Στατιστικά, οι άνδρες ζουν κατά μέσο όρο πέντε χρόνια λιγότερο από τις γυναίκες, αλλά οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι αυτό δεν είναι αναπόφευκτο. Τι παράγοντες επηρεάζουν τη μακροζωία τους και πώς μπορούν να κάνουν αλλαγές που πραγματικά μετρούν;
Οι άνδρες πεθαίνουν 5 χρόνια νωρίτερα από τις γυναίκες, αλλά αυτό μπορεί να ανατραπεί
Οι άνδρες ζουν κατά μέσο όρο λιγότερο από τις γυναίκες λόγω τόσο βιολογικών όσο και συμπεριφορικών παραγόντων, με κυρίαρχες αιτίες τις καρδιαγγειακές παθήσεις, την υψηλότερη χρήση καπνού και την τάση για πιο επικίνδυνες συμπεριφορές, αλλά και λιγότερες επισκέψεις στον γιατρό, σύμφωνα με ανάλυση ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και άλλες έγκριτες ιατρικές σχολές.
Ένα αιώνα πριν, η διαφορά στο προσδόκιμο ζωής μεταξύ ανδρών και γυναικών στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν μικρότερη από δύο χρόνια. Σήμερα, αυτό το χάσμα των φύλων έχει σχεδόν τριπλασιαστεί, με τους άνδρες να πεθαίνουν 5,3 χρόνια νωρίτερα από τις γυναίκες το 2023. Παρ’ όλα αυτά, παρά αυτή τη διαφορά, δεν υπάρχει καμία στοχευμένη εκστρατεία δημόσιας υγείας για να αντιμετωπίσει τους πρόωρους θανάτους των ανδρών ούτε και ιδιαίτερη συζήτηση για το γιατί συμβαίνει αυτό.
Το μικρότερο προσδόκιμο ζωής των ανδρών θεωρείται ευρέως ως κάτι φυσιολογικό, παρόλο που, όπως δείχνουν τα ιστορικά δεδομένα, αυτό το μεγάλο χάσμα κάθε άλλο παρά δεδομένο είναι.
«Δεν υπάρχει τίποτα αναπόφευκτο ή αμετάκλητο όσον αφορά το χάσμα στο προσδόκιμο ζωής μεταξύ των φύλων. Ανεβαίνει και πέφτει με βάση πολιτικές αποφάσεις δημόσιας υγείας», δήλωσε στο StatNews ο Ronald Henry, πρόεδρος του Men’s Health Network, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού.
Παρόλο που η Covid-19 και οι λεγόμενοι «θάνατοι απελπισίας», κυρίως αυτοκτονίες και υπερβολικές δόσεις ναρκωτικώ, έχουν κατηγορηθεί για τη διεύρυνση του χάσματος μακροζωίας κατά περισσότερο από μισό χρόνο την τελευταία δεκαετία, η μακροπρόθεσμη αυτή τάση δεν έχει προκαλέσει ανάλογη προσοχή.
Ποια κοινά φάρμακα μειώνουν το προσδόκιμο ζωής έως 6 χρόνια, σύμφωνα με έρευνα
Ποιες αιτίες κάνουν τους άνδρες να πεθαίνουν νωρίτερα από τις γυναίκες;
Το χάσμα οφείλεται σε ένα σύμπλεγμα παραγόντων, από τα υψηλότερα ποσοστά καπνίσματος στους άνδρες μέχρι την απροθυμία τους να επισκέπτονται γιατρούς. Πολλά από αυτά εμπεριέχουν στοιχεία ατομικής ευθύνης, γεγονός που τα καθιστά εύκολα απορριπτέα ή και μεταθέτει την ευθύνη στους ίδιους τους άνδρες.
«Σκέφτομαι την υγεία των ανδρών ως πρόβλημα “κακής συμπεριφοράς” των ίδιων», τόνισε ο Derek Griffith, καθηγητής πληθυσμιακής υγείας και ισότητας στην υγεία στο University of Pennsylvania.
«Δεν έχουμε εξετάσει τους κοινωνικούς, δομικούς, εμπορικούς και πολιτικούς παράγοντες. Πρέπει να διευρύνουμε τον τρόπο που το βλέπουμε».
