Το σημείο στο οποίο μαζεύεται και αποθηκεύεται το λίπος στο σώμα μπορεί να δείχνει πιθανούς κινδύνους για την υγεία. Νέα έρευνα συμπεραίνει ότι η κατανομή του λίπους επηρεάζει με διαφορετικούς τρόπους τον κίνδυνο για καρκίνο και καρδιακή νόσο, επισημαίνοντας την ανάγκη για πιο ακριβείς δείκτες υγείας από τον δείκτη μάζας σώματος (BMI).
Απώλεια βάρους: 10 τροφές που μειώνουν το σωματικό λίπος κατά 2% σε έναν μήνα
Νέα μελέτη: Η κατανομή του λίπους στο σώμα μπορεί να δείξει τον κίνδυνο για καρκίνο και καρδιακά
Το σημείο όπου αποθηκεύεται το λίπος στο σώμα μπορεί να είναι εξίσου σημαντικό με την ποσότητά του όσον αφορά τον καρκίνο. Νέα διεθνής μελέτη με επικεφαλής το University of Bristol δείχνει ότι η κατανομή του λίπους – στα χέρια και τα πόδια, τον κορμό, και το σπλαχνικό λίπος γύρω από τα εσωτερικά όργανα – επηρεάζει τον κίνδυνο για καρκίνο με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου. Τα ευρήματα δείχνουν ότι υπάρχει ανάγκη για πιο ακριβείς μετρήσεις από τον δείκτη μάζας σώματος (BMI) για την αξιολόγηση των κινδύνων υγείας που σχετίζονται με την παχυσαρκία.
Το σημείο στο οποίο βρίσκεται το λίπος στο σώμα ως βιοδείκτης για την υγεία
Ο λιπώδης ιστός αποθηκεύεται σε διαφορετικά σημεία, και το πού ακριβώς συγκεντρώνεται αποτελεί ισχυρό βιοδείκτη για την υγεία. Το σπλαχνικό λίπος (γύρω από τα όργανα) προβλέπει έντονα τον καρδιομεταβολικό κίνδυνο, ενώ το υποδόριο λίπος (κάτω από το δέρμα) είναι πιο προστατευτικό, εφόσον μπορεί να επεκταθεί με υγιή τρόπο.
Σύμφωνα με δημοσίευση του 2025 με τίτλο «Epicardial adipose tissue features as a biomarker and therapeutic target in coronary artery disease», τα άτομα με στεφανιαία νόσο δεν είχαν περισσότερο ή πυκνότερο λίπος γύρω από την καρδιά σε σχέση με υγιή άτομα. Ωστόσο, το λίπος αυτό εμφάνισε αλλαγές στη δραστηριότητά του – με περισσότερη φλεγμονή και τροποποιημένα γονιδιακά σήματα (χαμηλότερη Apelin, υψηλότερη Resistin και μετάβαση προς προφλεγμονώδη ανοσοκύτταρα).
Νέες έρευνες δείχνουν ότι ο όγκος του λίπους αλλά και οι αναλογίες μεταξύ των σημείων αποθήκευσής του, η ποιότητα του ιστού και τα εκκρινόμενα σήματα μπορούν να θεωρηθούν σημαντικοί βιοδείκτες:
- Σπλαχνικό λίπος (VAT): Συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο διαβήτη, καρδιαγγειακών παθήσεων και λιπώδους ήπατος.
- Υποδόριο λίπος (SAT): Υγιέστερο απόθεμα – η αναλογία SAT/VAT προβλέπει τη μεταβολική υγεία.
- Αναλογίες αποθεμάτων: Υψηλός λόγος VAT/SAT σηματοδοτεί καρδιαγγειακό κίνδυνο.
- Νέοι βιοδείκτες: Υπογραφές λιπαρών οξέων, βαθμολογίες ίνωσης και εξωκυτταρικά κυστίδια που προέρχονται από λιπώδη ιστό αντικατοπτρίζουν τη δυσλειτουργία του ιστού.
