Μια νέα θεραπεία που αναπτύχθηκε από επιστήμονες στη Βαρκελώνη και το Όρεγκον μπορεί να μειώσει την «κακή» χοληστερίνη σχεδόν κατά το ήμισυ — χωρίς στατίνες ή τις συνήθεις παρενέργειές τους. Η μέθοδος αυτή βοηθάει τα κύτταρα να απομακρύνουν πιο αποτελεσματικά τη χοληστερίνη και να προστατεύουν τις αρτηρίες.
Νέα μέθοδος μπορεί να μειώσει την «κακή» χοληστερίνη χωρίς παρενέργειες – Νέα μελέτη
Όταν η χοληστερίνη στο αίμα αυξάνεται υπερβολικά, μπορεί να οδηγήσει σε υπερχοληστεριναιμία – μια κατάσταση που απειλεί τις αρτηρίες και συνολικά την καρδιαγγειακή υγεία. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης και το Πανεπιστήμιο του Όρεγκον ανέπτυξαν ένα νέο θεραπευτικό εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει στη ρύθμιση των επιπέδων της χοληστερίνης και να ανοίξει νέες δυνατότητες για την πρόληψη της αθηροσκλήρωσης – της νόσου που προκαλείται από την εναπόθεση λιπαρών ουσιών στα τοιχώματα των αρτηριών.
Η στρατηγική τους μπλοκάρει τη δραστηριότητα της πρωτεΐνης PCSK9 – μιας πρωτεΐνης που ρυθμίζει την LDL χοληστερόλη, γνωστή και ως «κακή» χοληστερίνη – χρησιμοποιώντας PPRHs, μόρια που βοηθούν τα κύτταρα να απορροφούν περισσότερη χοληστερίνη και να εμποδίζουν τη συσσώρευσή της στις αρτηρίες, χωρίς τις παρενέργειες που συχνά σχετίζονται με τις στατίνες. Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Biochemical Pharmacology, πραγματοποιήθηκε υπό την ηγεσία των Carles J. Ciudad και Verònica Noé σε συνεργασία με την Nathalie Pamir, με χρηματοδότηση από το Υπουργείο Επιστήμης, Καινοτομίας και Πανεπιστημίων της Ισπανίας (MICINN) και το Αμερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας (NIH).
Τρέχουσες θεραπείες για τη χοληστερίνη
Οι θεραπείες για τη χοληστερίνη εξελίσσονται ραγδαία, και η πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι η μείωση της LDL χοληστερόλης παραμένει ο πιο σημαντικός στόχος – ωστόσο οι γιατροί διαθέτουν πλέον περισσότερα εργαλεία πέρα από τις στατίνες. Σύμφωνα με μελέτη του 2025 με τίτλο «The Role of Non-Statin Lipid Lowering Therapies to Reduce ASCVD Events in Primary Prevention», διάφορες θεραπείες χωρίς στατίνες μπορεί να μειώσουν με ασφάλεια την LDL χοληστερόλη και να μειώσουν τον κίνδυνο καρδιοπάθειας σε άτομα που δεν έχουν ακόμη εμφανίσει καρδιαγγειακό επεισόδιο.
Η μελέτη τονίζει επίσης πως αυτά τα φάρμακα δεν χρησιμοποιούνται ακόμα επαρκώς – και πως η επίτευξη των συνιστώμενων επιπέδων LDL χοληστερόλης είναι πιο σημαντική από την επιλογή του συγκεκριμένου φαρμάκου που να μην ανήκει στην κατηγορία των στατινών. Οι νέες κατευθυντήριες οδηγίες και έρευνες του 2025 δίνουν έμφαση στη συνδυαστική θεραπεία, στις εναλλακτικές επιλογές για όσους δεν ανέχονται υψηλές δόσεις στατινών, και στον ενισχυτικό ρόλο ορισμένων λειτουργικών τροφίμων.
5 σημάδια ότι μπορεί να έχετε χοληστερίνη και πρέπει να κάνετε λιπιδαιμικό έλεγχο
Βασικά σημεία:
- Νέες οδηγίες ESC/EAS 2025 τονίζουν τη σημασία των στόχων LDL χοληστερόλης και της χρήσης επιπλέον φαρμάκων όταν οι στατίνες δεν επαρκούν.
- Μεγάλη μελέτη του JAMA Cardiology διαπίστωσε ότι ένας συνδυασμός μέτριας δόσης στατίνης με εζετιμίμπη έχει παρόμοια αποτελεσματικότητα με ισχυρές στατίνες, με λιγότερες παρενέργειες όπως ο αυξημένος κίνδυνος διαβήτη.
- Οι ανασκοπήσεις του 2025 δείχνουν αυξανόμενη χρήση μη στατινικών φαρμάκων (όπως αναστολείς PCSK9 και νέες ενώσεις) για μεγαλύτερες μειώσεις της LDL.
- Έρευνα για λειτουργικά τρόφιμα, όπως οι φυτοστερόλες και τα εμπλουτισμένα γαλακτοκομικά, δείχνει ότι μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της χοληστερίνης μέσω της διατροφής, χωρίς όμως να αντικαθιστούν τη φαρμακευτική αγωγή.
