Η επιστροφή από τις διακοπές συχνά μοιάζει πιο δύσκολη απ’ όσο περιμέναμε – τα πρωινά ξυπνήματα, τα γεμάτα εισερχόμενα email και οι καθημερινές υποχρεώσεις φαίνονται πιο βαριές από πριν. Αυτή η «καμπή» μετά από τις καλοκαιρινές διακοπές δεν είναι προσωπική αποτυχία, αλλά ένα φυσιολογικό κομμάτι της διαδικασίας επαναπροσαρμογής του νου και του σώματος στον καθημερινό ρυθμό του φθινοπώρου.
Ευτυχία: Πώς να αξιοποιήσετε τα Σαββατοκύριακα για να νιώθετε σαν να είστε διακοπές
Γιατί είναι πιο δύσκολο να επιστρέψουμε στην «κανονική ρουτίνα» μετά τις διακοπές του καλοκαιριού;
Το τέλος του καλοκαιριού φέρνει συχνά ένα μείγμα νοσταλγίας και αποστροφής – το ξυπνητήρι χτυπάει νωρίτερα, τα εισερχόμενα email ξεχειλίζουν και οι καθημερινές υποχρεώσεις μοιάζουν ξαφνικά πιο βαριές.
«Τα email έμοιαζαν πιο “δυνατά”. Το ξυπνητήρι μου ήταν πιο δυνατό. Οι δουλειές που συνήθως κάνω με ευκολία, ξαφνικά έμοιαζαν ασήκωτες», έγραψε ο Lachlan Brown, ψυχολόγος και συγγραφέας, σύμφωνα με το The Expert Editor. Όμως γιατί είναι τόσο δύσκολή η επιστροφή στο κανονικό πρόγραμμα μετά από τις διακοπές ή το καλοκαίρι – και τι αποκαλύπτει η πρόσφατη έρευνα για αυτή τη μετάβαση;
Υπάρχουν άνθρωποι που δυσκολεύονται να επιστρέψουν στην καθημερινή ρουτίνα τους μετά τις καλοκαιρινές διακοπές;
Ναι, πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι πολλοί – και ειδικά τα παιδιά – δυσκολεύονται να επιστρέψουν σε ένα φυσιολογικό πρόγραμμα μετά το καλοκαίρι, τόσο για ακαδημαϊκούς όσο και για συναισθηματικούς λόγους.
Σύμφωνα με άρθρο του 2019 με τίτλο «Back to work bang! Difficulties, emotions and adjustment strategies when returning to work after a vacation», οι συμμετέχοντες ανέφεραν διάφορες δυσκολίες κατά την επιστροφή στη δουλειά, όπως μεγάλος φόρτος εργασίας, κοινωνικές δυσκολίες με συναδέλφους, ισορροπία μεταξύ οικογένειας και επαγγελματικών απαιτήσεων, καθώς και ένα αίσθημα αποσύνδεσης από τον εργασιακό τους χώρο.
Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι οι εργαζόμενοι βίωναν τόσο θετικά συναισθήματα (όπως χαρά και ενέργεια) όσο και αρνητικά (όπως στρες και έλλειψη κινήτρου), ενώ οι περισσότερες εταιρείες δεν είχαν επίσημα σχέδια για να βοηθήσουν το προσωπικό να προσαρμοστεί μετά τις διακοπές.
Άλλες μελέτες αναδεικνύουν ως πιθανούς παράγοντες και τις παρακάτω αιτίες:
- Απώλεια μάθησης: Οι μαθητές συχνά παρουσιάζουν υποχώρηση σε μαθηματικά και ανάγνωση, με τα κενά να είναι πιο έντονα σε άτομα από χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα.
- Ψυχική καταπόνηση: Το άγχος, η ανησυχία και η δυσκολία συγκέντρωσης επιδεινώνονται όταν ξαναμπαίνουμε σε ρουτίνα.
- Έλλειψη δομής: Τα απρογραμμάτιστα καλοκαίρια κάνουν τη μετάβαση σε σταθερό πρόγραμμα πιο δύσκολη.
- Υποστηρικτικές ρουτίνες: Η σταδιακή επαναφορά του ύπνου, της πρωινής αφύπνισης και του δομημένου διαβάσματος διευκολύνει την προσαρμογή.
Η αντίθεση στη διέγερση κάνει την καθημερινότητα να φαίνεται βαρετή και άτονη
Οι διακοπές είναι γεμάτες νέες εμπειρίες – καινούρια μέρη, γεύσεις, ελευθερία – και κατακλύζουν το σύστημα ντοπαμίνης του εγκεφάλου. Όταν επιστρέφουμε στο σπίτι, η ομοιομορφία των γραφείων, των email και της ρουτίνας φαίνεται βαρετή συγκριτικά. Αυτή η πτώση στη διέγερση δεν είναι τεμπελιά – είναι ο εγκέφαλός σας που πρέπει να ρυθμιστεί ξανά μετά από μια περίοδο έντονης διέγερσης.