- Εκτοπικό λίπος: Υπερβολικό λίπος σε ήπαρ, πάγκρεας, μύες και καρδιά αποτελεί δείκτη σοβαρής μεταβολικής ανισορροπίας.
Διαφορετικά είδη λίπους, διαφορετικός και ο κίνδυνος για καρκίνο
Οι επιστήμονες γνωρίζουν ήδη ότι η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο για πολλούς τύπους καρκίνου, αλλά οι περισσότερες αποδείξεις βασίζονται στον δείκτη BMI – ένα πρόχειρο εργαλείο που δεν μπορεί να διαχωρίσει το λίπος από τους μύες ούτε να δείξει πού αποθηκεύεται. Ενώ οι μελέτες για την καρδιά έχουν δείξει εδώ και καιρό ότι το σπλαχνικό λίπος είναι ιδιαίτερα επιβλαβές, το κατά πόσο ισχύει το ίδιο και για τον καρκίνο δεν ήταν σαφές.
Για να το διερευνήσει αυτό, η ομάδα του University of Bristol μελέτησε 12 τύπους καρκίνου που σχετίζονται με την παχυσαρκία – μεταξύ αυτών τον καρκίνο ενδομητρίου, ωοθηκών, μαστού, παχέος εντέρου, παγκρέατος, πολλαπλού μυελώματος, ήπατος, νεφρού (νεφρικών κυττάρων), θυρεοειδούς, χοληδόχου κύστης, οισοφάγου (αδενοκαρκίνωμα) και μηνιγγίωμα – θέτοντας το εξής απλό αλλά φιλόδοξο ερώτημα: «Μπορεί το λίπος σε διαφορετικά σημεία του σώματος να αλλάξει τον κίνδυνο για καρκίνο με διαφορετικούς τρόπους;»
Χρησιμοποιώντας Mendelian randomization – μια μέθοδο που αξιοποιεί γενετικές παραλλαγές που επηρεάζουν την αποθήκευση λίπους ως δείκτες δια βίου έκθεσης – οι ερευνητές έδειξαν ότι η κατανομή του λίπους έχει σημασία, αλλά διαφορετικά για κάθε καρκίνο.
Για κάποιους, η θέση του λίπους είναι πιο σημαντική από την ποσότητά του. Για άλλους, μεγαλύτερο ρόλο παίζει η συνολική ποσότητα λίπους – και σε μερικούς τύπους καρκίνου, και οι δύο παράγοντες είναι εξίσου σημαντικοί. Οι περιοχές του σώματος που επηρεάζουν τον κίνδυνο διαφέρουν επίσης ανάλογα με τον καρκίνο, υποδεικνύοντας διαφορετικές βιολογικές οδούς που συνδέουν το λίπος με την ανάπτυξη όγκων.
«Τα ευρήματα αυτά ενισχύουν τη διαμορφούμενη συναίνεση ότι ο δείκτης BMI, αν και χρήσιμος για πληθυσμιακές τάσεις, μπορεί να είναι υπερβολικά απλοϊκός για την αξιολόγηση των ατομικών κινδύνων υγείας», ανέφερε σύμφωνα με το Earth η κύρια συγγραφέας της μελέτης Emma Hazelwood, η οποία πραγματοποίησε το διδακτορικό της στο Bristol.
«Τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι δεν υπάρχει μια καθολική προσέγγιση για τον καρκίνο – κάτι που σημαίνει ότι η πρόληψη καρκίνου στα άτομα με παχυσαρκία θα μπορούσε να είναι πιο αποτελεσματική αν είναι εξατομικευμένη».