Η νέα θεραπεία στοχεύει την πρωτεΐνη PCSK9
Η PCSK9 (proprotein convertase subtilisin/kexin type 9) θεωρείται πλέον ένας από τους σημαντικότερους στόχους για τη θεραπεία της υψηλής χοληστερίνης και την προστασία της καρδιάς. Αυτό το ένζυμο προσκολλάται σε υποδοχείς στην επιφάνεια των κυττάρων που κανονικά δεσμεύουν την LDL χοληστερόλη. Όταν η PCSK9 συνδεθεί με αυτούς τους υποδοχείς, μειώνεται ο αριθμός τους. Ως αποτέλεσμα, περισσότερη LDL χοληστερόλη παραμένει στην κυκλοφορία του αίματος, αυξάνοντας τον κίνδυνο υπερχοληστεριναιμίας.
Η ερευνητική ομάδα ανέπτυξε μια νέα τεχνική με χρήση PPRHs για να σταματήσει η μεταγραφή συγκεκριμένων γονιδίων – δηλαδή, να «απενεργοποιηθούν» τα γονίδια. Στη συγκεκριμένη μελέτη, τα PPRHs χρησιμοποιήθηκαν για να μπλοκάρουν το γονίδιο PCSK9. Αυτό οδήγησε σε αύξηση των υποδοχέων LDL (LDLR) και σε βελτιωμένη απορρόφηση χοληστερίνης από τα κύτταρα. Μέσω αυτού του μηχανισμού, μειώνονται τα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα, περιορίζοντας τον κίνδυνο δημιουργίας λιπώδους πλάκας στις αρτηρίες.
Τι είναι τα polypurine reverse-Hoogsteen hairpins (PPRHs) και πώς λειτουργούν
Τα PPRHs είναι μονόκλωνα μόρια DNA (ολιγονουκλεοτίδια) που μπορούν να δεσμεύονται με ακρίβεια σε συμπληρωματικές αλληλουχίες DNA ή RNA. Στην παρούσα έρευνα, δύο συγκεκριμένα PPRHs – τα HpE9 και HpE12 – αποδείχθηκε για πρώτη φορά ότι μειώνουν τα επίπεδα RNA και πρωτεΐνης της PCSK9, ενώ ταυτόχρονα αυξάνουν τα επίπεδα LDLR.
«Συγκεκριμένα, ένα από τα σκέλη κάθε αλυσίδας των HpE9 και HpE12 πολυπουρινών δεσμεύεται ειδικά με πολυπυριμιδινικές αλληλουχίες των εξονίων 9 και 12 του PCSK9, αντίστοιχα, μέσω δεσμών Watson-Crick», σημειώνει σύμφωνα με το Science Daily ο Ισπανός καθηγητής Carles J. Ciudad από το Τμήμα Βιοχημείας και Φυσιολογίας. Αυτή η σύνδεση εμποδίζει τη μεταγραφή του γονιδίου και αποτρέπει τη δράση της RNA πολυμεράσης ή άλλων παραγόντων μεταγραφής.
Η νέα θεραπευτική μέθοδος δοκιμάστηκε in vivo σε διαγονιδιακά ποντίκια που εκφράζουν το ανθρώπινο γονίδιο PCSK9. «Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι τόσο η HpE9 όσο και η HpE12 είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές σε κύτταρα HepG2. Η HpE12 μειώνει τα επίπεδα RNA της PCSK9 κατά 74% και τα επίπεδα πρωτεΐνης κατά 87%. Στην περίπτωση των διαγονιδιακών ποντικιών, μία μόνο ένεση HpE12 μειώνει τα επίπεδα PCSK9 στο πλάσμα κατά 50% και τα επίπεδα χοληστερίνης κατά 47% την τρίτη ημέρα», αναφέρει η καθηγήτρια Verònica Noé.
Θεραπευτικά ολιγονουκλεοτίδια με πολλά πλεονεκτήματα τα PPRH
Από τότε που η PCSK9 αναγνωρίστηκε ως βασικός στόχος για τη μείωση της χοληστερίνης, έχουν αναπτυχθεί πολλές στρατηγικές για τον περιορισμό ή την αναστολή της δραστηριότητάς της. Αυτές περιλαμβάνουν τη σίγαση γονιδίων με siRNA, αντικωδικά ολιγονουκλεοτίδια και τη μέθοδο CRISPR. Ανάμεσα στις τρέχουσες θεραπείες, ένα φάρμακο siRNA κατά της PCSK9 και τα μονοκλωνικά αντισώματα όπως τα evolocumab και alirocumab χρησιμοποιούνται ευρέως.
«Οι PPRHs, ειδικά η HpE12, είναι θεραπευτικά ολιγονουκλεοτίδια με πολλά πλεονεκτήματα – περιλαμβάνουν χαμηλό κόστος σύνθεσης, σταθερότητα και απουσία ανοσογονικότητας. Επιπλέον, μια τέτοια προσέγγιση με βάση τις PPRHs κατά της PCSK9 δεν οδηγεί σε παρενέργειες όπως οι μυοπάθειες που σχετίζονται με τη θεραπεία με στατίνες», καταλήγουν οι ειδικοί.
Πηγές: ScienceDaily, ScienceDirect, European Society of Cardiology, JAMA Cardiology, Spandidor Publications, MDPI, Springer Nature Link