Ακόμη και καθώς η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται πιο γρήγορη και πιο ισχυρή, ο εγκέφαλός μας διατηρεί ένα κρίσιμο πλεονέκτημα. Νέα έρευνα δείχνει ότι αυτή η ικανότητα είναι το στοιχείο που εξακολουθεί να επιτρέπει στον εγκέφαλό μας να ξεπερνά την τεχνητή νοημοσύνη.
Γιατί παραμένουμε πιο έξυπνοι από την τεχνητή νοημοσύνη;
Παρά τη ραγδαία πρόοδο στην τεχνητή νοημοσύνη, ο ανθρώπινος εγκέφαλος εξακολουθεί να υπερέχει των υπολογιστών όταν πρόκειται για τη μεταφορά δεξιοτήτων και τη μάθηση σε διαφορετικά καθήκοντα. Νέα μελέτη με επικεφαλής το Princeton University βοηθά να δωθεί εξήγηση στο γιατί, χρησιμοποιώντας δεδομένα εγκεφάλου από rhesus macaques – ζώα που σχετίζονται στενά με τον άνθρωπο – τα οποία κλήθηκαν να αναγνωρίσουν σχήματα και χρώματα σε μια οθόνη, ενώ οι ερευνητές παρακολουθούσαν επικαλυπτόμενη εγκεφαλική δραστηριότητα.
Τα ευρήματα δείχνουν ότι ο εγκέφαλος βασίζεται σε επαναχρησιμοποιήσιμες ομάδες νευρώνων, τις οποίες οι επιστήμονες περιγράφουν ως «γνωστικά Lego», που μπορούν να επαναπροσαρμοστούν και να ανασυνδυαστούν για νέα καθήκοντα, αποκαλύπτοντας ένα επίπεδο ευελιξίας που τα σημερινά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης εξακολουθούν να μην διαθέτουν. «Τα πιο προηγμένα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να φτάσουν σε ανθρώπινη ή ακόμη και υπερανθρώπινη απόδοση σε μεμονωμένα καθήκοντα, όμως δυσκολεύονται να μάθουν και να εκτελέσουν πολλά διαφορετικά καθήκοντα», εξηγεί ο νευροεπιστήμονας Tim Buschman από το Princeton University, σύμφωνα με το Science Alert.
Τι κάνει τον εγκέφαλό μας ευέλικτο; Γιατί μπορούμε να επαναχρησιμοποιούμε γνώση και δεξιότητες σε διαφορετικές συνθήκες;
Ο εγκέφαλός μας είναι ευέλικτος επειδή δεν μαθαίνει κάθε νέο καθήκον από το μηδέν. Αντίθετα, επαναχρησιμοποιεί και ανασυνδυάζει υπάρχοντα νοητικά «δομικά στοιχεία», επιτρέποντας στις δεξιότητες και τις γνώσεις που αποκτήθηκαν σε μία κατάσταση να μεταφέρονται σε μια άλλη.
Σύμφωνα με άρθρο του 2025 με τίτλο “The neuroplastic brain: current breakthroughs and emerging frontiers”, ο εγκέφαλος παραμένει ικανός να αλλάζει και να αναδιοργανώνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, επιτρέποντας τη μάθηση, την προσαρμογή και την αποκατάσταση μετά από τραυματισμό. Το άρθρο διαπιστώνει ότι αυτή η ευελιξία καθοδηγείται από αλλαγές στις νευρωνικές συνάψεις και στη δομή του εγκεφάλου και αναδεικνύει νέες κατευθύνσεις για τη χρήση της νευροπλαστικότητας με στόχο την υποστήριξη της υγείας του εγκεφάλου και της θεραπείας.
Άλλη πρόσφατη έρευνα στη νευροεπιστήμη δείχνει ότι αυτή η ευελιξία προέρχεται από κοινά εγκεφαλικά πρότυπα, συστήματα ελέγχου που κατευθύνονται από στόχους και την ικανότητα να μαθαίνουμε γενικούς κανόνες που λειτουργούν σε διαφορετικά πλαίσια.