Παχυσαρκία και πρόληψη του καρκίνου
Ο δείκτης BMI μετρά το μέγεθος αλλά όχι το σχήμα – κάτι που σημαίνει ότι δύο άτομα με τον ίδιο δείκτη BMI μπορεί να έχουν πολύ διαφορετικούς σωματότυπους και άρα κινδύνους για την υγεία, ανάλογα με το αν φέρουν περισσότερο σπλαχνικό λίπος βαθιά στην κοιλιά ή περισσότερο υποδόριο λίπος κάτω από το δέρμα. Τα ευρήματα της μελέτης υποστηρίζουν τις πρόσφατες εκκλήσεις από κορυφαίους οργανισμούς για την παχυσαρκία να ξεπεραστεί ο BMI ως διαγνωστικό εργαλείο και να δοθεί έμφαση στη σύσταση του σώματος και την κατανομή του λίπους.
Αν συγκεκριμένα αποθέματα λίπους αυξάνουν τον κίνδυνο για ορισμένους καρκίνους, τότε οι στρατηγικές πρόληψης μπορούν να γίνουν πιο έξυπνες – χρησιμοποιώντας απεικονιστικές εξετάσεις, την αναλογία μέσης-ισχίων και νέους δείκτες αίματος για τον εντοπισμό ατόμων που μπορεί να ωφεληθούν περισσότερο από εξατομικευμένο έλεγχο ή πρώιμη παρέμβαση.
Οι θεραπείες για την παχυσαρκία – αλλαγές στον τρόπο ζωής, φάρμακα και επεμβάσεις – θα μπορούσαν τότε να αξιολογούνται όχι μόνο με βάση την απώλεια βάρους, αλλά και με βάση το πόσο αποτελεσματικά μειώνουν τα επιβλαβή αποθέματα λίπους. Η βιολογία παίζει βασικό ρόλο, καθώς οι ορμόνες, η φλεγμονή, η σηματοδότηση της ινσουλίνης και η ανοσολογική δραστηριότητα διαφέρουν μεταξύ των διαφόρων αποθεμάτων λίπους – κάτι που ενδέχεται να εξηγεί γιατί ο καρκίνος των ωοθηκών μπορεί να επηρεάζεται από ένα μοτίβο λίπους, ενώ ο καρκίνος του παχέος εντέρου από κάποιο άλλο.
«Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε τους βιολογικούς μηχανισμούς που στηρίζουν αυτές τις συνδέσεις – ειδικά το πώς και γιατί τα διαφορετικά αποθέματα λίπους επηρεάζουν την ανάπτυξη καρκίνου», δήλωσε η Emma Hazelwood. «Μακροπρόθεσμα, πρέπει να διερευνήσουμε το πώς οι θεραπείες για την παχυσαρκία – είτε βασίζονται στον τρόπο ζωής είτε σε φάρμακα – επηρεάζουν αυτές τις οδούς κινδύνου».
Το έργο, που βασίστηκε σε μεγάλα γενετικά σύνολα δεδομένων τα οποία περιλαμβάνουν κυρίως άτομα ευρωπαϊκής καταγωγής, αναδεικνύει την ανάγκη για επόμενες μελέτες σε πιο ποικίλους πληθυσμούς.
Το «θαυματουργό» λίπος που καίει θερμίδες και προάγει τη μακροζωία
«Αν και αυτό παραμένει βασικό, τα αυξανόμενα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι η σύσταση του σώματος – και ιδιαίτερα η κατανομή του λίπους στο σώμα – αποτελεί επίσης κρίσιμο παράγοντα. Με τη στήριξη των εξαιρετικών δωρητών μας, μπορέσαμε να χρηματοδοτήσουμε από κοινού την εξαιρετική ομάδα του University of Bristol, τα ευρήματα της οποίας θα βοηθήσουν να προχωρήσει αυτός ο συναρπαστικός τομέας προς πιθανές νέες στρατηγικές πρόληψης και θεραπειών για τον καρκίνο», τόνισε η Βρετανίδα Julia Panina από το World Cancer Research Fund, σύμφωνα με την ίδια πηγή.
Πηγές: Earth, Oxford Academic, Nature Scientific Reports, NPJ Metabolic Health and Disease, ScienceDirect, MDPI, PMC, BMC Public Health, ScienceDirect, Journal of Obesity & Metabolic Syndrome, PMC