Ερευνητές αμφισβητούν τη μακροχρόνια χρήση του ΔΜΣ ως τον βασικό τρόπο μέτρησης της παχυσαρκίας, καθώς υποστηρίζουν ότι συχνά παραλείπει σημαντικές λεπτομέρειες σχετικά με το σωματικό λίπος και τους κινδύνους για την υγεία. Τι ισχύει πλέον;
Το «σούπερ» τρόφιμο που καίει το λίπος και αυξάνει τον μεταβολισμό, σύμφωνα με ειδικό
Δείκτης Μάζας Σώματος: Νέα μελέτη τον αμφισβητεί ως πρότυπο μέτρησης για παχυσαρκία και κίνδυνο θανάτου
Ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ), που πρωτοεμφανίστηκε τον 19ο αιώνα, έχει χρησιμοποιηθεί επί μακρόν ως το βασικό εργαλείο για τον καθορισμό της παχυσαρκίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Με έναν στους τέσσερις Έλληνες ενήλικες να ζουν σήμερα με παχυσαρκία –μια κατάσταση που συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιακές παθήσεις, διαβήτη, καρκίνο και άλλες χρόνιες ασθένειες– ο ΔΜΣ χρησιμοποιείται ως γρήγορος τρόπος εκτίμησης του βάρους, διαιρώντας το βάρος ενός ατόμου με το ύψος του.
Ωστόσο, αυτό το εργαλείο δέχεται κριτική για τους περιορισμούς του όσον αφορά την ακριβή αποτύπωση της υγείας. «Ο ΔΜΣ μου τεχνικά αναγράφεται ως υπέρβαρος», δήλωσε η Αμερικανίδα σταρ του ράγκμπι Ilona Maher κατά τη διάρκεια των περσινών Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων, «παρά το γεγονός ότι είμαι μία από τις κορυφαίες αθλήτριες στον κόσμο». Νέα μελέτη ενισχύει αυτή την αμφισβήτηση, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την εγκυρότητα ενός προτύπου αιώνων.
«Θεωρούμαι υπέρβαρη. Αλλά εν πάση περιπτώσει, εγώ πάω στους Ολυμπιακούς, κι εσείς όχι», δημοσίευσε στο TikTok η κάτοχος χάλκινου μεταλλίου.
@ilonamaherAs long as haters keep saying dumb stuff, I’m gonna keep clapping back♬ original sound – Ilona Maher
Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του ΔΜΣ ως εργαλείο αξιολόγησης
Σύμφωνα με το άρθρο του 2024 με τίτλο «Assessment of Body Mass Index, Body Composition, Physical Activity, and Dietary Preferences in University Students: A Pilot Study», η πλειονότητα των φοιτητών είχε φυσιολογικό ΔΜΣ (89,5% των ανδρών και 77,9% των γυναικών). Ωστόσο, οι μισές γυναίκες εμφάνισαν υψηλούς λόγους μέσης προς γοφούς και το 44,3% είχε υψηλό σωματικό λίπος παρά τον φυσιολογικό ΔΜΣ, γεγονός που δείχνει ότι ο ΔΜΣ μόνος του συχνά παραλείπει άτομα με ανθυγιεινά επίπεδα λίπους – και η μελέτη τονίζει ότι η σωματική δραστηριότητα και η υγιεινή διατροφή είναι πραγματικοί τρόποι να είναι κάποιος υγιής.