Τι μπορεί να βοηθήσει: Δημιουργήστε μια «ήπια προσγείωση» αντί για απότομη αλλαγή. Προσθέστε μικρές δόσεις καινοτομίας – ένα νέο καφέ, μια διαφορετική διαδρομή για περπάτημα ή ένα playlist που κρατήσατε για την πρώτη εβδομάδα επιστροφής – για να θυμίσετε στον εγκέφαλό σας ότι η καθημερινότητα μπορεί ακόμη να σας εκπλήξει.
Η μνήμη που εξαρτάται από το περιβάλλον σας μπορεί να κρύβει τις καλές σας συνήθειες
Οι συνήθειες συνδέονται με το περιβάλλον, όχι με εφαρμογές. Στις διακοπές, τα ερεθίσματα όπως το φως, οι ήχοι και οι κοινωνικοί ρυθμοί αλλάζουν, επομένως οι παλιές ρουτίνες δεν ενεργοποιούνται αυτόματα όταν επιστρέφετε στο σπίτι. Ακόμη και οι καλά εξασκημένες συνήθειες μοιάζουν σκουριασμένες όταν λείπουν τα οικεία ερεθίσματα – και η χαλαρή «κατάσταση διακοπών» δεν ταιριάζει με τη λίγο αγχωμένη «κατάσταση επιστροφής στη δουλειά».
Τι μπορεί να βοηθήσει: Αναδημιουργήστε τα ερεθίσματα με πρόθεση. Προετοιμάστε τη σκηνή από το προηγούμενο βράδυ – τοποθετήστε το παγούρι δίπλα στον υπολογιστή, τα παπούτσια κοντά στην πόρτα, το βιβλίο στο μαξιλάρι, τη λίστα υποχρεώσεων ανοιχτή σε ένα σημαντικό καθήκον.
Γιατί αγχωνόμαστε όταν χτυπάει το κινητό μας – Ειδικός προτείνει 5 τρόπους να το αντιμετωπίσουμε
Το κοινωνικό jetlag και η αλλαγή στον κιρκάδιο ρυθμό εξαντλούν τα επίπεδα ενέργειάς σας
Στις διακοπές, μπορεί να πέσετε για ύπνο πιο αργά – μία έως τρεις ώρες πιο αργά. Τα βραδινά γεύματα, τα ξενύχτια και τα αργά πρωινά ξυπνήματα είναι συνηθισμένα. Αυτή η μετατόπιση προκαλεί «κοινωνικό jetlag», κατά το οποίο το βιολογικό ρολόι του σώματος δεν είναι συγχρονισμένο με τα ξυπνητήρια και τα ημερολόγια. Σε συνδυασμό με την έλλειψη ύπνου, η συγκέντρωση και ο προγραμματισμός επηρεάζονται, μετατρέποντας την πρώτη εβδομάδα επιστροφής σε δοκιμασία.
Τι μπορεί να βοηθήσει: Κάντε επαναρύθμιση απαλά μέσα σε τρεις ημέρες. Εκτεθείτε σε φυσικό φως το πρωί μέσα σε μία ώρα από την αφύπνιση, κρατήστε τα γεύματα σε σταθερές ώρες, καταναλώστε την καφεΐνη νωρίς και ορίστε αυστηρό ωράριο για «χρόνο χωρίς οθόνες» το βράδυ.
Το σοκ από την απώλεια ελευθερίας πυροδοτεί αντίδραση
Ο ελεύθερος χρόνος σημαίνει ελευθερία – επιλέγετε πότε και πώς θα περάσετε τη μέρα σας. Στη δουλειά, τα προγράμματα καθορίζουν τα πάντα, περιορίζοντας την αυτονομία και προκαλώντας ήπια αντίδραση. Αυτή η «αντίδραση» κάνει ακόμη και τις απλές εργασίες να μοιάζουν επιβεβλημένες, ενισχύοντας την αναβλητικότητα και μειώνοντας το κίνητρο.
Τι μπορεί να βοηθήσει: Προσθέστε «μικρο-αυτονομία». Επιλέξτε τη σειρά των εργασιών, τον χώρο εργασίας ή αν θα κάνετε ένα μεγάλο ή μικρό κύκλο δουλειάς. Μετονομάστε τα καθήκοντα ώστε να αντικατοπτρίζουν την επιλογή σας να κάνετε κάτι. Πείτε «Επιλέγω να…» και αφιερώστε ένα μικρό καθημερινό διάλειμμα ελευθερίας – ακόμη και σύντομο – για να υπενθυμίσετε στο νευρικό σας σύστημα ότι έχετε ακόμα τον έλεγχο της καθημερινότητάς σας.