Είναι αλήθεια ότι οι άνδρες τείνουν να αναλαμβάνουν περισσότερα ρίσκα από τις γυναίκες.
«Αν κοιτάξετε τα αίτια θανάτου, θα δείτε ότι οι θάνατοι από ατυχήματα, ουσιαστικά εξωτερικά αίτια, είναι πολύ υψηλότεροι στους άνδρες», ανέφερε ο Mark Hayward, καθηγητής κοινωνιολογίας στο University of Texas at Austin.
Οι άνδρες τείνουν να τρέχουν περισσότερο με το αυτοκίνητο και να συμμετέχουν σε πιο επικίνδυνα αθλήματα, γεγονός που οδηγεί σε θανάτους σε νεαρότερη ηλικία και συμβάλλει σημαντικά στο χάσμα μεταξύ των φύλων στο προσδόκιμο ζωής. Οι άνδρες αποτελούσαν το 67% των 222.698 θανάτων από προλαμβανόμενα ατυχήματα το 2023. Επίσης, καπνίζουν περισσότερο, πίνουν περισσότερο και έχουν περισσότερα προβλήματα εθισμού.
«Σε πολλούς από τους κύριους παράγοντες θανάτου, βλέπουμε υπερβάλλουσα ανδρική θνησιμότητα», ανέφερε ο Hayward.
Αντί όμως να ρίχνουμε την ευθύνη στους ίδιους τους άνδρες, αυτές οι συμπεριφορές θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως αντανάκλαση προβλημάτων δημόσιας υγείας.
«Θα ήθελα να δω μια ευρύτερη προσέγγιση στην υγεία των ανδρών», εξηγεί ο Griffith. «Πώς πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη διαφήμιση του καπνού στους άνδρες; Γιατί δεν υπάρχουν περισσότερες προσπάθειες για θεραπεία αυτών των ζητημάτων; Μπορούμε να κάνουμε κάτι από πλευράς πολιτικής;»
Μακροζωία: 4 δημοφιλή φάρμακα θα μπορούσαν να αυξήσουν το προσδόκιμο ζωής σας, σύμφωνα με νέα μελέτη
Μοναξιά, αυτοκτονίες και δομικά κενά
Οι άνδρες είναι επίσης πιο πιθανό να πεθάνουν από αυτοκτονία ή δολοφονία απ’ ό,τι οι γυναίκες, σύμφωνα με την Anita Raj, καθηγήτρια δημόσιας υγείας στο Tulane University. Κατηγορεί την επιδημία μοναξιάς στους άνδρες, η οποία, σε συνδυασμό με απομόνωση και έντονο άγχος, συμβάλλει σε αυξημένους θανάτους. Η μοναξιά έχει βρεθεί ότι αυξάνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού, καρδιοπαθειών και πρόωρου θανάτου. «Έχει κανονικοποιηθεί τόσο πολύ», εξήγησε. «Αναμένουμε από τους άνδρες να πεθάνουν νωρίτερα. Νομίζω ότι αυτό θεωρείται αποδεκτό».
Ιστορική εξέλιξη του χάσματος
Τα κυβερνητικά δεδομένα των ΗΠΑ δείχνουν ότι το 1921, το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση ήταν 1,8 χρόνια μεγαλύτερο για τις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες. Η διαφορά αυτή εκτοξεύθηκε στα 7,7 χρόνια το 1979, καθώς το προσδόκιμο ζωής των γυναικών αυξανόταν ταχύτερα. Στη συνέχεια όμως άρχισε να μειώνεται, φτάνοντας στα 4,7 χρόνια το 2010.
Ορισμένες πολιτικές αποφάσεις συνέβαλαν άθελά τους στη μείωση του χάσματος στο προσδόκιμο ζωής, επειδή επικεντρώθηκαν σε προβλήματα υγείας που επηρέαζαν κυρίως τους άνδρες.
Οι εκστρατείες κατά του καπνίσματος, ακόμα και αν δεν στόχευαν συγκεκριμένα τους άνδρες, βοήθησαν επειδή οι άνδρες καπνίζουν περισσότερο από τις γυναίκες. Οι άνδρες αποτελούν την τεράστια πλειοψηφία των θανάτων στον εργασιακό χώρο, και έτσι οι πρωτοβουλίες για μείωση της έκθεσης σε επικίνδυνα χημικά ή η αυξημένη προσοχή στη νόσο των ανθρακωρύχων (black lung) συνέβαλαν περαιτέρω στη μείωση του χάσματος.