Ο ΔΜΣ παραμένει ένα απλό και τυποποιημένο εργαλείο χαμηλού κόστους με σημαντική χρησιμότητα στον πληθυσμιακό και πρωτοβάθμιο ιατρικό έλεγχο. Εμφανίζει ισχυρές συσχετίσεις με το σωματικό λίπος και τον κίνδυνο χρόνιων παθήσεων σε μαζικό επίπεδο. Τα θετικά του είναι:
- Οικονομικά αποδοτικό και εφαρμόσιμο για ευρεία επιτήρηση της δημόσιας υγείας
- Τυποποιημένες κατηγορίες ορίων (λιποβαρής, υπέρβαρος, παχυσαρκία) διευκολύνουν τη συνέπεια στη δημόσια υγεία
- Επιδημιολογικά επιβεβαιωμένος με συσχετίσεις με καρδιαγγειακό, διαβήτη και καρκίνο
Απώλεια βάρους: Πώς ενεργοποιεί το καφέ λίπος τον μεταβολισμό και καίει θερμίδες
Ωστόσο, ο ΔΜΣ είναι ατελές υποκατάστατο σε ατομικό επίπεδο – αποτυγχάνει να διακρίνει μεταξύ μυών και λίπους, αγνοεί την κατανομή του λίπους και υποτιμά τις δημογραφικές διαφορές.
- Δεν διαχωρίζει τη μυϊκή μάζα από το λίπος. Κατηγοριοποιεί λανθασμένα αθλητές και ηλικιωμένους
- Χάνει ακρίβεια με βάση την ηλικία, το φύλο, την εθνικότητα και τις διαφορές στο ύψος
- Παραλείπει πρότυπα λίπους στη μέση (π.χ. σπλαχνικό λίπος) και μπορεί να παραπλανήσει σε ατομικές αξιολογήσεις
- Έχει ισχυρές ιστορικές και φυλετικές προκαταλήψεις, σύμφωνα με ειδικούς. Δεν αποτελεί αυτόνομη διάγνωση – ομάδες ειδικών του AMA και του Lancet συνιστούν να συνοδεύεται από περίμετρο μέσης, σύσταση σώματος ή μεταβολικούς δείκτες
«Ο ΔΜΣ έχει αποτύχει»: Νέα μελέτη ζητά καλύτερο τρόπο μέτρησης του σωματικού λίπους και του κινδύνου για ασθένειες
Νέα μελέτη θέτει υπό αμφισβήτηση την αποτελεσματικότητα του υπολογισμού, με ερευνητές από το University of Florida Health να υποστηρίζουν ότι είναι «βαθιά εσφαλμένος» και αποτυγχάνει να προβλέψει τον κίνδυνο μελλοντικού θανάτου.
«Αυτή η μελέτη αλλάζει τα δεδομένα», δήλωσε ο Αμερικανός ερευνητής Dr. Arch Mainous, καθηγητής και αναπληρωτής πρόεδρος ερευνών στο Τμήμα Κοινοτικής Υγείας και Οικογενειακής Ιατρικής του University of Florida College of Medicine, σύμφωνα με το Independent. «Αυτό είναι το απόλυτο τεστ τύπου Coke εναντίον Pepsi. Και ο ΔΜΣ ‘εχει αποτύχει». Ο Mainous ήταν κύριος συγγραφέας της μελέτης, η οποία δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Annals of Family Medicine.
Αντίθετα, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μια άμεση μέτρηση του σωματικού λίπους χρησιμοποιώντας μια σχετικά φθηνή συσκευή που καταγράφει την αντίσταση των ιστών του σώματος σε ένα μικρό ηλεκτρικό ρεύμα είναι πολύ πιο ακριβής.
Εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι η κατανομή του λίπους, με την περιφέρεια μέσης να προσφέρει μια απλή αλλά ενδεικτική εκτίμηση. Η συσσώρευση λίπους στον κορμό –γνωστή ως κεντρικού τύπου παχυσαρκία– συνδέεται με σημαντικά αυξημένο καρδιομεταβολικό κίνδυνο σε σχέση με την περιφερική κατανομή, όπως στους γοφούς.
Η μέθοδος είναι γνωστή ως «ανάλυση βιοηλεκτρικής εμπέδησης» και πολλά μοντέλα των συσκευών κοστίζουν κάτω από €260. Υπάρχουν σε ορισμένα ιατρεία πρωτοβάθμιας φροντίδας.
