Εξετάσεις χωρίς άγχος δεν υπάρχουν. Είναι όμως το άγχος ελεγχόμενο από τους μαθητές ή μήπως κατευθυνόμενο από τους γονείς;
Κατά την περίοδο των εξετάσεων οι περισσότεροι γονείς αρχίζουμε και συμπεριφερόμαστε λες και το παιδί μας είναι άρρωστο, δείχνοντας υπερβολική φροντίδα και ανησυχία. Αφήνουμε υποχρεώσεις και δουλειές στην άκρη, αλλάζουμε την καθημερινότητά μας γιατί «το παιδί δίνει εξετάσεις». Με αυτή όμως την υπερβολική συμπεριφορά, το μόνο που καταφέρνουμε είναι να κορυφώνουμε το άγχος, τόσο για τα παιδιά όσο και για εμάς.
Αγχώδης μαθητής: Τα συμπτώματα και το προφίλ του
Το άγχος δεν είναι εξ ορισμού αρνητικό, όπως το έχουμε οι περισσότεροι στο μυαλό μας. Πρόκειται για μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού όταν αντιμετωπίζει μία σημαντική συνθήκη. Αν μάλιστα το άγχος είναι ελεγχόμενο, μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη προσπάθεια και καλύτερη αυτοσυγκέντρωση.
Όταν όμως το άγχος ξεπεράσει τα όρια του φυσιολογικού, ακολουθούν συμπτώματα που καλό είναι εμείς οι γονείς να αναγνωρίζουμε:
- Σωματικά συμπτώματα: ιδρώτας, τρέμουλο, δύσπνοια, πονοκέφαλος, ναυτία και διάρροια, συχνοουρία, και σε σπανιότερες περιπτώσεις κρίσεις πανικού.
- Συναισθηματικά συμπτώματα: θυμός, αίσθημα ανημποριάς, φόβου, απελπισίας.
- Συμπεριφορικά – Γνωστικά συμπτώματα: Αρνητικές σκέψεις που οδηγούν σε δυσκολίες συγκέντρωσης, άσκοπη σύγκριση με τους συμμαθητές του.
Ο αγχώδης μαθητής αντιλαμβάνεται τις εξετάσεις ως ένα απειλητικό γεγονός. Αυτή η αίσθηση της απειλής προκαλεί άγχος που διαταράσσει τη λειτουργία της προσοχής, της συγκέντρωσης και της μνήμης. Αποτέλεσμα; Οι επιδόσεις του να είναι εξαιρετικά χαμηλές. Περισσότερο ευάλωτα είναι τα παιδιά που είναι γενικά αγχώδη, που δεν έχουν προετοιμαστεί επαρκώς, εκείνα που είχαν μια δυσάρεστη εμπειρία εξετάσεων στο παρελθόν, και τα τελειομανή παιδιά.
Τα 3 είδη φόβου που προκαλούν άγχος
Το παθολογικό άγχος των εξετάσεων συνδέεται:
1. Με τον φόβο της αποτυχίας του μαθητή.
2. Με τον φόβο αναβίωσης μιας προηγούμενης κακής εμπειρίας
3. Με τον φόβο της διάψευσης των προσωπικών του προσδοκιών αλλά και των προσδοκιών των γονιών του.
Οι υψηλές προσδοκίες των γονιών
Η πίεση που ασκείται στα παιδιά να επιτύχουν στις σχολικές εξετάσεις είναι πολλές φορές υπερβολική. «Διάβασε τώρα γιατί θα έχεις κενά και δεν θα πετύχεις σε λίγα χρόνια στις Πανελλήνιες» λέμε συχνά στα παιδιά μας. Τι συμβαίνει όμως όταν εμπλεκόμαστε υπερβολικά στην ακαδημαϊκή πορεία των παιδιών μας; Τα παιδιά:
- Δεν μαθαίνουν να αναπτύσσουν στρατηγικές και εσωτερικό κίνητρο.
- Δεν καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν την αποτυχία.
- Δεν αποκτούν ανθεκτικότητα στις δύσκολες καταστάσεις.
Η ευθύνη του εκπαιδευτικού συστήματος
Σίγουρα μέρος της ευθύνης για το υπερβολικό άγχος των εξετάσεων φέρει το εκπαιδευτικό σύστημα. Προωθείται κατά κόρον η αποστήθιση και όχι η κριτική σκέψη, οι μη άριστοι μαθητές περιθωροποιούνται, τα παιδιά έχουν ελάχιστο ελεύθερο χρόνο ανάμεσα στα διαβάσματα για το σχολείο, το φροντιστήριο, τις ξένες γλώσσες.
Η εφηβεία αναβάλλεται μέχρι νεωτέρας
Το αποτέλεσμα της πίεσης που δέχονται τα παιδιά οδηγεί στη μετάθεση της εφηβείας. Τα εφηβικά στάδια δεν βιώνονται φυσιολογικά, σε μια περίοδο της ζωής τους που οι έφηβοι θα έπρεπε να είναι ανέμελοι, να χαίρονται την καθημερινότητά τους προχωρώντας με ηρεμία προς την ενηλικίωση. Αυτό κάνει τα παιδιά που θα επιτύχουν σε μια σχολή να ζουν τα περίφημα «φοιτητικά χρόνια», βγάζοντας όλα τα απωθημένα για μια ανέμελη ζωή, μη επικεντρώνοντας στη μάθηση και τις σπουδές τους.
4 SOS συμβουλές για τους γονείς
Είναι βέβαιο ότι οι γονείς θέλουμε το καλύτερο για το παιδί μας, και αυτό σίγουρα δεν είναι το άγχος και η συναισθηματική ανεπάρκεια. Ακολουθούν 4 συμβουλές που θα βοηθήσουν και εσάς και τον παιδί να βιώσει φυσιολογικά την περίοδο των εξετάσεων.
1. Μην πιέζετε το παιδί σας να διαβάσει. Εκείνο ξέρει καλά πόση ώρα πρέπει να αφιερώσει στη μελέτη του. Σε κάθε περίπτωση, η πίεση όχι μόνο δεν βοηθά αλλά μπορεί να φέρει αντίδραση, αρνητικό κλίμα στο σπίτι, και συγκρούσεις.
2. Μην λέτε στα παιδιά σας «Χαλάρωσε, μην αγχώνεσαι». Τα παιδιά αναγνωρίζουν την κοινοτυπία πίσω από αυτή τη φράση καθησυχασμού, και δεν βοηθά.
3. Ενθαρρύνετε το παιδί με λογικά επιχειρήματα που του υπενθυμίζουν τη μέχρι τώρα απόδοσή του ή την προσπάθειά του. Πείτε του, για παράδειγμα: «Βλέπω ότι χρησιμοποιείς μια αποτελεσματική μέθοδο στο διάβασμά σου. Μπράβο!».
Και το κυριότερο:
4. Να θυμάστε πάντα η σχολική επίδοση του παιδιού σας δεν συνδέεται γραμμικά με την ευτυχία. (Αυτό είναι ίσως και το κυριότερο να συγκρατήσετε, έστω κι αν το μάθετε παπαγαλία!).