Η υγεία του κόσμου ως το 2050: πρόοδος, προκλήσεις και ανατροπές
Το πρόβλημα της πρωτοβάθμιας φροντίδας
Υπάρχει μια παρόμοια ανισορροπία και στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Πολλοί άνδρες σταματούν να πηγαίνουν τακτικά σε γιατρό από την εφηβεία, σύμφωνα με τον Henry, ενώ την ίδια στιγμή οι γυναίκες ξεκινούν να επισκέπτονται γυναικολόγο. Αυτό οδηγεί σε θανάτους αργότερα στη ζωή, καθώς οι ασθένειες προχωρούν χωρίς διάγνωση και γίνονται δυσκολότερες στη θεραπεία. Οι παντρεμένοι άνδρες έχουν μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής σε σχέση με τους ανύπαντρους, εν μέρει επειδή οι σύζυγοι τους ενθαρρύνουν να πάνε στον γιατρό.
«Οι άνδρες εξαφανίζονται από τα ραντάρ του συστήματος υγείας», εξηγεί ο Henry. «Δεν έχουμε έναν δομικό μηχανισμό που να κρατά τους άνδρες συνδεδεμένους με το σύστημα υγείας, όπως έχουμε για τα κορίτσια».
Αυτό συνεχίζεται και στις επόμενες δεκαετίες, καθώς οι γυναίκες συνεχίζουν να επισκέπτονται τον γυναικολόγο ετησίως. Αν και αυτές οι επισκέψεις εστιάζουν στην αναπαραγωγική υγεία, ελέγχεται και η πίεση και μπορούν να εντοπιστούν άλλα ζητήματα έγκαιρα.
Υπάρχει άφθονο ιατρικό περιεχόμενο και ενημέρωση που απευθύνεται στις γυναίκες, παροτρύνοντάς τες να κάνουν μαστογραφίες και τεστ Παπ. «Πόσο συχνά βλέπετε κάτι που να ενθαρρύνει τους άνδρες να συνδεθούν με το σύστημα υγείας;» πρόσθεσε ο Henry, του οποίου το μότο στον οργανισμό του είναι: «Κλείνοντας το χάσμα προσδόκιμου ζωής ανά φύλο». Ζητάει εκστρατείες δημόσιας υγείας εστιασμένες στην προληπτική φροντίδα για τους άνδρες.
Το βιολογικό στοιχείο
Πέρα από τα δομικά ζητήματα, φαίνεται να υπάρχει και κάποιο βιολογικό στοιχείο, αναφέρει ο Hayward. «Οι άνδρες πεθαίνουν νωρίτερα σε υψηλότερα ποσοστά σε όλες τις ηλικίες», ανέφερε. «Υπάρχει ένας βιολογικός παράγοντας φύλου». Αλλά είναι συχνά δύσκολο να διαχωριστεί από τους κοινωνικούς παράγοντες. Για παράδειγμα, οι άνδρες τείνουν να πεθαίνουν από καρδιοπάθεια σε νεότερες ηλικίες, κάτι που εν μέρει αποδίδεται στην τεστοστερόνη, αλλά και σε συμπεριφορικούς παράγοντες όπως επικίνδυνες ή αγχωτικές δουλειές και το κάπνισμα.
Τελικά, είπε ο Hayward, είναι ξεκάθαρο ότι υπάρχει ανάγκη για εκστρατείες δημόσιας υγείας που να αντιμετωπίζουν ορισμένα από τα συμπεριφορικά ζητήματα που οδηγούν στο χάσμα προσδόκιμου ζωής μεταξύ των φύλων. «Πιστεύω ότι πρέπει να επενδύσουμε και στους άνδρες και στις γυναίκες, πιθανόν με διαφορετικούς τρόπους γιατί έχουμε διαφορετικές ασθένειες», ανέφερε.
«Οι άνδρες και οι γυναίκες διαμορφώνουν τη ζωή τους με διαφορετικό τρόπο. Δεν μπορούμε να αντιμετωπίζουμε τους πάντες με τον ίδιο τρόπο».