Το βότανο της καλής ενέργειας μπορεί να μοιάζει με ένα τη μέντα, αλλά το φρέσκο άρωμα λεμονιού δείχνει ότι δεν είναι. Χρησιμοποιείται ανά τους αιώνες για τη χαλαρωτική δράση του. Σήμερα, προσελκύει το επιστημονικό ενδιαφέρον για τις καταπραϋντικές του ιδιότητες στη διάθεση, τον ύπνο, την πέψη και το δέρμα.
Ποιο είναι το βότανο της καλής ενέργειας και ποια τα οφέλη του για την υγεία
Αυτός ο φυλλώδης, πολυετής θάμνος — που χρησιμοποιείται από βοτανολόγους εδώ και αιώνες — έχει κερδίσει προσοχή για τις χαλαρωτικές και καταπραϋντικές του ιδιότητες. Η γιατρός εσωτερικής ιατρικής Manjaree Daw, MD, εξηγεί τα πιθανά οφέλη αυτού του βοτάνου και πώς να το χρησιμοποιήσετε με ασφάλεια.
Το μελισσόχορτο, γνωστό και ως Melissa officinalis, φυτρώνει ευρέως σε όλο τον κόσμο και περιλαμβάνεται σε πολλά συμπληρώματα που βρίσκονται στα φαρμακεία και τα καταστήματα υγιεινής διατροφής. «Πολλά φυτικά προϊόντα περιέχουν μελισσόχορτο», λέει η Dr. Daw σύμφωνα με το Cleveland Clinic. «Οι άνθρωποι λαμβάνουν το βότανο σε κάψουλες, χρησιμοποιούν τα αποξηραμένα φύλλα για να φτιάξουν τσάι ή εφαρμόζουν το αραιωμένο αιθέριο έλαιο στο δέρμα τους».
Τοπικές εφαρμογές του μελισσόχορτου
Το μελισσόχορτο (Melissa officinalis) μελετάται όλο και περισσότερο για τοπική χρήση, με πρώιμες έρευνες να υποδεικνύουν οφέλη για την προστασία του δέρματος, την καταπράυνση και την αντιγηραντική δράση. Σύμφωνα με ανασκόπηση του 2024 με τίτλο «Clinical Efficacy and Tolerability of Lemon Balm (Melissa officinalis L.) in Psychological Well-Being: A Review», μελέτες δείχνουν ότι το μελισσόχορτο μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του άγχους και της κακής διάθεσης, ενώ ενδέχεται επίσης να βελτιώνει τον ύπνο και τη συγκέντρωση. Η ανασκόπηση σημειώνει επίσης ότι το μελισσόχορτο γενικά είναι καλά ανεκτό, αλλά χρειάζονται περισσότερες ισχυρές κλινικές μελέτες.
Άλλες πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι τα εκχυλίσματα μελισσόχορτου μπορεί να βοηθούν στη μείωση του οξειδωτικού στρες, να υποστηρίζουν το κολλαγόνο και να προσφέρουν αντιβακτηριδιακή δράση, γεγονός που το καθιστά μια υποσχόμενη προσθήκη σε κρέμες ή τζελ — αν και απαιτούνται περισσότερες μελέτες σε ανθρώπους.
- Αντιρυτιδικές ιδιότητες: Μελέτη του 2025 διαπίστωσε ότι το εκχύλισμα μελισσόχορτου μπορεί να υποστηρίξει το κολλαγόνο και να μειώσει τον σχηματισμό ρυτίδων.
- Προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία (UV): Έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να βοηθήσει στην προστασία των κυττάρων του δέρματος από βλάβες σχετιζόμενες με την UVB ακτινοβολία και το οξειδωτικό στρες.
- Συνθέσεις με μορφή τζελ: Υδρογέλες με μελισσόχορτο έχουν παρουσιάσει καλή δραστικότητα σε εργαστηριακά πειράματα με κύτταρα δέρματος.
- Αντιβακτηριδιακή δράση: Παρουσιάζει αντιβακτηριδιακές και αντιμυκητιακές ιδιότητες που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν την υγεία του δέρματος.
Διατροφική αξία του μελισσόχορτου
Μία μερίδα 100 γραμμαρίων περιέχει:
- Θερμίδες: 330 kcal
- Συνολικά λιπαρά: 0 γρ.
- Κορεσμένα λιπαρά: 0 γρ.
- Τρανς λιπαρά: 0 γρ.
- Συνολικοί υδατάνθρακες: 73 γρ. (26% της ΣΗΠ)
- Καθαροί υδατάνθρακες: 62 γρ.
- Εδώδιμες ίνες: 10 γρ. (37% της ΣΗΠ)
- Συνολικά σάκχαρα: 0 γρ.
- Προστιθέμενα σάκχαρα: 0 γρ.