Αν και οι γιατροί θα ήθελαν να χρησιμοποιούν άμεσες μετρήσεις όπως οι απεικονίσεις DEXA, αυτές δεν είναι ευρέως διαθέσιμες και τα μηχανήματα κοστίζουν δεκάδες χιλιάδες ευρώ. Το DEXA σημαίνει απορροφησιομετρία ακτίνων Χ διπλής ενέργειας και θεωρείται «το χρυσό πρότυπο για τη μέτρηση του σωματικού λίπους».
«Αλλά δεν πρόκειται ποτέ να είναι βιώσιμο σε ιατρείο ή οικογενειακή πρακτική», είπε ο Mainous.
Νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι ο ΔΜΣ δεν εντοπίζει κινδύνους – Το ποσοστό σωματικού λίπους είναι ισχυρότερος προγνωστικός δείκτης
Χρησιμοποιώντας δεδομένα από την National Health and Nutrition Examination Survey, η οποία συνδέεται με τον εθνικό δείκτη θανάτων, ο Mainous και οι συνεργάτες του εξέτασαν την υγεία 4.252 ατόμων.
Διαπίστωσαν ότι άτομα με υψηλό σωματικό λίπος, όπως μετρήθηκε με ανάλυση βιοηλεκτρικής εμπέδησης, είχαν 78% περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από οποιαδήποτε αιτία σε σχέση με όσους είχαν υγιή επίπεδα σωματικού λίπους κατά τα 15 έτη παρακολούθησης. Τα ίδια άτομα είχαν επίσης τρεισήμισι φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από καρδιοπάθεια.
Αντίθετα, δεν υπήρξε στατιστικά σημαντική συσχέτιση με τον 15ετή κίνδυνο θανάτου από οποιαδήποτε αιτία, συμπεριλαμβανομένης της καρδιοπάθειας, όταν χρησιμοποιήθηκε ο ΔΜΣ. Οι ερευνητές δήλωσαν ότι οι δύο μέθοδοι αναλύθηκαν με τρόπο που εξαλείφει τις επιδράσεις της ηλικίας, της φυλής και του εισοδήματος.
Επισήμαναν ότι ο ΔΜΣ μπορεί να κατατάξει κάποια άτομα ως «φυσιολογικά», ακόμη και όταν έχουν υψηλό ποσοστό σωματικού λίπους. Ένα φυσιολογικό βάρος αντιστοιχεί σε ΔΜΣ μεταξύ 18,5 και 24,9, υπέρβαρο μεταξύ 25 και 29,9, και παχυσαρκία σε τιμή 30 και άνω.
Επιπλέον, ο Dr. Frank Orlando, Αμερικανός κύριος συγγραφέας της μελέτης και ιατρικός διευθυντής του University of Florida Health Family Medicine – Springhill, σημείωσε ότι ο ΔΜΣ δεν μπορεί να διακρίνει μεταξύ μυϊκής μάζας και λίπους, παρέχοντας μόνο μια έμμεση ένδειξη.
«Για παράδειγμα, κάποιοι που είναι bodybuilders μπορούν να έχουν πραγματικά αυξημένο δείκτη μάζας σώματος», δήλωσε ο Orlando. «Αλλά είναι υγιείς, παρόλο που ο ΔΜΣ τους δείχνει παχυσαρκία». Αξιοσημείωτο είναι ότι η πρακτική αιώνων δεν λαμβάνει υπόψη το πώς η φυλή, η εθνικότητα και το φύλο επηρεάζουν τις διαφορές στο σωματικό μέγεθος και το ποσοστό λίπους.
Λίπος στο συκώτι: 3 τροφές που μπορεί να προκαλούν επικίνδυνη βλάβη, σύμφωνα με ειδικό
«Ο ΔΜΣ είναι τόσο ριζωμένος στον τρόπο που σκεφτόμαστε το σωματικό λίπος», πρόσθεσε ο Mainous. «Νομίζω ότι η μελέτη δείχνει ότι ήρθε η ώρα να περάσουμε σε μια εναλλακτική που πλέον αποδεδειγμένα κάνει καλύτερα τη δουλειά».
Πηγές: Independent, AFM, BMC, AMA, VeryWell Health, MDPI