Τα «ανοικτά μέτωπα» που αφήσατε πριν τις διακοπές επανέρχονται
Οι διακοπές κάνουν παύση στην αδιάκοπη μικρο-εναλλαγή ανάμεσα σε email, συναντήσεις και καθήκοντα. Η επιστροφή ενεργοποιεί ξανά όλα αυτά τα «ανοικτά μέτωπα» που αφήσατε πριν φύγετε, και η τάση του εγκεφάλου να κολλάει σε ανολοκλήρωτες εργασίες κάνει κάθε κλικ να μοιάζει πιο δύσκολο. Η υπερφόρτωση δεν προέρχεται τόσο από τον όγκο της εργασίας, όσο από τις συνεχείς παύσεις στη δουλειά.
Τι μπορεί να βοηθήσει: Χρησιμοποιήστε μια πιο «ενιαία» προσέγγιση. Επεξεργαστείτε τα πάντα μία φορά σε τρεις κατηγορίες – διαγραφή/αναβολή, κάντε το σε δύο λεπτά ή προγραμματίστε το. Δεσμεύστε χρόνο για μια εργασία υψηλής αξίας πριν απαντήσετε σε μη επείγοντα θέματα, και ομαδοποιήστε την επικοινωνία σε δύο συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα για να μειώσετε το κόστος της εναλλαγής.
Η ρουτίνα μπορεί να περιορίζει την αυτο-ταυτότητα, προκαλώντας αναβλητικότητα
Ο ελεύθερος χρόνος διευρύνει την ταυτότητα – ταξιδιώτης, φίλος, αναγνώστης – ενώ η ρουτίνα την περιορίζει στον ρόλο του εργαζόμενου ή του φροντιστή. Αυτή η συρρίκνωση προκαλεί αντίσταση, καθώς μέρη του εαυτού που ένιωσαν πρόσφατα βαθιά ικανοποίηση δεν θέλουν να περάσουν στο παρασκήνιο μέχρι τις επόμενες καλοκαιρινές διακοπές. Το αποτέλεσμα είναι η αναβλητικότητα, η αποφυγή ή το ονειροπόλημα ως διακριτικές μορφές αντίδρασης.
Τι μπορεί να βοηθήσει: Διατηρήστε μία «ταυτότητα διακοπών» μέσα στην πρώτη εβδομάδα. Συνεχίστε μια μικρή συνήθεια που συνδέει την καθημερινότητά σας με τις διακοπές – πηγαίνετε για ένα γρήγορο μπάνιο, κάντε μια βόλτα χωρίς κάποιον σκοπό ή επιλέξτε ένα ωραίο εστιατόριο ή μια ταβέρνα για να δειπνήσετε – και ονοματίστε αυτή τη δραστηριότητα. Όταν νιώσετε ότι αναγνωρίζετε την ταυτότητα, θα νιώσετε ότι αποδέχεστε πιο εύκολα και τη ρουτίνα σας.
Ο στόχος πριν τις διακοπές ήταν η άδεια – Ο στόχος, όμως, έχει επιτευχθεί
Πριν τις διακοπές, το κίνητρο αυξάνεται καθώς πλησιάζει ο σαφής στόχος: η ημέρα της αναχώρησης. Μετά το ταξίδι, αυτός ο στόχος εξαφανίζεται, αφήνοντας τις εργασίες να μοιάζουν άσκοπες. Αυτό το κενό εξηγεί την πτώση της διάθεσης μετά τις διακοπές.
Τι μπορεί να βοηθήσει: Ορίστε βραχυπρόθεσμους, συγκεκριμένους στόχους με σαφή τέλος, όπως «ολοκλήρωση του Χ μέχρι την Παρασκευή». Κάντε τους στόχους ορατούς, ανταμείψτε τον εαυτό σας που τους ολοκληρώσατε και στη συνέχεια ορίστε τον επόμενο στόχο. Οι σύντομοι, εφικτοί στόχοι αποκαθιστούν την ορμή, δίνοντας στο κόπο μορφή και κατεύθυνση.
Πώς να κάνετε την επιστροφή στη ρουτίνα σας πιο ομαλή
«Αν έχετε κατηγορήσει ποτέ τον εαυτό σας επειδή δυσκολεύεστε να μπείτε στη ρουτίνα σας μετά από τις διακοπές, θέλω να πείτε μια πιο ευγενική ιστορία στον εαυτό σας: δεν αποτυγχάνετε να επανέλθετε. Βρίσκεστε σε μεταβατική περίοδο», είπε.
Τραυματισμοί ματιών στην παραλία: Πώς να προστατευτείτε και τι να κάνετε για να ανακουφιστείτε
- Αντιμετωπίστε αυτή τη μετάβαση σαν δεξιότητα.
- Δώστε στον εγκέφαλό σας κάτι να περιμένει και κάτι εύκολο να ξεκινήσει.
- Επαναδημιουργήστε τα ερεθίσματα.
- Σεβαστείτε το βιολογικό σας ρολόι.
- Επαναφέρετε την αυτονομία.
- Μειώστε τις εναλλαγές.
- Ανακάμψτε με πρόθεση.
- Διατηρήστε ένα κομμάτι του εαυτού σας από τις διακοπές μέσα στην εβδομάδα.
Πηγές: The Expert Editor, ScienceDirect, PMC, The Conversation, ResearchGate