπικότητες
Η μελέτη συμπεριέλαβε ηγέτες όπως ο πρόεδρος των Ην. Πολιτειών Donald Trump, ο πρώην πρόεδρος της Βραζιλίας Jair Bolsonaro, ο πρόεδρος της Γαλλίας Emmanuel Macron, η βουλευτής της Γαλλικής εθνοσυνέλλευσης Marine Le Pen, η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας Angela Merkel, η πρώην πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Theresa May, ο βουλευτής του Ηνωμένου Βασιλείου Jeremy Corbyn, ο πρώην πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Boris Johnson, ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Viktor Orbán, ο πρωθυπουργός της Ινδίας Narendra Modi, ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Silvio Berlusconi, ο πρώην πρωθυπουργός της Ιαπωνίας Shinzo Abe, ο πρόεδρος της Τουρκίας Recep Tayyip Erdoğan και πολλούς άλλους.
Στην ανάλυση συμμετείχαν επίσης Ολλανδοί πολιτικοί όπως οι Mark Rutte και Geert Wilders. Παρόλο που δεν αποκαλύπτονται ατομικά σκορ, οι ερευνητές τονίζουν μια γενικότερη τάση: σε περιόδους πολιτικής έντασης, οι ψηφοφόροι τείνουν να προτιμούν κυρίαρχους, σκληροπυρηνικούς ηγέτες, ακόμη και όταν αυτοί επιδεικνύουν συμπεριφορά που παραβιάζει κανόνες ή είναι αντιπαραθετική.
Κίνδυνοι για τη δημοκρατία
Τα ευρήματα ρίχνουν ένα κριτικό φως στην παγκόσμια άνοδο των «σκοτεινών» ηγετών. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα αντιπαραθετικά και αδιάλλακτα χαρακτηριστικά προσωπικότητας τέτοιων ηγετών θέτουν σαφείς κινδύνους για τις δημοκρατικές διαδικασίες. «Όταν τα προσωπικά χαρακτηριστικά των ηγετών δηλητηριάζουν τον δημόσιο διάλογο, η προθυμία του κοινού να συνεργαστεί αποδυναμώνεται, η κοινωνική συνοχή πλήττεται και τελικά διαβρώνονται οι δημοκρατικοί κανόνες», λέει η συν-συγγραφέας της μελέτης Katjana Gattermann του UvA, σύμφωνα με την ίδια πηγή.
Οι ερευνητές καλούν σε μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση για τον ρόλο που παίζει η (σκοτεινή) προσωπικότητα στην πολιτική ηγεσία – ιδιαίτερα όταν αυτά τα χαρακτηριστικά εμφανίζονται σε αυταρχικούς ηγέτες.
4 τύποι ναρκισσιστικής προσωπικότητας και πώς να τους αναγνωρίσετε – Νέα μελέτη
«Έχουμε δείξει σε προηγούμενη έρευνα ότι τα σκοτεινά χαρακτηριστικά προσωπικότητας είναι ιδιαίτερα συχνά στους αυταρχικούς ηγέτες και τους λαϊκιστές. Φαίνεται λοιπόν ότι συσσωρεύονται τα στοιχεία που δείχνουν πως ο ναρκισσισμός, η ψυχοπάθεια και ο μακιαβελισμός είναι σημαντικά φαινόμενα εάν θέλουμε να κατανοήσουμε γιατί η πολιτική, σήμερα, φαίνεται τόσο αντιπαραθετική», καταλήγει ο Nai.
Πηγές: NeuroscienceNews, BCcampus, Help Guide, PMC, SP Open