Πολλοί συγχέουν τα πρώιμα σημάδια της άνοιας με τη φυσιολογική γήρανση με αποτέλεσμα να εξελίσσεται η νόσος, καθώς παραμένουν αδιάγνωστοι. Ποια είναι αυτά τα συμπτωμάτων και πώς μπορούν να οδηγήσουν σε καλύτερη διαχείριση της πάθησης;
Οι αλλαγές στην όραση που είναι σημάδι άνοιας – Πώς το βλέμμα προδίδει τον κίνδυνο
Αλτσχάιμερ και άνοια: Αιτίες και παράγοντες κινδύνου – Ποια είναι τα πρώιμα συμπτώματα;
Η άνοια και η νόσος Αλτσχάιμερ είναι πολύπλοκες καταστάσεις που επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες, με πρόσφατες έρευνες να ρίχνουν όλο και περισσότερο φως στα πιθανά αίτια. Μελέτες δείχνουν ότι όσοι βιώνουν ψυχικές προκλήσεις – ειδικά όταν συνυπάρχουν πολλές – διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν γνωστική έκπτωση και νόσο Αλτσχάιμερ αργότερα στη ζωή. Ποιοι είναι οι παράγοντες και ποια τα πρώιμα συμπτώματα αυτής της νευροεκφυλιστικής διαταραχής;
Αιτίες της άνοιας και της νόσου Αλτσχάιμερ
Σύμφωνα με μελέτη του 2023 με τίτλο «Stress, depression, and risk of dementia – a cohort study in the total population between 18 and 65 years old in Region Stockholm», τα άτομα ηλικίας 18–65 ετών με χρόνιο στρες είχαν περίπου 2,5 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν νόσο Αλτσχάιμερ, ενώ εκείνα με κατάθλιψη είχαν παρόμοιο κίνδυνο ~2,3 φορές υψηλότερο — και αν κάποιος είχε και τα δύο, ο κίνδυνος αυξανόταν περίπου 4 φορές.
Άλλες πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η νόσος Αλτσχάιμερ και η άνοια προκαλούνται από πολλούς παράγοντες που λειτουργούν ταυτόχρονα, και οι επιστήμονες ανακαλύπτουν νέους τρόπους πρόβλεψης και πρόληψης:
- Οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις «ξυπνούν» ιούς: Εργαστηριακά αναπτυγμένοι «μίνι-εγκέφαλοι» δείχνουν ότι ήπιοι κρανιακοί τραυματισμοί μπορούν να ενεργοποιήσουν τον κρυμμένο ιό του έρπητα (HSV‑1), προκαλώντας φλεγμονή στον εγκέφαλο και σημάδια Αλτσχάιμερ όπως πλάκες και νευροϊνιδιακά πλέγματα.
- Οι ιοί αυξάνουν τον κίνδυνο: Αν ο ιός HSV‑1 επανενεργοποιείται συχνά, μπορεί σχεδόν να διπλασιάσει τον κίνδυνο άνοιας. Δοκιμές με αντιιικά όπως η βαλακυκλοβίρη μείωσαν τη φλεγμονή και τη βλάβη.
- Έξυπνα εργαλεία DNA: Νέα μέθοδος τεχνητής νοημοσύνης που ονομάζεται εξετάζει ολόκληρο το DNA ενός ατόμου για να εντοπίσει τον κίνδυνο Αλτσχάιμερ. Έχει ακρίβεια περίπου 67% και εντοπίζει τόσο γνωστά όσο και νέα γονίδια κινδύνου.
- Τι σημαίνει αυτό: Οι ειδικοί ενδέχεται να χρησιμοποιούν αντιιικά μετά από τραυματισμούς στο κεφάλι, να εφαρμόζουν αντιφλεγμονώδη φάρμακα και να αξιοποιούν γενετικούς ελέγχους βασισμένους στην τεχνητή νοημοσύνη για έγκαιρη πρόληψη της άνοιας.