Μελισσόχορτο: Οφέλη για την υγεία
Το μελισσόχορτο είναι γνωστό για τις καταπραϋντικές του ιδιότητες στον εγκέφαλο και το σώμα, και έχει αντι-ιικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Τα πιθανά του οφέλη για την υγεία περιλαμβάνουν:
1. Βοηθά στην πέψη
Αν νιώθετε φούσκωμα ή δυσφορία στο έντερο, το μελισσόχορτο μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο βοήθημα. Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι το βότανο μπορεί να βοηθήσει στην καταπράυνση των σπασμών ή των κολικών στο γαστρεντερικό σύστημα, ανακουφίζοντας από ήπια στομαχικά προβλήματα.
«Πολλά φυτικά προϊόντα χωρίς ιατρική συνταγή για την πέψη περιέχουν μελισσόχορτο», σημειώνει η Dr. Daw. «Αυτά τα προϊόντα μπορούν να προσφέρουν ανακούφιση από περιστασιακό φούσκωμα ή δυσπεψία. Συχνά, περιέχουν επίσης τζίντζερ, μέντα και άλλα βότανα, γι’ αυτό να διαβάζετε τα συστατικά για να γνωρίζετε τι ακριβώς καταναλώνετε».
Αν έχετε συχνά πεπτικά προβλήματα που δεν ανταποκρίνονται σε συντηρητικές θεραπείες, όπως κοιλιακό πόνο ή γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, μην βασίζεστε στο μελισσόχορτο ως λύση. «Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας για να εντοπίσετε την αιτία τυχόν χρόνιων προβλημάτων του πεπτικού και να λάβετε την κατάλληλη θεραπεία», συμβουλεύει η ειδικόυ του Cleveland Clinic.
Το βότανο των τελετουργικών που μπορεί να μειώσει τον πόνο από αρθρίτιδα και να ρυθμίσει το σάκχαρο
2. Ενισχύει τη λειτουργία του εγκεφάλου
Ποιος δεν χρειάζεται λίγη ώθηση όταν νιώθει κουρασμένος ή δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί; Αφήστε τον καφέ στην άκρη και δοκιμάστε λίγο μελισσόχορτο. Μικρή μελέτη σε ανθρώπους διαπίστωσε ότι το μελισσόχορτο βελτίωσε τη διάθεση και τις γνωστικές ικανότητες (σκέψη, μνήμη). Οι συμμετέχοντες κατανάλωσαν εκχύλισμα μελισσόχορτου και στη συνέχεια εκτέλεσαν διάφορα τεστ στον υπολογιστή, όπως προβλήματα μνήμης και μαθηματικά.
«Αυτό το βότανο μπορεί να δείχνει προοπτικές ως ενισχυτικό γνωστικής λειτουργίας, αλλά χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να διαπιστωθεί πώς ακριβώς λειτουργεί», διευκρινίζει η Dr. Daw. «Προς το παρόν, δοκιμάστε να πιείτε ένα φλιτζάνι τσάι με μελισσόχορτο όταν θέλετε να συγκεντρωθείτε και δείτε αν σας βοηθά».
3. Καταπραΰνει το άγχος
Ένα από τα πιο γνωστά αποτελέσματα του μελισσόχορτου είναι η ικανότητά του να καταπολεμά το στρες και το άγχος. Εργαστηριακή μελέτη δείχνει ότι η λήψη εκχυλίσματος μελισσόχορτου μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα του GABA (γαμμα-αμινοβουτυρικό οξύ), ενός νευροδιαβιβαστή με χαλαρωτική δράση. Η ίδια μελέτη για τη λειτουργία του εγκεφάλου διαπίστωσε ότι οι συμμετέχοντες που ήπιαν εκχύλισμα μελισσόχορτου ανέφεραν αυξημένα επίπεδα ηρεμίας και άνεσης.
«Αν έχετε ήπιο άγχος ή περνάτε μια στρεσογόνα φάση, το μελισσόχορτο μπορεί να προσφέρει κάποια ανακούφιση», λέει η Dr. Daw. «Ωστόσο, τα βότανα δεν αποτελούν ολοκληρωμένη ή μακροπρόθεσμη θεραπεία για σοβαρό άγχος ή χρόνιο στρες. Ο γιατρός σας μπορεί να σας καθοδηγήσει σε τεχνικές διαχείρισης στρες, ψυχοθεραπεία ή φαρμακευτική αγωγή».
4. Βοηθά στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης
Η κατάθλιψη επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους — και πολλοί στρέφονται σε «φυσικές» θεραπείες πριν δοκιμάσουν φαρμακευτική αγωγή. Αν και το μελισσόχορτο δεν αποτελεί θεραπεία για την κατάθλιψη, μπορεί να βοηθήσει σε ήπιες περιπτώσεις. Έρευνες δείχνουν ότι το μελισσόχορτο μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση των συμπτωμάτων κατάθλιψης, σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο (placebo). Ίσως επίσης συμβάλλει στην αύξηση των επιπέδων σεροτονίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που παίζει ρόλο στη ρύθμιση της διάθεσης.