Η εκμάθηση νέων δεξιοτήτων ενισχύει τον εγκέφαλο – Πώς να το κάνουμε;
Ο εγκέφαλός μας επαναχρησιμοποιεί νοητικά μπλοκ πληροφοριών και δεξιοτήτων, σύμφωνα με νέα έρευνα
«Διαπιστώσαμε ότι ο εγκέφαλος είναι ευέλικτος επειδή μπορεί να επαναχρησιμοποιεί στοιχεία της νόησης σε πολλά διαφορετικά καθήκοντα. Συνδυάζοντας αυτά τα “γνωστικά Lego”, ο εγκέφαλος μπορεί να δημιουργεί νέα καθήκοντα». Τα ζώα έπρεπε να διακρίνουν μεταξύ σχημάτων και χρωμάτων σε τρία ξεχωριστά αλλά συναφή καθήκοντα, τα οποία απαιτούσαν από τα ζώα να μαθαίνουν συνεχώς και να εφαρμόζουν όσα γνώριζαν από το ένα καθήκον στο επόμενο.
Τα γνωστικά Lego που εντόπισαν οι ερευνητές ήταν συγκεντρωμένα στον προμετωπιαίο λοβός του εγκεφάλου. Η περιοχή αυτή συνδέεται με ανώτερες γνωστικές λειτουργίες – την επίλυση προβλημάτων, τον σχεδιασμό και τη λήψη αποφάσεων – και φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στη γνωστική ευελιξία. Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι, όταν ορισμένα γνωστικά μπλοκ δεν ήταν απαραίτητα, η δραστηριότητά τους μειωνόταν, γεγονός που δείχνει ότι ο εγκέφαλος μπορεί να «αρχειοθετεί» τα νευρωνικά Lego που δεν χρειάζεται άμεσα, ώστε να εστιάζει καλύτερα στο εκάστοτε καθήκον.
«Σκέφτομαι ένα γνωστικό μπλοκ σαν μια συνάρτηση σε ένα πρόγραμμα υπολογιστή», λέει ο Buschman. «Ένα σύνολο νευρώνων μπορεί να διακρίνει το χρώμα και η έξοδός του να χαρτογραφείται σε μια άλλη συνάρτηση που οδηγεί σε μια ενέργεια. Αυτή η οργάνωση επιτρέπει στον εγκέφαλο να εκτελεί ένα καθήκον εκτελώντας διαδοχικά κάθε επιμέρους στοιχείο του». Αυτό εξηγεί πώς οι πίθηκοι και πιθανώς οι άνθρωποι μπορούν να προσαρμόζονται σε προκλήσεις και καθήκοντα που δεν έχουν ξαναδεί και να χρησιμοποιούν υπάρχουσα γνώση για να τα αντιμετωπίσουν – κάτι με το οποίο η τεχνητή νοημοσύνη στη σημερινή της μορφή δυσκολεύεται.
Σε μεταγενέστερο στάδιο, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα ευρήματά τους θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην εκπαίδευση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης ώστε να γίνουν πιο προσαρμοστικά σε νέα καθήκοντα. Το έργο τους θα μπορούσε επίσης να αποδειχθεί χρήσιμο στην ανάπτυξη θεραπειών για νευρολογικές και ψυχιατρικές ιατρικές παθήσεις, όπου οι άνθρωποι δυσκολεύονται να εφαρμόσουν δεξιότητες σε νέα περιβάλλοντα.
Προς το παρόν, αυτά τα γνωστικά Lego δείχνουν, σε θεμελιώδες επίπεδο, ότι ο εγκέφαλός μας είναι πιο ευέλικτος και προσαρμοστικός από τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης, τα οποία εμφανίζουν το λεγόμενο catastrophic forgetting – μια αδυναμία που σημαίνει ότι τα νευρωνικά δίκτυα δεν μπορούν να μαθαίνουν διαδοχικά καθήκοντα χωρίς να ξεχνούν πώς να εκτελούν το προηγούμενο για το οποίο εκπαιδεύτηκαν. Αν και η εναλλαγή καθηκόντων δεν είναι ακριβώς ευεργετική για τον εγκέφαλό μας, η εφαρμογή όσων γνωρίζουμε από ένα καθήκον σε ένα άλλο μπορεί να αποτελέσει μια χρήσιμη συντόμευση.
«Αν ο εγκέφαλος μπορεί να επαναχρησιμοποιεί αναπαραστάσεις και υπολογισμούς σε διαφορετικά καθήκοντα, όπως δείχνουν τα αποτελέσματά μας, τότε αυτό θα μπορούσε να επιτρέπει την ταχεία προσαρμογή στις αλλαγές του περιβάλλοντος, είτε μέσω της μάθησης της κατάλληλης αναπαράστασης του καθήκοντος μέσω ανατροφοδότησης ανταμοιβής είτε μέσω της ανάκλησής της από τη μακροπρόθεσμη μνήμη», καταλήγουν οι ερευνητές.
Πηγές: ScienceAlert, Nature, ScienceDirect, Nature, ScienceDirect