Διατροφή και άνοια: Ποιες τροφές προστατεύουν τον εγκέφαλο έως και 80%
Πρώιμα σημάδια της νόσου Αλτσχάιμερ
Τα προβλήματα μνήμης είναι ένα ευρέως γνωστό σύμπτωμα της νόσου Αλτσχάιμερ – της πιο συχνής μορφής άνοιας – ωστόσο υπάρχουν και άλλες «εμφανείς» αλλαγές που μπορεί επίσης να αποτελούν πρώιμους δείκτες. Το NHS αναφέρει ότι τα προβλήματα μνήμης που σχετίζονται με την προοδευτική εγκεφαλική νόσο μπορεί να οδηγήσουν στο να χάνει κανείς αντικείμενα, να ξεχνάει ονόματα και τοποθεσίες και να δυσκολεύεται να βρει τη σωστή λέξη για πράγματα.
Το να ξεχνά κάποιος πρόσφατες συνομιλίες και να κάνει επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις είναι επίσης σημάδια γνωστικής έκπτωσης, όπως και η κακή κρίση, η αυξημένη αναποφασιστικότητα και η μεγαλύτερη διστακτικότητα στο να δοκιμάσει νέες εμπειρίες. Υπήρχαν επίσης «συχνά σημάδια αλλαγών στη διάθεση», σύμφωνα με το NHS. Αυτά περιλάμβαναν αυξημένο άγχος και περιόδους σύγχυσης.
«Τα συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ εξελίσσονται αργά μέσα σε αρκετά χρόνια», δήλωσε το NHS, σύμφωνα με το Surrey Live. Περισσότερα συμπτώματα εμφανίζονται στα μέσα στάδια της νόσου, καθώς επηρεάζονται περισσότερες περιοχές του εγκεφάλου από την ανώμαλη συσσώρευση πρωτεϊνών. Προβλήματα αποπροσανατολισμού εκδηλώνονται ως αδυναμία αναγνώρισης της ώρας και της ημέρας και περιπλάνηση επειδή κάποιος είναι χαμένος.
Μέσα και προχωρημένα στάδια: Συμπτώματα και διαθέσιμες θεραπείες
Ο ύπνος μπορεί επίσης να διαταραχθεί, με τους πάσχοντες να βιώνουν οπτικές και ακουστικές ψευδαισθήσεις, και αυταπάτες που οδηγούν το άτομο σε διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις. Άλλες αλλαγές στη διάθεση μπορεί να περιλαμβάνουν κατάθλιψη, απογοήτευση και αναστάτωση. «Σε αυτό το στάδιο, κάποιος με νόσο Αλτσχάιμερ συνήθως χρειάζεται υποστήριξη για να τον βοηθήσει στην καθημερινή του ζωή», πρόσθεσε το NHS.
Η υποστήριξη μπορεί να αναζητηθεί μόλις εντοπιστεί η πάθηση, συμπεριλαμβανομένης της φαρμακευτικής αγωγής που μπορεί προσωρινά να μειώσει τα συμπτώματα για να βοηθήσει κάποιον να ζήσει πιο άνετα για κάποιο διάστημα.
Άνοια: Μειώστε τον κίνδυνο με τρεις απλές ασκήσεις στο γραφείο
«Η δονεπεζίλη, η γκαλανταμίνη και η ριβαστιγμίνη μπορούν να συνταγογραφηθούν για άτομα με πρώιμο έως μέσο στάδιο της νόσου Αλτσχάιμερ», ανέφερε το NHS. Τα φάρμακα λειτουργούν αυξάνοντας το επίπεδο της ακετυλοχολίνης στον εγκέφαλο, για να βοηθήσουν τα νευρικά κύτταρα να επικοινωνούν μεταξύ τους.
Πηγές: Birmingham Live, University of Oxford, ScienceDirect, ARXIV, Frontiers, BMC