«Μελέτη διαπίστωσε ότι το εκχύλισμα μελισσόχορτου αύξησε τα επίπεδα σεροτονίνης», αναφέρει η Dr. Daw. «Ο συνδυασμός του βοτάνου με άλλες πρακτικές, όπως τρόφιμα που ανεβάζουν τη διάθεση και τακτική άσκηση, θα μπορούσε να βοηθήσει στην ήπια κατάθλιψη». Ωστόσο, αν τα συμπτώματα είναι πιο σοβαρά και επηρεάζουν τη ζωή σας, είναι απαραίτητο να ζητήσετε ιατρική βοήθεια. «Η κατάθλιψη είναι μια δυνητικά σοβαρή ασθένεια και οι φυσικές θεραπείες δεν επαρκούν πάντα», προσθέτει.
5. Βοηθά στον επιχείλιο έρπητα
Ο επιχείλιος έρπης συχνά εμφανίζεται σε ακατάλληλες στιγμές (όπως πριν από ένα σημαντικό γεγονός). Και ίσως μπορέσετε να τον καταπολεμήσετε πιο γρήγορα με λίγη βοήθεια από το μελισσόχορτο. «Μελέτη διαπίστωσε ότι το μελισσόχορτο έχει αντι-ιική δράση που μπορεί να αναστείλει τον ιό Herpes simplex», λέει η Dr. Daw. «Άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι μια κρέμα που περιείχε μελισσόχορτο θεράπευσε τα επιχείλια έλκη πιο γρήγορα από το placebo. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι το μελισσόχορτο έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, οι οποίες θα μπορούσαν να καταπραΰνουν το δέρμα».
Αν θέλετε να δοκιμάσετε αυτό το βότανο, αραιώστε το αιθέριο έλαιο με έλαιο βάσης, όπως αμυγδαλέλαιο ή λάδι καρύδας. «Η απευθείας εφαρμογή μη αραιωμένου αιθέριου ελαίου στο δέρμα μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό, επιδεινώνοντας το πρόβλημα», προειδοποιεί.
6. Βελτιώνει τον ύπνο
Ποιος μπορεί να κοιμηθεί όταν το άγχος και οι σκέψεις δεν τον αφήνουν να ησυχάσει; Ένα φλιτζάνι ζεστό τσάι με μελισσόχορτο μπορεί να είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεστε. Μελέτη δείχνει ότι οι αντι-αγχωτικές ιδιότητες του βοτάνου μπορεί να σας βοηθήσουν να αποκοιμηθείτε πιο εύκολα.
«Αν έχετε περιστασιακή αϋπνία λόγω ήπιου άγχους, το μελισσόχορτο θα μπορούσε να βοηθήσει», λέει η Dr. Daw. «Και ενδέχεται να μην νιώσετε τη νύστα την επόμενη ημέρα όπως γίνεται με ορισμένα υπνωτικά χάπια». Ωστόσο, προειδοποιεί ότι τόσο το άγχος όσο και οι διαταραχές ύπνου είναι περίπλοκα ζητήματα, και τα βότανα μπορεί να μην επαρκούν. «Μιλήστε με τον γιατρό σας αν έχετε συχνές δυσκολίες στον ύπνο», συμβουλεύει. «Μπορεί να σας βοηθήσει να βρείτε τον κατάλληλο τρόπο για να κοιμάστε καλύτερα».
Πιθανοί κίνδυνοι, παρενέργειες και συνιστώμενη ημερήσια δοσολογία
Όταν πρόκειται για το μελισσόχορτο, είναι σημαντικό να ακολουθείτε πάντα τις οδηγίες της συσκευασίας, είτε πρόκειται για κάψουλες είτε για χάπια. Όσον αφορά το αφέψημα, μία έως δύο κούπες την ημέρα θεωρούνται ασφαλείς. «Όπως με κάθε βότανο, μην παίρνετε περισσότερο από αυτό που αναγράφεται στη συσκευασία», συμβουλεύει η Dr. Daw, υπογραμμίζοντας ότι πρέπει να συζητάτε με τον ιατρό σας πριν πάρετε οποιοδήποτε βότανο, ειδικά αν έχετε προβλήματα υγείας ή λαμβάνετε φάρμακα.
Δεν υπάρχουν μελέτες που να εξετάζουν την ασφάλεια της μακροχρόνιας χρήσης, και αν κάποιο ήπιο σύμπτωμα δεν υποχωρήσει μέσα σε 1-2 εβδομάδες, συνιστάται να σταματήσετε τη χρήση και να συμβουλευτείτε γιατρό.
Μερικοί ενδέχεται να εμφανίσουν παρενέργειες όπως:
- πονοκέφαλο
- ζάλη
- στομαχική ενόχληση
«Τα βότανα μπορεί να είναι εξίσου ισχυρά με τα φάρμακα και να προκαλέσουν ανεπιθύμητες ενέργειες», σημειώνει η ίδια, τονίζοντας τη σημασία καθοδήγησης από επαγγελματία υγείας για ασφαλή και αποτελεσματική χρήση.
Πηγές: Cleveland Clinic, MyNetDiary, PubMed, ScienceDirect, WILEY Online Library, ScienceDirect, MDPI